”اوکھڑا حال اوّلڑے دل دا“ (وسیب یاترا :3)||سعید خاور

ڳالہہ تھیندی پئی ہئی محمد احمد شاہ تے اوندی عالمی اردو کانفرنس تے سرائیکی سیشن دی۔ ”سولہویں اردو عالمی کانفرنس“ 30 نومبر کنوں لا تے 3 دسمبر 2023ء تئیں کراچی تے آرٹس کونسل دا رونق میلہ بݨائی رہ ڳئی- ہک خلقت ہئی جیڑھی اُلخ مُلخ توں کراچی دے آرٹس کونسل ڈُھک آئی ہئی۔ پردیسی مُلکاں دے مہمانیں دے علاوہ کراچی توں لا تے کشمیر تے گلگت، بلتستان تئیں دے لوکیں دے ٹھٹھ ہَن جو آرٹس کونسل دے ٻُکل وچ ماندے ناں ہَن۔ قومی زباناں سندھی، سرائیکی، بلوچی، پنجابی تے پشتو دے سیشن اِت واری وی اُردو عالمی کانفرنس دا حصہ ہن پر ایں واری پروگرام دا سانچہ تبدیل ہا تے سارے سیشن ”مشاہیر“ دے نانویں کیتے ڳئے ہَن- سبھنائیں قومی زباناں دے سیشن نمائندگی تے حاضری دے حساب نال ٻہوں بھرپور ہَن پر سرائیکی سیشن پچھلے سال وانگوں اسُلک پُھس پُھسا، بے روحا تے بے رونقا ہا- وسیب وچوں پروفیسر ڈاکٹر جاوید چانڈیو تے سئیں حفیظ خان دے ناں مہمانیں وچ شامل ہن، حفیظ خان تاں کانفرنس دے پہلے ݙینہہ 30 نومبر کوں ای اسلام آباد توں کراچی اپڑ ڳئے پر بہاول پور توں پروفیسر جاوید چانڈیو دا کوئی اتہ پتہ نہ ہا۔ فون کرتے اُنہاں کنوں کراچی امدݨ دا پُچھیم تاں حیرانی ایہ تھئی جو چانڈیو صاحب کوں پروگرام دی اطلاع تئیں کائنا ہئی، مرشد نذیر لغاری تے حفیظ خان رولا پاتا تاں اردو عالمی کانفرنس دے کوآرڈینیٹر شکیل خان آپݨیں وسوں آہر کیتی جو کہیں طراحویں چانڈیو صاحب اپڑ پوون پر وسیب دے کہیں وی شہروں کہیں وی ائیر لائن دی پرواز نہ ہووݨ پاروں پروفیسر جاوید چانڈیو دی امدن ݙینہہ ممکن نہ تھی سڳی۔ چانڈیو صاحب دی دھانہہ ہک لنگ سچی ہئی جو اساں احمد شاہ نال یاری دے "گھاچے پیچے” دے باوجود وی آپݨی کُف دے ہک ݙوں مہمان وی وسیب وچوں عزت آبرو نال نئیں سݙوا سڳدے۔ ”سرائیکی سیشن“ دے مشاہیر دی تندیر وچ خواجہ غلام فرید سرکار، خرم بہاول پوری، سفیر لاشاری، بتول رحمانی دے ناں شامل ہن، جیڑھے ساݙے علم، ادب تے دھرتی دا اَݨ کُھٹ سرمایہ ہِن-

مرشد خواجہ فرید سئیں تاں خیر اُروار پار سبھ دا سانجھا ہے، پر باقی دے سارے ناں بہاول پور ڈویژن دے ہَن، وسیب دے ٻئے کہیں ڈویژن یا پار دے کہیں علاقے، تھل دامان دی نمائندگی کائنا ہئی۔ ہک زمانہ ہا اساں ”خواجہ غلام فرید کانفرنس کراچی“ وچ دیرے اسمعیل خان توں لا وسیب دی ہر چُنڈ گُٹھ دے شاعر، لکھاری، سوجھواݨ، گلوکار تے فنکار ہکی اسٹیج تے کٹھے کر ٻلہیندے ہاسے۔ ٻیا تاں ٻیا جھومری تئیں وسیب توں سݙ پِڑ تے مچ مچا کھڑدے ہاسے۔ کراچی دے اڄوکے ”سرائیکی سیشن“ وچ پار دی نمائندگی اِتلی ہئی جو سئیں شاہد جتوئی ایں جنڄ دے سٻالے ہَن تے سئیں نذیر لغاری مندوب۔ پر ہُݨ تاں مرشد نذیر لغاری کوں وی ساہورے کھاتے وچ اروار دا ڳݨیا ویندے۔ احمد شاہ نال پُراݨی یاری دے تݙے آرٹس کونسل وچ جیڑھا وی سرائیکی پروگرام تھیندے اوندا دائنا وائنا مرشد نذیر لغاری دے سر آندے۔ ایں واری مشاہیر تے مندوبیں دے ناں کئیں ݙتے، ایں ادھ ادھورے پروگرام دی ڳݨ مُنج دے پچھوں کون ہا، ایں پروگرام کوں وسیب دے ہکے ڈویژن تئیں محدود کر تے وسیبیاں دی نگاہ وچ نذیر لغاری تے سیشن کوں متنازع بݨاوݨ دی کوشش کئیں کیتی، کتھائیں ایہ متنازع ڳݨ مُنج خود سئیں نذیر لغاری دے خلاف سازش تاں نہ ہئی؟ ایہ راز اڄاں تئیں نئیں کُھل سڳیا- میں سُݨیے جو مرشد نذیر لغاری خود ایں سیشن دی ڳنڈھ تروپ کنوں لا علم ہَن۔ ول تاں ایہو آکھیا ونڄ سڳیندے جو ایں واری اردو عالمی کانفرنس دے سرائیکی سیشن دی ڳݨ مُنج تے ڳنڈھ تروپ خلائی مخلوق کیتی اے جئیں کنو کن مرشد نذیر لغاری کوں وی ایندی سُدھ نئیں پووݨ ݙتی۔

سرائیکی سیشن حاضری دے حساب نال وی وݙی شرمندگی دا سبب بݨیا رہ ڳیا۔ ایں اہم قومی سیشن وچ خود سرائیکی عوامی سنگت دی نمائندگی نہ ہووݨ دے برابر ہئی، جیندی مرکزی قیادت اسٹیج تے ٻیٹھی ہئی۔ جے سارے عہدے دار تے کور کمیٹی دے ارکان وی سیشن وچ شریک تھی پوندے تاں پنڈال وچ رونق لڳ ونڄے ہا۔ پر اساں سارے رل تے چالہی بندے وی گݙ نہ کر سڳیوسے۔ ہک عالمی فورم تے ساݙے چالیہہ پینتالیہہ ورہیوں دی قومی ریاضت دا بھرم مٹی تے سُوا تھی ڳیا، ایہو حال رہ ڳیا تاں ݙر ہے جو آندے سالیں وچ ایہ سیشن ای بند نہ کر ݙتا ونڄے- سرائیکی عوامی سنگت دے اگواݨیں دی ذمے واری بݨدی اے جو او 2023ء دے سرائیکی سیشن دی مکمل ناکامی تے ٻہہ کراہیں سوچ وچار کرن تے ایں ٻہوں وݙے جھول دا بھولا بھنن- ہُݨ لوک ساݙے کٹھے کیوں نئیں پئے ٹُردے، ساݙے وجود تے کراچی دے وسیب زادیاں دا وِسا سُوا کیوں تھی ڳئے، اساں ودھانوے تے پُڄ تے ڈنبھیج ݙنگیج ولدے صفر تے کیوں اَن کھڑے سے؟ اوندا کوئی آڳا پیچھا یا کوئی نہ کوئی سانگا سبب ضرور ہوسی، کہیں نہ کہیں لیکھے اوں سبب دی ڳول تھیوݨی چاہیدئے- کراچی وچ جُھمر تاڑی ہووے، ڈرامہ ہووے یا کوئی ٻیا ثقافتی ٻترٹ یا کوئی سیاسی کٹھ، خلقت جُھم تھی ویندی اے، عالمی فورم تے ہک سنجیدہ قومی پروگرام تے چوں بندیاں دا کٹھا تھیوݨ جڳ کھلاوݨ دا سبب بݨ ڳئے۔

مرشد نذیر لغاری اساں رے کانڈھیاں کوں وی ماݨ بخشیا تے پروفیسر جاوید چانڈیو دی جاہ تے خواجہ فرید سرکار تے الاوݨ دی پیش کش کیتی پر اساں گوݙیاں تے ہتھ رکھ پاند چُھڑوا گھدا- کتھاں فریدؒ پاک تے کتھاں اساں ان پڑھ تے اَݨ پھر لوگ۔ سرائیکی سیشن دے چھیکڑ تئیں پروفیسر جاوید چانڈیو دی کُرسی واندی رہی۔ سیشن توڑ کوں پُنا تاں سنگت نال دعا سلام رہ ڳئی۔ ملک ریاض، شیخ اسلم، سلطان خان لاشاری، حمید علی، عابد خان، حاجی جمیل بابر ولیانی، ملک محمد اختر شاکر، جام ارشاد لاڑ، خورشید احمد پہوڑ، ایڈووکیٹ بابر بزدار نال وی چنگا لحظہ حال حوال تھیا۔ چاہ دی پیالی تے سئیں حفیظ خان نال وی ہک ٻہوں لمبی نشست تھئی۔ قوم کے تئیں دول دمامے تے جُھمر تاڑی دی پَھکی تے گُزارا کریندی رہ ویسی، لوگ جاڳ پئن ساݙا سوجھواݨ تے اگواݨ کݙاں جاڳسی؟ اگوں دا پندھ ٻہوں اڑانگا ہے، اوندا سمل کیا کیتے سے؟ اِنہاں ساریاں سوالاں تے چنگی دیر ݙے گھن رہ ڳیا۔ سرائیکی نثر، شاعری تے تنقید سمیت ڈھیر سارے موضوعات تے سئیں حفیظ خان کنوں سُݨݨ تے سکھِݨ دا موقع ملیا۔ حفیظ خان دی مِہر دا کوئی ولدا کائنی۔ او میݙے وݙے بھرا وانگیں ہِن، اُنہاں دا چھوٹا بھرا حبیب خان میݙا جماعتی ہئی، پچھلے سال ایس ایس پی تھی ریٹائر تھئے، بھاگ وند حفیظ خان اساں فقیریں نال ٻہوں محبتاں کریندے۔ حفیظ خان نال ڈھیر دیر بہشتی قاضی خالد تے بہشتی ارشاد امین دیاں یاداں دا ولوڑا ٻہہ وُلڑیندے رہ ڳیوسے- پچھلے سال ݙونہیں بہشتی ’’پندرہویں عالمی اردو کانفرنس‘‘ دا حصہ ہن، ایں سال اُنہاں دی ٻہوں کمی محسوس تھئی- بہاول پوروں پروفیسر جاوید چانڈیو صاحب دے نہ آوݨ دا وی ٻہوں ارمان رہ ڳیا-

(پندھ جاری اے)