سُنجاݨ بنا کیڑھی سانجھ میاں مردانے آ؟۔۔۔||اسد جوتہ

اڄ ڄݙاں جگ جہان اچ رُت وٹاندرے/کلائمیٹ چینج تے اوندے نال رلویں سیاست تے ڳالھ مُہاڑ ٹُر ڄلی ہے تاں تل وطنی بیانیہ تے اُنہاں دے اپݨی بھوئیں، دریا، پہاڑ وسوں وسیب کوں ݙیکھݨ تے جیوݨ دے ݙھنگ ݙھالے ہی سرمایہ دارانہ نظام تے اوندی بربادی دے مقابلے دھرتی تے جیوݨ راند دا وسیلہ بݨ کیں آندے پئین اُتھائیں ایندے ناں تے ڳجھی سیاست وی تھیندی پئی ہے۔ پاکستان وی سندھ، بلوچستان تے سرائیکی وسیب دے ناں اُتے عالمی پلیٹ فارمز تے اپݨی سیاست کریندے لیکن اندر کھاتے جو حال ہے سب دے سامݨے ہے۔

سیاست اچ کو-آپشن کئیں وی تحریک کوں کچھ اچ پاوݨ کیتے وݙے ٹول بطور ورتیا ویندے جیندے اچ مخالف کوں اپݨے مفاد نال ڳنڈھ اوکوں اپݨے مفاد کول وانجا کیتے ویندے۔ کئیں ول ولانڳے مُتوں ڳالھ کیتی ونڄے تاں جݙاں دی سرائیکی تحریک انڄو انڄ سیاسی شکلاں شکلاں اچ زور پکڑیندی ویندی ہے تݙاں دی پنجاب دے پاسوں ایکوں کچھ اچ پاوݨ دیاں سٹریجیاں وی ودھیک سامݨے آندیاں پئین۔ ہر کئیں کوں این جی اوز، پلاک جئیں ادارے دی جاݨ ہے پئی تے اڄوکی مثال پنجابی محاذ آلی ہے جیندے اچ کوٹ مٹھن دے گدی نشین کوں دعوت ݙتی ڳئی ہے۔ انہاں نال باقی وی ریاستی اداریاں دی سرپرستی دیاں کئ مثالاں ݙتیاں ونڄ سڳیندیاں ہن جیندے اچ اڄ سوشل میڈیا ٹرولنگ تے اوندے ہینڈلرز وی شامل ہن پر اے سب تاں سامݨے ݙسدی تے نشابر ڳالھ ہے۔

پچھلے کجھ عرصے توں "سانجھ” تے "کُل” دیاں مٹھیاں گھولیاں راہیں اے کم تھیندا پئے تے سرائیکی سیاسی کلچر اچ صوفی ریت اتیں نماݨتا دے بیانئے پاروں ایندا سوکھا سوکھا شکار تھیندے پئین تے ٻاہرلے ٹھگی دے ویس پا اپݨا ناٹک کھیݙی پئین۔ نجم حسین سید دی سربراہی اچ سنگت پنجابی دا ہک مکھیا گروپ ہے تے چنی ڳوٹھ توں گھن کیں کوٹ مٹھن خواجہ سئیں دی دربار تک سب توں پیلھے پنجابی دی چھتر چھایا ہیٹھ ایہو پرفارم کر اندروں اندر کھیݙدا رہے۔ پنجابی ازم دی مین سٹریم شکل کنیں ہٹ دریاواں ٻولی بھوئیں وسیب دے ہکو سنویں بیانیے راہیں کو-آپٹ کرݨ دی ایہ سٹریٹجی دے پھل کُجھ عرصے توں ساݙے سامݨے آوݨ پئے ڳئین۔ میں اپݨی ڳالھ کوں پدھرا کرݨ کیتے کجھ واقعات دی ترتیب اتھاں ݙیندا؛ ابوذر مادھو (جیکوں میں ذاتی طور وی جاݨداں) سنگت تھیٹر گروپ دا ہک مہاندرا ہے ڄئیں کجھ ورہیں پیلھوں سرائیکی وسیب اچ آ ونڄ شروع کیتا تے کُجھ عرصہ بعد اینہہ دے پچھوکڑ اچ اشو سئیں دے پاسوں پنجاب یونیورسٹی اچ سرائیکی-پنجابی سانجھ دی ڳالھ سامݨے آئ جیندے اُتے اعتراض تے اُنہاں دی ڳالھ مُہاڑ ریکارڈ تے ہے۔ اُیتوں بعد وسیب اچ تھل بر، دریاواں تے اپݨی وکھرے رنگ ریت اچ چلدڑ تحریکاں توں جاݨ سُنجاݨ ودھاوݨ تے چوݨویں بندیاں نال ڳانݙھا جوڑن دا کم ٹُر ڄلیا جیندے اچ سندھو تے "ملاپ” ناں دی ڈاکیومینٹری سامݨے آئ، اوندے وچ سندھو بچاؤ ترلہ دیاں تریمتیاں دے انٹرویو شامل کیتے ڳئے پر سندھو تے انہاں کوں پنجاب ݙکھایا ڳئیا۔ ول سرائیکی وسیب دی سندھو تے اوندی رکھی دے اپݨے وکھرے رنگ ریت اُتے "راوی بچاؤ تحریک” اُسری تے اوہو نچݨ ڳاوݨ، پھل سٹݨ شروع تھی ڳئیا۔ ایندے اچ تھیندا اے ہے جو سندھو دی کندھی، راوی تے انڈئین پنجاب اچ ہکو ݙینہہ ایکٹیوٹی تھیندی ہے۔ ایہہ کوئ اتفاق دی ڳالھ ہے؟ لوک آکھسن تحریکاں اچ سانجھ ہوندی پئ رہندی ہے تے دریاواں، دھرتی دا سانجھا کم ہے تاں میݙے خیال اچ ایہہ اتنی سادی ڳالھ کئینی۔

راوی تے سندھو تے پاݨی دا مسئلہ ہکو سنواں نی۔ راوی دا پاݨی انڈئین پنجاب ہی بند کیتے تے او پنجابیاں دا آپتی رولا ہے، پرلے پنجاب اچ ہریانہ ہماچل آلے وی پاݨی پاروں پٹیندن جو پنجاب پاݨی نی ݙیندا۔ پاکستان بݨن پچھوں پاکستانی تے انڈئین پنجاب دی سیاسی ایلیٹ پاݨی دے مسئلے کوں آپس اچ آپ نباڑن دا معاہدہ کیتا تے ایکوں عالمی عدالت اچ نا گھن ڳئے تے راوی تخت لہور دے ہتھوں ہی ونڄیچ ڳئی۔ جبکہ سندھو دی ݙک اوندی ایں حالت دا سب توں وݙا بینیفشری پنجاب ہے۔ ڈیمز تے نہراں دا سب توں ودھیک فائدہ پنجاب چاتے تے ہݨ تک وی پنجابی نیشنلزم کوں ایہو ہی وارے کریندے۔ دھرتی اچ پاڑاں نا ہووݨ پاروں تھل بر دریا تہذیب دے انہاں کیتے معنی کیا بݨدن؟ ایں سب دا مقصد سرائیکی – پنجابی وکھرپ کوں دھندلا کرݨ لڳدے۔ ایں سب دی نویں شکل ہُݨ راوی- سندھو پراجیکٹ دی شکل اچ سامݨے آئ ہے۔ سندھ – سرائیکی وسیب اتیں پنجاب دی پوزیشن سندھو دے اُتے کیویں ہکو تھی سڳدی ہے؟ ۔ اشو سئیں دے شبدیں اچ جو سب ساکوں ݙسدا پئے تے جیندی ساکوں جاݨ ہے ساکوں اوکوں وی سنجاݨن دی لوڑ ہے۔ میکوں ایں سب کو-آپشن دی نویں شکل لڳدی ہے۔

اے سارے سیاسی سوال ہن جنہاں تے ڳالھ مُہاڑ بݨدی ہے تے سرائیکیاں اچ سیاسی ݙائیلاگ دے کلچر کوں وی ودھاوݨ دی لوڑ ہے۔