قوم پرستی دی بند ڳلی یا مین سٹریم پالیٹکس|| ذلفی

پہلا سوال تاں اے حے جو قوم پرستی واقعی ہیک بند گلی حے؟

اج کولو ڈاہ بارہاں سال پہلے بند گلی آلی ٹرم میڈے کنیں بہوں پوندی ہائی۔ میڈے انقلابی دوست جیرھے نصف صدی کولو سوشلزم دے بھالے اچ ہن اپݨی ہر تقریر تے ہر مضمون اچ اے آھدے ہن تے ہݨ وی آھدن جو سرمایہ دارانہ نظام بس بند گلی اچ پھس ڳئے تے ہݨ ایندا رستہ کائینی لہٰذا اے ڳل سڑ کے بربات تھی ویسی تے ایندی خاک اچوں سوشلزم دیاں بومبلیاں پُھٹسن تے تناور وݨ بݨ کے ساری دُنیا کوں طبقاتی چٹکے کولو بچا کے ہر کہیں کوں ہیکو سنویں چھاں ڈیسن۔

ہیک ڈیہنہ میں ہیک ٹٹر قسم دے انقلابی کولو پُچھیا جو کامریڈ اے بند گلی شیطان دی آندر آلی کار مُکݨ اچ نئیں آندی پائی تے ساڈا کیا بݨسی۔کامریڈ جواب ڈیوݨ دی بجائے کھل پیا ہا۔ساکوں سمجھ آ گئی جو بند گلی ناں دی کوئی چیز کائینی ہوندی۔۔اڃ وت نیشنلزم کوں بند گلی اچ پھسیا ڈٹھے تاں میں وت چھرکی پٹی حے ۔

میڈا خیال حے سیاست اپݨے آپ اچ روز ہیک ننویں تجربے تے لوڑھ پاروں اپݨیاں شکلاں وٹیندی رہ ویندی حے سیاست اچ کوئی بند گلی کائینی ہوندی ۔ سرائیکی نیشنلزم کوئی مادی وجود تاں نئیں بلکہ اے سوچ، نظریہ تے حقوق دا ڈسکورس حے جیندے اچ بہوں سارے طریقہ کار تے سٻدھ ہن ۔ انہیں طریقہ کار تے سٻدھ پچھوں ہر چھوٹے موٹے گروہ دے اپݨے اپݨے سیاسی مفادات ہوسن تے نال لاشعور دے کہیں حصے اچ اجتماعی فائدے دی وی کوئی نہ کوئی بھنی تُٹی تصویر وی ٻݨدی رہ ویندی ہوسی۔

مُشتاق ڳاڈی سائیں دا ہیک مضمون پڑھدا پیا ہامی جیندے اچ سرائیکی تحریک دے ارتقائی پندھ دا شاندار تے واضح نقشہ بݨا ہویا ہائی جیندے اچ اُنھاں ایکوں چار حصیاں اچ ونڈیا ہویا ہائی۔۔اوں ارتقائی پندھ کوں ڈیکھ کے میکوں تاں بہوں حوصلہ ملیے تے ایں پندھ وہاݨی تیں بطور ہیک سرائیکی دے فخر وی محسوس تھائے۔ آکھݨ میں اے چاہنداں جو علیحدہ ٻولی دی جدو جہد کولو سیاسی حقوق دی جدوجہد تک سرائیکی نیشنلزم اپݨی جھولی اچ بہوں ساریاں کامیابیاں کٹھیاں کیتن۔

ویسے وی اڃوکی دنیا اچ ہیک پاسوں سائنسی نظریات تے اوندیاں کامیابیاں بہوں نشابر ہن تے اونہاں دے پوری دنیا تیں چنڳے یا ماڑے اثرات ڈسدن تے ڈوجھی پاسوں نیشنلسٹ تے بُنیاد پرست نظریات ہن جیندے اثرات واضح طور تیں محسوس کیتے ویندے پائین باقی نظریات یا تھیوریز کتابی شکل اچ تاں ہوسن پر پریکٹیکل شکل اچ زیادہ نشابُر کائینی۔ ایں واسطے کوئی وی نیشنلزم دی تحریک ایں ایرا اچ بند گلی اچ نئیں پھس سڳدی کیوں جو اے ہوندی وی کائینی۔۔

ڈوجھی ڳالھ مشتاق گاڈی سئیں ہیک جاہ تیں لکھدن جو ” نیشنلسٹ ریاستی گودیں دے دُم چھلے ہن”.

شاکا سائیں تُساڈی اے ڳالھ بہوں حد تئیں ٹھیک ہوسی پر کجھ نیشنلسٹ اپݨی وسوں دی خاطر کم کریندن تے ساری حیاتی ایں کم کوں ڈے ڳئین جیندے اچ ہیک نشابُر ناں تہاڈے ابے سائیں دا وی حے۔

پاکستان دے اندرو نیشنلزم دیاں بہوں ساریاں شکلاں موجود ہن بلوچیں دے نیشنلزم دا اپݨا پندھ حے، شیرو مری کولو گھن کے اکبر بڳٹی جہیں نیشنلسٹیں دُم چھلا بݨݨ دی بجائے اسٹیبلشمنٹ کوں ڈک وے ڈتے ، ایویں سندھی نیشنلزم اچ بہوں سارے ناں ہن جیرھے آپݨی زمین دی خاطر جاناں ڈے ڳئے تے پشتون نیشنلزم اچ وی سارے اسٹیبلشمنٹ دے دُم چھلے نئیں رہ ڳئے۔ اے تاں مُرشد سیاسی پندھ ہوندے ایندے اچ مختلف فیز ہوندن تے انہاں رستیاں اچوں گُزر کے سیاسی پندھ کاݨا تھیندا رہ ویندے۔ سیاسی ورکر کڈاہیں مایوس نئیں تھیندا بلکہ او تاں پازیٹو سیاسی کامیابیاں کوں نشاٻر کر کے اگاں ودھدا رہ ویندے۔ تہاڈے جیہیں سُجاک تے سمجھدار سیاسی ورکر لوظیں دے معنی کوں چنگی تراویں ڃاݨوں ہوندن تے او لوظیں کوں اٹکل نال ورتیندن۔

تُساں آپ تاں آکھیے جو ساڈا تحریکی تجربہ ہالی اپݨے بلپݨ اچ حے تے ٻلپݨ اچ اینجھیاں غلطیاں تھیندیاں رہ ویندن۔

شاکے سائیں اپݨے مضمون اچ کجھ سوال چاتن تے او سوال بہوں اہم ہن ۔جیویں ہیک جاہ تیں او لکھدن جو ” پولیٹیکل نیشنلزم اپݨی جون کہیں سیاسی تحریک دے تجربے وچوں ای وٹا سگدے ۔ کیا سرائیکی نیشنلزم کڈاہیں ایں مرحلے دو ویسی؟ آواز چاوݨ تے موبلائزیشن دیاں کیا شکلاں ہوسن؟ ایندے کیتے کوئی تیاری وسائل؟

سیاست دی کھیڈ ہمہ جہتی ہوندی حے ایندے اچ مختلف سنگ میل ہوندن تے ہر سنگ میل کوں پار کرݨ واسطے وقت دا کردار بہوں اہم ہوندے۔ سرائیکی حقوق دی تحریک اپݨے آپ اچ ہیک بہوں ہی یونیک تے عدم تشدد تیں مبنی تحریک رہ گئی حے ایں پاروں ایندا پندھ پاکستان دے سیاسی منظر نامے اچ زیادہ نشابر نئیں ڈسدا پر ہیٹھلی سطح تائیں ایندا اثر محسوس کیتا ویندا پائے ، عام لوک وی ہݨ ایں ایشو کوں اپݨا ایشو سمجھیندن ۔ کہیں وی سیاسی تحریک دا اے ابتدائی مرحلہ بہوں اہم ہوندے تے ایندے بعد اے لوکیں دی پریارٹی بݨݨ اچ زیادہ دیر نئیں کریندا راہندا بس ایں انرجی کوں استعمال کرݨ دی اٹکل سیاسی لیڈراں کوں آوݨی چاہیدی حے جیندی کوشش سرائیکی لوک سانجھ بہوں چنگے طریقے نال کریندی پائی حے ۔ میڈے خیال اچ سرائیکی نیشنلزم اپݨا جون وٹیندا پائے تے سیاسی تحریک دا تجربہ وی آہستہ آہستہ تھیندا ویندے جیندی ہیک نشابر مثال اے حے جو پاکستان دے سیاسی منظر نامیں تیں مین سٹریمز سیاسی پارٹیں ایکوں اپݨے اپݨے انداز اچ چاتے تے طاقتور اسٹیبلشمنٹ کوں ایکوں بطور کارڈ استعمال کرݨا پائے گئے. اے کامیابیاں کوئی چھوٹیاں کامیابیاں کائینی۔ بئی اُمید دی ڳالھ اے حے جو جیرھے لوک سرائیکی نیشنلزم کوں بطور ذاتی مفاد دے استعمال کریندن اُنہاں واسطے ہر گُزردے ڈیہنہ دے نال گُنجائش گھٹ تھیندی ویندی حے تے اونہاں کوں جوابدہی دے عمل اچوں وی گُزرݨا پوندا پائے۔ رفعت سائیں دا انکار، اشو سئیں دا پیپلز پارٹی تل وطنیں دا آخری مورچہ تے احسن واگھے سائیں دا تنقیدی کم عوامی سطح تیں بہوں ساریں حلقیں اچ نہ صرف پاپولر تھیندا پائے بلکہ بناسپتی قوم پرستیں دا محاسبہ وی کریندا پائے مخمور قلندری سائیں ، ظہور دھریجہ تے سئیں عاشق خان ڈیفینسو ماڈ اچ ایویں تاں نئیں لڳے گئے۔۔!!

شاکا سائیں تُساں اپݨے مضمون اچ ہیک اے سوال وی چاتا ہائی جو ” آواز چاوݨ تے موبلائزیشن دیاں کیا شکلاں ہوسن، او شکلاں ایویں ہوسن جیندا ذکر میں اُتوں کیتے۔ کجھ ڈیہنہ پہلے سوشل میڈیا تیں شہزاد عرفان کجھ سٹیرئیو ٹائپ سوال تے تجزیہ پیش کیتے تے اوندے نال جو تھئے او تہاڈی نظر اچوں وی گزریا ہوسی تے اوندی نتیجے اچ جتنا موبلائزیشن تھائی حے او ساڈے سیاسی پندھ تے ہیک ننویں امید کوں جگیندی حے۔

باقی آواز چاوݨ دے ٻائے وی بہوں سارے طریقے ہن جیویں جو کجھ سرائیکی دوست حکومت وقت دے سو ڈیہنہ آلے سرائیکی صوبے دے وعدے دے تناظر اچ ہیک یاد دہانی پیدل لانگ مارچ دا پروگرام بݨاوݨ دا سوچیندی پائی حے ایندے نتیجے اچ بہوں سارے سوال مزید چوسن تے نال نال عوامی سطح تیں موبلائزیشن وی تھیسی۔ نال سرائیکی لوک سانجھ وائٹ پیپر وی جاری کر سگدی حے، علامتی بُکھ ہڑتال وی کیتی ونج سگیندی حے تے ساڈی فطری الائی جیویں جو سندھی قوم پرست ہن اُنہاں نال وی سیاسی سانجھ دا کوئی لائحہ عمل بݨایا ونج سگیندے۔۔باقی ہیک اہم سوال اے وی ہا جو وسائل کیویں کٹھے کیتے ونج سگیندن۔ ساڈے کولو ہیومن ریسورس تاں کجھ نہ کجھ ہن پائے باقی معاشی وسائل واسطے وی ساکوں کوئی آہر کرݨا پوسی تے اپݨی وسوں اچ وسائل آلیں لوکیں کوں ایڈینٹیفائی کر کے ملݨا پوسی تے انہاں دی سرائیکی کاز دی موبلائزیشن دے نال نال معاشی وسائل واسطے وی تیار کرݨا پوسی اے کوئی اتنا مشکل کم کائینی بس ایندی شفافیت رکھݨ ضروری حے۔

تُساں آخر اچ ہیک نکاتی ایجنڈے دی جیرھی تجویز ڈتی حے او بہوں شاندار حے تے ایندے واسطے ساکوں ہر سرائیکی تنظیم، گروہ یا پارٹی نال کوارڈی نیشن کوں مضبوط کرݨا پوسی تے ایندے واسطے غیر متنازعہ قسم دے لوک چݨ کے ہیک سٹیرنگ کمیٹی بݨا ڈتی ونجے تاں ایندے اُتیں بہوں چنگے طریقے نال عمل تھی سگدے۔۔!!!