زیبی بھٹہ
۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔
ہیڈ تونسہ بیراج، تحصیل کوٹ ادو ضلع مظفرگڑھ، ءچ دریائے سندھ تے 1958 میں بݨایا ڳیا۔
ہیڈ تونسہ بیراج Wildlife Sanctuary دی تاریخ Wetlands, WWF تے حکومتِ پاکستان دی طرفوں جاری کردہ دستاویز (جیہڑی ویب سائٹ www.ramsar.org تے موجود اے) بیان کریندی اے:
"Taunsa Barrage Wildlife Sanctuary
A Wildlife Sanctuary at Taunsa Barrage was declared during 1972 under Punjab Wildlife
Act 1974. Realising the wide variety of migratory waterfowls in the area, this Sanctuary
was later declared as Ramsar Site during 1996 (Khurshid & Chaudhry 1998). According to
the first notification, the Sanctuary was comprised of an area of 6,567 hectares that
extended almost 10km in upstream area from Barrage. Since its declaration, the
Sanctuary has been re-notified many times; the last on December 10, 2004 vide
Notification No. SOP (WL) 12-1/2002-II with its total area of 7,000 acres (2,834 ha), thus
reducing to 43% of the original area.
Taunsa Barrage consists of a big water reservoir behind the barrage and a series of ponds
and lakes between embankments.”
ھیڈ تونسہ بیراج، دریائے سندھ تے موجود Wildlife Sanctuary وسیع طرز دی سائٹ اے ، جیکوں مقامی طور تے "لاشاری آلا جنگل” آکھیا ویندے۔ جیندے وچ wildlife دیاں کئی مختلف species موجود ان۔ جیندے وچ زیادہ قابلِ ذکر ہرݨ، انڈس ڈالفن/ٻلھݨ، مرغابی تے کچھوں ان۔ ایں توں علاوہ اے سائٹ کئی علاقیں تے ملکیں توں ہجرت کرکے آوݨ آلی پکھی پرندیں کیتے ہک Breeding site اے۔ ایں توں علاوہ کئی مقامی پکھی پہاروں، جانوریں کیتے اہم habitat اے۔
"This wetland is important due to the presence of a
large variety of fishes, reptiles, birds and mammals and especially due to the presence of
wetland threatened species like the Hog Deer (Axis porcinus), Indus Dolphin (Platanista
minor), Smooth-coated Indian Otter (Lutrogale perspicillata), Marbled Teal (Marmaronetta
angustirostris) and Pond Spotted Turtle (Geoclemys hamiltonii). The wetland is also an
important breeding site for the Lesser Whistling Teal (Dendrocygna javanica), Ruddy
Crake (Laterallus ruber) and Pheasant-tailed Jacana (Hydrophasianus chirurgus). The
Bar-headed Goose (Anser indicus), Ruddy Shellduck (Tadorna ferruginea), Painted Snipe
(Rostratula benghalensis) and Pallas Fishing Eagle (Haliaeetus leucoryphus) are other
important species found at this wetland. Other local bird species found are Black Partridge
(Francolinus francolinus), Grey Partridge (Francolinus pondicerianus), Quail (Coturnix
coturnix), Blue Bird (Sialia sialis), Jungle Pigeon, Sun Bird, Doves, House Sparrow
(Passer domesticus), Warblers, Russian Sparrow, Crow (Corvus splendens), Owl,
Parakeet (Psittacula krameri) and Crow pheasant (Centropus sinensis). Other large
mammal species of concern are Jackal (Canis aureus), Cape Hare (Lepus capensis),
Porcupine (Hystrix indica) and Wild boar (Sus scrofa).”
دریا دے "ٻیلے” دراصل ایں بےمہابہ ترقی ءچ Natural Ecosystem دا ہک اہم ترین حصہ ان۔ جیہڑے اپݨے اندر کئی قسمی wildlife کوں تحفظ ڈیندن، natural ecosystem کوں Balanced رکھدن، دریا دے بہاؤ کوں Maintained رکھدن جئیں نال Water level وی بیلنس رہندے۔
مقامی رِیت نال ڈِٹھا ونڃے تاں دریا کوں خاص عزت بخشی ویندی اے، ایندے وہندے پاݨی کوں پاک سمجھیا ویندے تے ایندے پکھی پہاروں تے جانوریں کوں وی مکمل عزت ڈتی ویندی اے۔ دریا، ٻیلے تے Wetlands تے ہجرت کرتے آوݨ آلے پکھیں کوں مہمان طراویں سمجھیا ویندے تے اتنا ہی آدُر کیتا ویندے۔
آدی واس تاں دریا دے آدُر کیتے اڃ وی سندھو کوں پھُلیں دا نظرانہ پیش کریندے۔
موجودہ حالات اگر ڈیکھوں تاں صورتِ حال کجھ ٻئی نظردی اے۔ لاشاری آلے جنگل دے بارے وڈیو تے کجھ تصویراں سامݨے آئن جنہاں وچ ڈٹھا ونڃ سڳدے جو جنگل دی کٹائی جاری اے، کئی ٹریکٹر تے آرا مشیناں لڳیاں کھڑن تے مسلسل تباہی دا منظر اے۔ وڈے پیمانے تے جنگل دی کٹائی دا عمل مسلسل جاری اے۔ جتھاں وݨ ہن، دریا دی اپݨی wildlife ہئی، اوندا اپݨا کڃ تے پردہ ہئی او مکمل غائب ڈسدے۔ ایں سب کٹائی توں بعد لاشاری آلے جنگل کوں بھا وی لئی ڳئی اے۔ اے یقیناً دل دہلا ڈیوݨ آلا منظر ہئی جیندے وچ ڈٹھا ونڃ سڳدے جو پکھی پہاروں تے ڈوجھے تمام جانور ماتم کریندے ڈسدن۔ یقیناً کہیں وی حساس انسان واسطے ہک قیامت دے منظر برابر اے۔ کئی سارے پکھی پہاروں ایں واقعے ءچ سڑ ڳئن، ایویں ہی کئی سارے پاڑھے، ہرݨ تے خدا دی ٻئی تمام مخلوق نال وی ایہو تھئے۔ اے یقیناً ہک غیر معمولی واقعہ اے۔
مقامی لوکیں نال ایں معاملے تے ڳالھ کیتی ڳئی تاں انہیں ڈسایا جو جنگل دی کٹائی مسلسل جاری اے، اتھاں ٹریکٹر لڳے کھڑن، آرے چلدے پئن تے ٹرالیاں دیاں ٹرالیاں بھریڃ کے ویندیاں پئن۔ ایں توں علاوہ ہرݨ تے پاڑھے دا شکار وڈے پیمانے تے تھیندا پئے۔
ول انہاں توں ذمہ داران دا پچھیا ڳیا تاں انہیں ڈسایا جو ایں واقعے ءچ مقامی MPA ملوث اے، جیہڑا سیاسی مخالفت دی وجہ کنے تے اپݨا ڈڈھپ ڈکھاوݨ کیتے جنگل کوں کپیندا پئے۔ جنگل دی کٹائی توں بعد ایکوں بھا لا ڈتی ڳئی اے
انہاں اپݨا مؤقف ڈتا جو جڈاں تئیں مقامی لوکیں کوں اتھوں بےدخل نہ کیتا ڳیا ہا جنگل مکمل طور تے محفوظ ہا، او اپݨے جنگل دی پوری حفاظت کریندے ہن۔
ہݨ قانونی طور تے ڈٹھا ونڃے تاں جنگلات دی زمین کہیں دی ذاتی پراپرٹی نی ھوندی۔ Taunsa Barrage Wildlife Sanctuary دی دستاویز مطابق:
"The site is managed as a Wildlife Sanctuary by the Punjab Wildlife and Parks Department whose responsibility is to reduce hunting pressure
as well as safeguard wildlife species and the associated habitat.
The wetlands are managed as protected areas under clauses 16 & 18 of the Punjab
Wildlife (Protection, Preservation, Conservation and Management) Act (1974) which read
as follows:
Wildlife Sanctuary:
I. Government may by notification in the Official Gazette declare any area which is the
property of the Government or over which Government has proprietary rights to be
“Wildlife Sanctuary” and may demarcate it in such a manner as may be prescribed.
II. The “Wildlife Sanctuary” shall be set aside as an undisturbed breeding ground for
the protection of wildlife and access thereto for public shall, except in accordance
with the rules, be prohibited, an no exploitation of forest therein shall be allowed
except for reducing hazards, epidemic or insect attacks or other natural disasters.
III. No person shall:
i. Enter or reside;
ii. Cultivate any land;
iii. Damage or destroy vegetation;
iv. Hunt, kill or capture any wildlife or fire any gun or other firearm within one
mile of the boundary;
v. Introduce any exotic species of animals or plants;
vi. Introduce any domestic animal or allow it to stray;
vii. Pollute water in a Wildlife Sanctuary provided that Government may for a
specific purpose, as or deemed expedient, authorise the doing of the
aforementioned act (other than those mentioned in Clause IV).”
یعنی اے سب کجھ غیر قانونی طور تے تھیندا پئے۔ تے پاکستان تحریکِ انصاف، جیہڑی ملک ءچ "بلین ٹری” تے ایہوں جہیں کئی منصوبے گھن آوݨ دی دعوے دار ہئی او عملی طور تے کیا ہے او انہاں دے MPA دے کردار توں ڈِسدے۔ ہک پاسوں جنگل لاوݨ دے دعوے کیتے ویندن پر عملی طور تے جنگلیں دی تباہی کیتی ویندی اے۔
جیہڑی ڳالھ اتھاں سب توں زیادہ غور طلب ہے او اے ہے ایں معاملے ءچ کوئی وی سرکاری تے غیر سرکاری ادارہ سامݨے نی آیا۔ محکمہ جنگلات تے WWF وی کوئی کردار ادا نی کیتا۔
اے معاملہ پچھلے ڈو ڈینہہ توں سوشل میڈیا تے مسلسل زیرِبحث اے۔ ایں عوامی دباؤ دے نتیجے ءچ کل وزیرِاعلیٰ عثمان بزدار ایں واقعے دا نوٹس گھدے۔
اساں مطالبہ کریندے ہیں جو ایں معاملے تے کمیشن بݨایا ونڃے جیہڑا سارے معاملے دی تحقیقات کرے، واقعے ءچ ملوث تمام اہلکاریں کوں سامݨے گھن آوے۔ تے جنگل دا جیہڑا نقصان تھئے اوندا وی تخمینہ لایا ونڃے۔ تے اڳوتے کیتے اینجھے واقعات کوں روکݨ کیتے مکمل پلان تیار کیتا ونڃے۔
Video Link:
https://www.facebook.com/watch/?v=168269055093660
اے وی پڑھو:
اشو لال دی کہاݨی ۔۔۔۔زیبی بھٹہ
About The Author
اے وی پڑھو
اسلم انصاری :ہک ہمہ دان عالم تے شاعر||رانا محبوب اختر
موہری سرائیکی تحریک دی کہاݨی…||ڈاکٹر احسن واگھا
فیمینسٹ!!!۔۔۔۔۔|| ذلفی