زیبی بھٹہ
۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔
کہاݨی رات
اشو لال دی کہاݨی
ماڈرن لِٹریسی دا کنسیپٹ چا کے جیہڑیاں قومی ریاستاں ساکوں کجھ بݨاوݨ چاہندن تے او جیہڑا نصاب چاتی کھڑن اوندا مقابلہ کہاݨی ای کر سڳدی اے، کیوں جو کہاݨی ءچ جنگ جو تے قاتل ہیرو نی ہوندا تے نہ ہی ساڈی کہاݨی کوں کہیں ہیرو دی لوڑ ہوندی اے۔ مروجہ سرکاری نصاب ساکوں نانی آلے قصے توں دور رکھ کے جنگ بارے تاں ڈسیندے، "ب” بندوق پڑھیندے "ت” تلوار تاں پڑھیندے پر وسوں کیا ہے؟ تہذیب کیا ہوندی اے؟ اے ڳالھ مکمل طور تے غائب اے۔
لوک ادب کیویں تخلیق تھیندے، کون ایندا لکھاری ہوندے ایندا اندازہ لاوݨ ٻہوں اوکھا ہوندے. اے ٻس نانی آلے قصے دی کار نانی دی جھولی توں ٹُردا رہندے۔ نانی دا قصہ وی تل وطنی ادب دی ہک ڳالھ اے۔ جیہڑا اپݨے نال ہک مکمل تاریخ تے تہذیب رکھیندے۔
کہاݨی انسان دے اندروں ٹُردی اے تے اوندے اندوں ای پندھ کریندی اے تے کہاݨی دے کردار وی عام لوک ہوندن۔ جنہاں کوں اشو سئیں اپݨی کہاݨی وچ "ابنارمل” کردار آکھیے۔
ابنارمل کردار جیہڑے مقامیت نال جڑے کھڑن اڃ وی فطرت دا آدر کریندن، ہر مقامی دا جیندے جی نال ڳانڈھا اے تے ہر جی مقامی نال اوندا ٻانہہ ٻیل اے۔ مقامی ہمیشہ جی کوں بچاوݨ دا آہر کیتے۔ مقامی دا اڃ وی ایہو پیغام اے جو
جیہڑا ماس کھاوےآکھو ہرݨیاں دا
موئی اپݨی ماء دا ماس کھاوے
(اشو لال)
اے ابنارمل کردار تل وطنی کردار ان تے ہمیشہ سچے ان۔ ٻاوی سچی اے، گُنگا بشیرا سچا اے، اوندی کُتی کملی سچی اے، پھُلا کُٹاݨا سچا اے تے لِکھاری اجنبی دے کردار ءچ آپ سچا اے۔ انہیں تمام کرداریں دا نماݨا پن تے انہیں دے خیال، حقیقی خیال ان جیہڑے اپݨے نال سندھ وادی دی مقامیت کوں نال ٹوری ودن۔
کہاݨی اپݨے نال نال ہک تہذیب گھن کے ٹُردی اے جیویں جو کہاݨی "شیش ناگ” دا ہک کردار پھُلا کُٹاݨا اہدے جو "کہاݨی کاغذاں ءچ نی ہوندی بلکہ کہاݨی تاں جیندی ڃاگدی ہوندے اے”۔
ڈاکٹر اشو لال دی کہاݨی سندھ وادی دے بندے کہاݨی اے، اِتھو دے ہر جیندے جی دی کہاݨی اے تے ہر جیندے جی دی ڳالھ اے ایندے وِچ ٻلہݨ دی ڳالھ اے، ہرݨ دی ڳالھ اے، ہنس دی ڳالھ اے، کچھوں دی ڳالھ اے۔
سندھ وادی دی تاریخ تہذیب نال محبت، ایندی تصویر کشی، سندھ وادی تے وسیب دی تاریخ تے ثقافت دی نمائندگی، سرائیکی ثقافت دی ڳول، سندھ وادی دے دریا، ایندے لینڈ سکیپ تے ایندے پکھی پہاروں، سندھ وادی دے بندے دی نفسیات، فطرت نگاری، مزاحمتی رنگ،ہند میتھالوجی تے نماݨے ٻدھ دی تعلیمات اے سب اشو لال دی شاعری تے انہاں دی کہاݨی دے اہم موضوعات ان۔
رنگلی مسیت توں ہٹ کے مائی مسیت دا کنسیپٹ اصل ءچ مقامی یا تل وطنی مسیت دا کنسیپٹ اے۔ اشو لال دے لوّظیں وچ جیندے ءچ "کِتھائیں بھت دی دیڳ پئی چڑدی اے، دول کھڑا وڃدے، کوئی ہتھ کھول کے نماز کھڑا پڑھدے تے کوئی ہتھ ٻدھ کے کھڑا پڑھدے، کڈاہیں تہور پئی تھیندی اے، کڈاہیں جھنڈ پئی لہندی اے پر اے کچی مسیت کہیں کوں نی روکیندی ٹوکیندی” یا وت اے اوہا مسیت اے جیویں جو ہک تصویر ءچ رانجھا جوڳی کچی مسیت ٻیٹھے تھیا تے اوندے نال بھیڈاں وی مسیت ءچ ٻیٹھین۔
ڈاکٹر اشو لال ڃاݨدن جو انسان عظیم اے تےاوندے اندر عظمت دیاں قدراں وی موجود ان۔ اڃوکے انسان کوں انہاں قدراں دا ادراک کرواوݨ دی لوڑھ اے۔ ایں واسطے اشو لال مقامیت دے نظریات ءچ ایہو ڈسیندن جو انسان جیہڑھا فطرت نال جیندا پئے او محبت کرݨ آلا اے، اوکوں کہیں جیندے جی کوں مارݨ دی لوڑھ کینی تے ایہو پیغام انہاں اپݨیاں کہانیاں ءچ ڈتے۔
جتھاں ہر پاسوں بے بہا اندھارا اے، اتھاں ڈیوے دی لاٹ ایں اندھارے اڳوں ہک تڈ بݨدی اے۔ تے کہاݨی رات وی ہک ڈیوا اے جیہڑا سرائیکی ادب تے مقامیت دے کنسیپٹ کوں گھن تے پیا چلدے۔ اے ڈیوا مقامی بندے دی تڈ اے۔ ڈیوا ڈیرہ اسماعیل خان توں ٻلݨ شروع تھئے، ول کوٹ ادو، ول کروڑ لعل عیسن تے ہݨ بھٹہ واہݨ دی وستی تے اڳوتے پندھ ویندا کریندے، اے سوجھلا ہر مقامی قِصے کہاݨی تے مقامی کردار واسطے ہک تڈ اے تے اے کہاݨی رات وی ساکوں ساڈی مقامیت ول رجوع کرݨ دا پیغام ڈیندی اے۔
کہیں پاسوں کُئی ہیل ہوا دی آوے پئی
وستی شالا وستی نال الاوے پئی
(اشو لال)
یہ بھی پڑھیے
سرائیکی، ہندی اتیں پنجابی۔۔۔امجد نذیر
تانگھ|| ذلفی
نام ور سرائیکی شاعر مشتاق سبقت انتقال کر گئے