ذلفی
۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔.
اے موضوع اپݨے عنوان دے اعتبار نال کافی اہم تے دلچسپ ھے۔ جڈاں میں چھوٹا جیہاں ٻال ہامیں میکوں میڈی اماں دعائیں ڈیوے ہا او دعائیں کُجھ ایں ہوندیاں ہن۔
1.” گھر بار آلا تھیویں تے دشمن زیر تھیونی”
2. ڈودھ پُتر آلا تھیویں ۔
3. اللہ تیکوں چندر ورگے پُتر ڈیوے۔
4. جتھ پیر ہووی اُتھ خیر ہووی۔
5. جوانی ماݨیں۔ وغیرہ وغیرہ۔۔اے دعائیں میڈے بھیݨیں واسطے کائینا ہوندیاں ہن۔ میں سوچیندا ہامیں کیا کہیں تریمت دے دُشمن نئیں تھی سگدے، عورت تیں جوانی نئیں آندی کیوں جو اوکوں تاں جوانی ماݨݨ دیاں دعائیں نئیں ڈتیاں وینداں نہ ہی اوندے واسطے اے آکھیا ویندے جو جتھ پیر ہووی اُتھ خیر ہووی ۔خیر اے پریشانی اوں ویلھے مزید ودھ ویندی ہائی جڈاں میڈیاں بھݨییں وی میکوں دعائیں ڈیوݨ شروع تھی ویندیاں ہن۔مثلا "ویر میڈا اللہ تیکوں لمبی حیاتی ڈیوے ، شالا جیویں ہوویں ، کہیں دی نظر نہ لگی ۔۔ میں وت سوچ اچ پائے وینداں ہامیں جو لمبی حیاتی دی صرف بطور مرد میکوں زیادہ ضرورت ھے تریمتیاں کوں ایندی ضرورت کائینا ہوسی۔۔۔خوشحالی تے چنگی قسمت دی وی میکوں لوڑھ ھے میڈے بھݨییں کوں کائنی۔ اے معمہ شروع شروع اچ میڈی سمجھ اچ نہ آندا ہائی لیکن وقت گُزرݨ نال میکوں اے مائنڈ سیٹ سمجھ آوݨ شروع تھیا خاص کر اوں ویلھے جڈاں میکوں اپݨے گھر دیاں ذمہ داریاں خود سمبھالݨ دا موقع ملیا۔ ول میکوں سمجھ آوݨ پائی جو میڈی زندگی واسطے اتنا دعائیں کیوں منگیا ویندیاں ہن۔ تے اکثر و بیشتر دعائیں تے چنگے مستقبل دیاں امیداں صرف مرد کولو کیوں رکھیاں ویندن۔
ایں سماجی تفریق تے روایتی سوچ دے اثرات میڈی نفسیات تے روئئں اچ بہوں پکے تھییندے گئے تے میں اپݨے آپ کوں کہیں طاقت دا سمبل سمجھݨ شروع کر ڈتا ۔ ایں تناظر اچ اپنے روز مرہ افعال تے کم کار سر انجام ڈیون میڈے واسطے ہیک سر درد وی بݨ گیا تے ہیک قسم دی ڈیوٹی وی جیرھی میکوں بالکل چنگی نہ لگدی ہائی پر او ڈیوٹی بطور مرد میں نبھاوݨی ہائی کیوں جو اے سماجی قانون تے ثقافتی روایت دا حصہ ہائ۔
روز مرہ زندگی اچ ہݨ جیوݨ دا مطلب آزادی نال جیوݨ نہ ہائی بلکہ ہیک خاص ضابطہ کار دے تحت میکوں اپݨا رول نبھاونڑا ہائی جیرھا نہ چاہیندیں ہوئیں وی چاہے میڈے اندروں اوندی صلاحیت ھے یا کائنا وت وی نبھاوݨا ہائئ۔ اتھوں کولو ہیک نویں مصیبت شروع تھائی کیوں جو طاقت پالݨ یا طاقت دا استعمال کرݨ یا طاقت کوں برقرار رکھݨ دا فنومنا اپنے آپ اچ بہوں وڈے وڈے تضادات دا مجموعہ ہوندے۔ ایں صورتحال اچ میڈیاں کئی جائز خواہشاں سماج دی طرفوں ودیعت کیتی گئی طاقت ، برتری یا مردانہ پھوت کوں برقرار رکھݨ سانگے میڈے اندری اندر دفن تھیندیاں رہ گیاں تے میں شدید ترٹ بھج دا شکار تھیا۔کڈاہیں کڈاہیں پریشر اتنا زیادہ تھی ویندا ہائی میں اپݨے آپ کوں بہوں بے وس محسوس کریندا ہامیں مثال دے طور کیتے کئی معاشی مسائل، گھر دے کم کار، عزت دا بھرم رکھݨ دا ترلہ تے ہر حالت اچ گھر دی ضرورت کوں پورا کرنڑ دا کشٹ۔۔۔ !!! مگر حالات تے سماج دے جبر دے زیر اثر میکوں "مرد” دے طور تیں او سب کجھ برداشت کرݨا پیا جیرھا کوئی آزاد انسان شئیت کڈاہیں وی برداشت نہ کرے ہا۔
ایں نام نہاد طاقت دے تضادات اچ میکوں ہاولیں ہاولیں طاقت دے نتائج تے اثرات دی سمجھ آوݨ شروع تھائی ۔ کہیں ویلھے میں میکاولی دے ” بادشاہ ” آلی کار مکار ، عقل مند، بہادر تے منصوبہ ساز بݨ ونجاں ، کہیں ویلھے میں برٹرینڈ رسل دی ڈسائی کہانی ” خوشی دی تلاش ” دا کیریکٹر بݨ ونجاں، کہیں ویلھے میں جارج آرویل دے کردار ” شوٹنگ این ایلیفینٹ ” اچ گورے آلی کار اپنے آپ کوں ہیک کٹھ پُتلی سمجھݨ پائے ونجاں، کہیں ویلھے کارل مارکس دا سچا انقلابی دا روپ دھار کے اپنے آپ کوں تسلی ڈیواں ، کہیں ویلھے بھگت کبیر آلی کار بزار اچ کھڑ کے اپنا تے لوکیں دا تماشہ ڈیکھاں۔۔!!! ول وی کہانی پوری ترانویں نہ کُھل سبگی جو میں آپ کیا ہاں تے میڈی زندگی تے آزادی کتھاں ھے۔ ؟؟ ایں معمے دی مزید پرکھ پرچول واسطے میں ول اپنے پیریں ہیٹھ ڈٹھا تاں میکوں مقامی فیکٹرز دی شُدھ بُدھ پائی میں آکھیا آؤ سئیں اے تاں پھرولوں کتھائیں اتھاں کوئی گڑ بڑ تاں کائینی۔ ول میں سب کولو پہلے اُنہاں عوامل تیں غور کیتا جیرھے میڈے آسوں پاسوں میڈی سوسائٹی اچ طاقت تے مردانگی دے بیانئے کوں مقامی تناظر اچ بیان کریندے ہن۔
ایں اپروچ سانگے میں باہروں نکلیاں تاں میڈی دید ہیک کندھ تیں پائی ھے جیندے اُتیں موٹی موٹی عبارت اچ اے لکھیل ہائی جو
ا” مایوس مرد حضرات کیلئے جادوئی نسخہ ہمارے ہاں مایوس اور نا امید مرد حضرات کا علاج تسلی بخش کیا جاتا ہے اور مردانہ طاقت کو بحال کرکے دوبارہ پُرمُسرت زندگی کا موقع دیا جاتا ہے”۔
وت میڈے دماغ دے کُتے فیل تھی گئے اگر ” مردانہ طاقت” ھے تاں وت ” زنانہ طاقت” وی ہوسی مگر میکوں ایندا اظہار، اشتہار یا علاج کتھائیں کہیں دیوار تیں نہ نظریا۔۔وت ذہن نال سوچیم شئیت مردانہ طاقت زیادہ اہم ہوسی یا مردانہ طاقت دی اصطلاح اچ لُکی استحصال دی کہانی مرد کوں زیادہ متاثر کریندی ھے یا عورت کوں یعنی ایں طاقت دا اصل اچ زیادہ نقصان کیکوں تھیندے ؟
ایں سوال میڈے پورے اندر کوں ہلا کے رکھ ڈتا ۔۔میں جڈاں ایں سوال دا گہرائی اچ تنقیدی جائزہ گھدا تاں میں دیوار تیں لکھیل مردانہ طاقت دی عبارت کولو دیوار دے اُتو ڈٹھا تاں طاقت کوں ہیک مختلف انداز اچ استعمال تھیندا ڈٹھا۔۔!!!
ہیک مرد اپنے ڈو بالیں کوں ڈاکٹر کوں ڈکھاونڑ آیا ودا ہائی جیندے اچ ہیک چھوٹی چھوہیر ہائی تے ہیک چھوٹا لڑکا ہائی۔ ڈاکٹر ڈوہیں کوں ٹیکہ لایا تاں چھوہیر شودی رونڑ پائے گئی تے اوندے رونڑ تیں کہیں توجہ نہ ڈتی نہ ہی اوکوں کوئی خاص تسلی ڈتونیں۔ تے جڈاں چھوہر رونڑ لگا تے اوکوں ڈاکٹر سمیت اوندے پیو آکھیا رو نہ مرد بݨ مرد ۔۔!!! جوان روندے کائینی راہندے۔۔۔ا!!!
ایویں ہیک ڈیہنہ ساڈی وستی اچ ہیک جھیڑا تھیا تے او جھیڑا وڈی بھڑاند اچ تبدیل تھی گیا ۔ اوں لڑائی تے مار کُٹائی اچ جوانیں ہیک ڈوجھے کوں ماریا کُٹیا تے تریمتیں گھر اچ بہہ کے صرف پٹکا لائی رہیاں تے بد دعائیں ڈیندیاں رہیاں ۔ انہیں پریکٹیکل بھڑاند اچ حصہ نہ گھدا جیندی وجہ کولوں صرف مرد ہی پھٹوڑی تھائے تے اونہیں پھٹیں تے لڑائی دی اصل قیمت عورتیں کوں چُکاوݨی پائی کیوں جو دیہات اچ اکثر وٹے سٹے دی شادی ہوندی ھے تے ڈو ترائے طلاقاں اوں لڑائی دے رزلٹ اچ تھیاں گیاں۔!!۔
اتھاں سوال اے وی پیدا تھیندے کیا طاقت یا مردانگی ہیک سہولت ، خوشی تے چس ھے یا اے کوئی عذاب ، ڈُکھ تے بے چسائئ دا سبب ھے؟ ایں سوال کوں کھولݨ نال جیرھا میکوں احساس تھئے کہ جیرھی طاقت دا ساکوں شروع کولو درس ڈے کے ساڈی گُھٹی اچ گھتیا ویندے اوہا طاقت تے مردانگی ساڈے پیریں دا پائیڑا پݨ ویندی ھے۔ پسماندہ سماج وچ طاقت تے مردانگی کوں ذمہ واری نال استعمال کرن دی تربیت ہی نئیں ڈتی ویندی جیندی وجہ کولو اے پورے سماج اچ ہیک فساد تے ترٹ بھج کوں جنم ڈیندی ھے۔ ہیک گھٹ ترقی یافتہ تے پیٹریاکل سوسائٹی اچ اختیار اپنے آپ اچ ہیک فساد ھے جیندے نال ہر مرد نبرد آزما ہوندے۔ اپنے آپ کوں مرد ثابت کرن دے امتحان اچ کامیاب تھیون کیتے کیا کیا کشٹ کرنے ہوندن ایندا اندازہ لاون مشکل کائینی ،او چیزاں وی ساہہوݨاں پوندن جیرھیاں ساکوں پسند ہوون تے بھاویں نہ ہوون۔ او وقت جیرھا ساکوں اپنی ذات واسطے چاہیدا ہوندے او اپݨی نام نہاد طاقت کوں برقرار رکھنݨ سانگے سرف تھی ویندے جیندی وجہ کولو انسان فطری میلانات و رجحانات دی بجائے بہوں مکینیکل تھی ویندے تے اوندے لہجے اچ تحکمانہ پن، زور زبردستی، غُصہ تے تشدد در آندے۔ ایں واسطے طاقت دا استعمال بہوں اوکھا کم ھے ایندی ہر تہہ کہیں وسل آلی کار ہوندی ھے جیندا ذائقہ تے بو اویں ہوندی ھے جیویں پہلی تہہ دی ہوندی ھے۔۔کوئی جتنا وی طاقت ور تھی ونجے او ہوندا وسل دا چھلکا ھے۔ٹالسٹائی تاں اتنا تک آکھ ڈتا ہائی جو طاقت دراصل غلامی دی ہیک بھیانک شکل ھے جیندا سب کولو زیادہ وکٹم طاقت دا حامل فرد آپ ہوندے۔۔! آزادی بئے دے حقوق، شناخت ، ہستی تے رجحانات کوں تسلیم کرن نال ملدی ھے بیا ایندا کوئی رستہ یا طریقہ کائینی۔
اے وی پڑھو
اشولال: دل سے نکل کر دلوں میں بسنے کا ملکہ رکھنے والی شاعری کے خالق
ملتان کا بازارِ حسن: ایک بھولا بسرا منظر نامہ||سجاد جہانیہ
اسلم انصاری :ہک ہمہ دان عالم تے شاعر||رانا محبوب اختر