اساں قیدی تخت لہور دے
[ پنجاب بجٹ، سرائیکی وسائل دی لٹ مار تے صوبائی فنانس ایوارڈ ]
مجوزہ سرائیکی صوبہ دے 13 ضلعیں دا نیشنل فنانس ایوارڈ دے فارمولے مطابق 530 ارب روپ دے سالانہ حصہ بݨدے۔ او سارا دا سارا تخت لہور تے پنجاب دو ویندے تے جیویں اوندی لٹ مار تھیندی ہے، او ساݙے سامہݨے ہے۔ وت پنجاب دا جݙاں بجٹ بݨدے تاں جو تھولا ٻہوں کاغذیں وچ سرائیکی وسیب کیتے حصہ انج کیتا ویندے، او وی ڄاݨ بُجھ کنیں خرچ نٔئیں کیتا ویندا تے اوندے وچوں اکثرا واپس تخٹ لہور دو لڳا ویندے۔
” دی نیوز” اخبار دی ہک حالیہ رپورٹ دے مطابق 2012 دے بجٹ وچ ساوتھ پنجاب (سرأئیکی وسیب) کیتے کل 60 ارب روپ انج کر کنیں رکھے ڳئین جݙاں جو کل خرچ 23 ارب روپے خرچ تھئین۔ 2013 دے بجٹ وچ 62 ارب روپ رکھئے ڳئین تے کل خرچ 18 ارب روپ تھئین۔ 2014 دے بجٹ وچ 70 ارب روپے مختض کیتے ڳئین تے کل خرچ 23 ارب روپے تھئین۔ 2015دے بجٹ وچ 97ارب روپے مختص تھئین تے 44 ارب روپے خرچ کیتے ڳئین۔ 2016 دے بجٹ وچ 100ارب روپ ساوتھ پنجاب دے ریجن کیتے رکھے ڳئین تے کل خرچ 57 ارب روپے تھئین۔ پچھلے ݙو سالیں (2018-2019) دی صورتحال وی کئی مختلف نئیں ۔ ایں طرانح نال تخت لہور دی بیوروکریسی کل 224 ارب روپے دا اوں پیسے کوں حئی حرام کیتے جیڑھا جو اپݨے ڄاݨ پنجاب دے بجٹ وچ سرائیکی ریجن کیتے رکھیا ڳیا ہئی (اے سارا ڈیٹا، خاص کر خرچ دا حساب کتاب پنجاب اکائنٹٹ آفس کولہوں ہوندے تے اونکوں اکثرا خفیہ رکھیا ویندے۔ )
اے تاں چھڑا ہک نیشنل فنانس ایوراڈ تے اوندے پچھوکڑ وچ پنجاب دے بجٹ وچ تھیوݨ آلی زیادتی دی ڳالھ ہے۔ ایندے علاوہ سرائیکی وسیب دے وسائل دے سو طرانحاں دی لٹ مار پچھلی ٻہوں مدت کنیں جاری و ساری ہے۔ ملازمتیں دا کوٹہ ہک انج معاملہ ہے۔ آبادی دے حساب نال سرائیکی ریجن دا پنجاب صوبے کوں وفاق دی پاسیوں ݙتے 50 فیصدی کوٹہ وچ 30 فیصدی حصہ بݨدے۔ ڄݙاں جو ننویں صوبے دے بݨأے پارلیمانی کمیشن دی پرکھ پرچول موجب سرائیکی ریجن کوں 12 فیصد کنیں گھن 15 فیصد تائیں حصہ ملدے۔ بیوروکریسی دے ڈی۔ ایم۔ جی، پولیس تے او۔ایم۔جی گروپ وچ سرائیکی وسیب دے ترائے ڈویژن (ملتان، بہاولپور تے ڈیرہ غازی خان) کنیں کل 157 افیسرز ہن جݙاں جو چھڑے لہور ڈویژن کنیں 338 ّآفیسرز ہن۔
کیڑھے کیڑھے دود پلال دا پٹنڑا پٹوں؟ ساݙے وسیب دا چھڑا کپاہ نال کمائے بیرونی زرمبادلہ دا ای حساب کیتا ونڄے تے وت اوں کیویں تخت لہور تے وفاق کھا پی ویندن؟ پچھلے کئی ݙہاکیں کنیں کئی ہک ݙا دی یونیورسٹی نئیں بݨی۔ ساݙے سرائیکی وسیب دے سٹوڈنٹس لہور، پنڈی، فیصل آباد دے یونیورسٹیں ونڄ پڑھدن۔ انہیں دے غریب ما پیو انہیں دی فیس تے رہائش کیتے جیتلا پیسہ بھڄیندن او سارا پنجاب وچ لڳدے۔
ٻہوں پیلھوں معیشت دانیں ہک ٹرم ۔۔ اصطلاح ” ریورس ٹرانسفر” دی گھڑی ہئی۔ جیندا مطلب ہے جو کیویں ہک ریجن دے وسائل ٻئے ریجن منتقل تھیندے ریہہ ویندن تے او ریجن غربت تے محرومی دا شکار تھی ذلیل و خوار تھیندے ریہہ ویندن۔ ساݙے سرائیکی ریجن کنیں ایں "ریسورس ٹرانسفر” دی کئی حد ای مُک ڳئی ہے۔
ہک ننواں لالی پاپ انج "ساوتھ پنجاب سکیریٹریٹ” دے روپ وچ ݙتا ویندا پئے۔ ایندے کوڑ پلال دی اے حد ہے جو سیکریٹریٹ تاں اپݨے ڄاݨ بݨایا ویندا پئے ( تے اے آپ وی مشکوک ہے) پر ایندے حوالے نال پنجاب دے صوبائی فنانس کمیشن تے ایوارڈ دا کئی ذکر ای نئیں ۔ ایں صوبائی فنانس کمیشن تے ایوارڈ مُتوں پراݨا کھیݙ ننویں ڈھنگ وچ جاری رہسی تے سرائیکی وسیب دی معاشی تے اوندے نتیجے وچ سیاسی تے تہذیبی غلامی وچ کئی وتھ نئیں آوݨی۔
ایں سبھ کُجھ کیتے اساں آپ وچ کئی حد تائیں ذمیوار ہئیں۔ ہر غلامی دے وسیب تے کلچر وانگوں اساں مہاݨتا تے نماݨتا جہیں جھیڑے وچ پئے کئی اینجھے ننویں "سیاسی کلچر” دی بݨیاد ای نئیں رکھدے پئے جیڑھا ساݙی تے اڳلی پیڑھی کوں ایں بے محابہ لٹ مار کنیں چھٹکارا ݙیوا سڳے۔ اینیویں لڳدے جیویں اساں سارے جڳ جہان کوں اپݨی شاعری تے شاعرانہ نو افلاطونیت نال ای وٹاونڑے۔ درست ّآہدن جو غلامی دا دارو خواب ہوندن تے اساں خوابیں وچ غرق ہئین۔
..سرائیکی لوک سانجھ۔۔
About The Author
اے وی پڑھو
اشولال: دل سے نکل کر دلوں میں بسنے کا ملکہ رکھنے والی شاعری کے خالق
ملتان کا بازارِ حسن: ایک بھولا بسرا منظر نامہ||سجاد جہانیہ
اسلم انصاری :ہک ہمہ دان عالم تے شاعر||رانا محبوب اختر