گاݙی اسلُک مَٹھا مَٹھا ڳاہ ڳہیندی ویندی اے تے اساں اوں ڳاہ نال آپ ڳہیندے ویندوں۔ زکریا ایکسپریس دی ” چَھک ڑَک چَھک ڑَک“ وِچ ”پاکستان زندہ باد“ دی پِڑاڈو پئی سُݨیندی اے۔ راوی راز ݙسیندے جو ریاست پاکستان ربّ دی ݙتی ݙات اے، پر اِتھاں ربّ دے ناں تے ہر شئے بَر تھئی لاتھی اے۔ 75 سالیں وچ سبھ کجھ وِیہر وِیلا تھی ڳئے۔ ناں جِند بچدی اے تے ناں ساہ پَچدے۔ آپ تڑاپی، نِکم تے ݙڈھپ ریاست کوں راجواڑے وچ بدل تے رَکھ ݙتے۔ ہر شئے سِنگھاں وچ سمائی کھڑی اے، ہکو لوݙا سبھ شئیں پلٹا تے رکھ ݙیسی تے ربّ دے ناں تے پُکھے پئی ݙات واݨ وَٹیندی ویسی۔ پر اساں ہئیں جو موت دے منہ وچ ٻہہ تے وی مت گھنݨ وچ نئیں پئے آندے۔ سچی ڳالہہ تاں ایہ ہے جو جیڑھا وی خدا دی ڳݨی وچ نئیں آندا، خدا وی اونکوں آپݨی کہیں ڳݨ مُنج وچ نئیں ڳݨدا۔ اللہ دے ناں تے کیا کُوڑ ٻہہ کماﺅں، سچی ڳالہہ تاں ایہ ہے جو انگریز ساکوں ریڈ کلف دی طشتری وچ نیامت سِجھا تے ݙے ڳیا ہا، اساں نیامت دی قدر نئیں کیتی تاں سبھ کجھ رولے وچ آ ڳئے۔ اساݙی ریل وی انگریز دی کرݨی ہئی جیڑھی 75 سالیں وچ کچیاں کندھیاں وانگوں بُھردی بُھر ڳئی اے۔ پِچھوال تے اڳوال دے ادھ واݨ وچ بیڑی ٻُڈ ڳئی اے۔ ایہہ جیݙی مُد وچ نہ تاں اساݙے ساہ سوّلیئے تے نہ اساݙا کوئی وارا وَلیا۔ اساں آپݨی چور گَپ وچ آپو آپ گُپدے ویندے ہئیں۔
مائی کلاچی دے شہر کراچی توں بہاول پور دے عباسی نوابیں دے دیرے تئیں پیریں دا پندھ کراچی، لہور، پشور دی سڑک سڑک، 255 کوہ (یعنی 489 میل یا 782 کلومیٹر) ونڄ پوندے تے جیکراہیں ایہو سفر ریل گاݙی تے ہووے تاں ایہ پندھ پیریں دے پندھ کنوں 47 کوہ ٻیا وی کھٹ پوندے۔ دُنیاں تِکھاج تے کم کر تے ہر سواری کوں اڄ وسوکا کر چھوڑیئے پر اساں ݙڈھ سو ورہیوں پہلے دی کہیں دی دان کیتی ڳئی توفیق وی ونڄا ٻیٹھے ہئیں۔ کراچی کینٹ توں نماشاں چھی ساڈھے چھی وڄے دے نکتے ہئیں، اساں چار گھنٹیاں وچ اڄاں مسّیں 114 کلومیٹر نبیڑ تے جھمپیر ٹیشن پُڄے ہئیں۔ گاݙی کوکڑیاں مریندی رات دے ݙوجھے پہر گُھگھ اندھارے وچ ٹیشن تے آ تے کھڑ ڳئی اے۔ اندھارے کنوں میݙا ہاں ماندا تھیوݨ پئے ڳئے۔پُٹھے ہتھ سامہیں ”کراچی حیدرآباد موٹر وے“ دے نال نال جنگل بیابانیں وچ دید دی حد تئیں وݙے وݙے پکھیاں تے لال بتیاں ٻلدیاں وسمدیاں کھڑن، ایہ جھمپیر دا ”پاور کوریڈور“ اے جتھاں ہوا نال چلݨ والے 60 میگاواٹ تے 50 میگا واٹ دے ݙوں پاور پلانٹ ݙینھ رات 110 میگا واٹ بجلی ملک کوں ݙیندے کھڑن جیڑھی ”نیشنل گرڈ“ وچ ونڄ تے اللہ ہے کیندے گھر کھڑی چمکیندی اے۔ جتھاں ایہ بجلی بݨدی پئی اے، اوں شہر وچ تے اوندے ٹیشن تے اِتلا اندھارا ہے جو ہتھ کوں ہتھ نئیں پیا سُجھدا۔ منصوبے پروکے ہن پر پھٹیاں تے تختیاں خرم دستگیر اِن لاتیاں- میٹرو ونڈ پاور لمیٹڈ تے گل احمد الیکٹرک لمیٹڈ دے ایہ مُل مہانگے پلانٹ دسمبر 2022ء کوں شہباز حکومت دے دور وچ توڑ کوں پُنّے ہَن پر ہُݨ ݙڈھ ݙوں سال بعد وی ایندا سندھ تے مقامی خلقت کوں ٹکے دا فائدہ کائنی تھیا۔
گاݙی ٹیشن تے جھلی اے تاں شاہ رُخ اُٹھی تے ٻہہ ڳئے۔ گھر ہووے تے بھاویں سفر، ٹُکر بھاڄی شاہ رخ دی مرضی دی پکدی اے۔ شاہ رخ دی فرمائش تے طاہرہ گھروں کراچی دی فارمی کُکڑ دی گھاٹے شورے والی بھاڄی تے آلو دے ڈھیر سارے پُراٹھے پکا نال نیتے ہَن جنہاں وچوں کجھ نال اساں کوئی اَٹھ وڄے ہاں جھل کیتا ہَا۔ گاݙی جو چِھرکی بھر جھمپیر ٹیشن تے جھلی اے، شاہ رخ کوں ولا بُکھ لڳ ڳئی اے۔ ݙوں گھنٹے بعد گاݙی وچ ولا ساݙا دسترخوان لڳ ڳئے۔ زکریا ایکسپریس دی بزنس کلاس دا بھیڑا حال اے، دُھدڑ مِٹی ٻہوں ہے، اصل پریشانی کاکروچیں دی اے، ہک مریندوں بھجیندوں چار ٻئے آ ویندن۔ اساں پہلے تاں صفائی مُہم چلائی، چھنڈک پھوک کر ٹکر دا دُبار کیتا- کوئی کراسنگ دا رولا ہا یا کوئی ٻیا رَپھڑ، گاݙی جھمپیر چنگا لحظہ کھڑ ڳئی اے۔ وَت کوئی بُھوکدی شُوکدی گاݙی ٹپی تے پنج مِنٹاں بعد اساݙی گاݙی وی سئیں رسول بخش پلیجو دے شہر جنگ شاہی ݙے سُرک پئی اے۔ بہشتی رسول بخش پلیجو، سندھ دھرتی دی سیاست دا ہک متنازعہ پر ٻہوں وݙا کردار قبریں لَتھا فرشتیں کوں ٻَتھی ݙتی پیا ہوسی۔ افسوس” بھٹو دُشمنا“ وچ سندھو دی مݨ دا ہک ٻہوں وݙا مڑس ماݨھوں مایوسی تے مونجھ کوں ڳل لا قبرستان ونڄ وسائے۔ وَت ہک دم میݙا دھیان کلری جھیل ݙے ول ڳئے جتھاں ماچھیاں دی لَڄ نوری تے سمہ حکمراں جام تماچی مر تے وی جدا نئیں تھئے تے امر تھی ڳئن۔ عاشق ”نوری جام تماچی“ دیاں قبراں کوں ”مزارمبارک“ سݙ تے عشق دا ناں اُچا کر ݙیندن۔
اِتھاہوں ٹیشن کنوں لیلے ٻاک پندھ تے کینجھر جھیل رونقاں لائی پئی اے جیکوں عام طور تے کلری جھیل وی آکھیا ویندے۔ ایہ جھیل کراچی توں 122 کلومیٹر تے ٹھٹھہ کنوں 36 کلومیٹر دے پندھ تے جھمپیر شہر دی کَچھ وچوں ٹپدی پئی اے۔ ایہ پاکستان وچ سبھ توں وݙی بݨاوتو اتے ملک وچ مِٹّھے پاݨی دی ݙوجھی وݙی جھیل ہے ۔ ساڳی جھیل وچوں نہراں دے راہ ٹھٹھہ تے کراچی دے وسندیاں کوں پیوݨ دا پاݨی ݙتا ویندے۔ ہیں جھیل وچ سندھ دے پریمی جوڑے ”نوری جام تماچی“ دیاں قبراں وی ہِن۔ ایہ قبراں ہک زمانے وچ جھیل دے کنڈے تے ہوندیاں ہَن، جھیل پھیلݨ نال او قبراں جھیل دے ادھ واݨ وچ آ ڳئن۔ ہُݨ پرے کنوں اینویں نظارہ تھیندے جو پریمی جوڑے دیاں قبراں پامی وچ تردیاں ودن۔ ایں جھیل تے سارا سال دیسی پنچھی دیرے لائی رکھدن، خاص طور تے سِیالے کوں تاں مُہاجر پکھیاں دے آوݨ نال اِتھوں دیاں رونقاں ودھ ویندن۔ سال پسالی سیالے وچ سائبیریا توں ہزاراں لکھاں مسافر پنچھی وی ایں جھیل ݙے پرواز کر آندن تاں رونق ٻئی وی ودھ ویندی اے۔ ساݙا سیالا اُنہاں دی ودُھک دی رُت اے، او سائبیریا دا پوہ نئیں پَھر سڳدے تاں ساݙا پوہ اَن منڑیندن۔ ڈِھڳ شکار تھی ویندن پر جیڑھے پردیسی پکھی بچ ویندن ساݙے پوہ دے پالے دیاں چساں چا، نوّیں نسل ڄما اُنہاں کوں نال نیندن تے ولا سائبیریا ونڄ آپݨیاں ٹھڈیاں ٹھار وستیاں تے برفیلے آلہنڑے ونڄ ہنڈیندن۔محکمہ جنگلی حیات سندھ موجب سیالے دی رُت وچ سائبیریا توں اُݙ تے کینجھر جھیل دے تھیوݨ والے مہمان پرندیاں وچ بطخاں، ہنس، رَتیاں چِڑیاں، مچھی کھاوݨے پکھی، پاݨی دے پکھو، لم ڈھینگ، بگلے، چِٹے بگلے، لق لق، سمندری ابابیل اتے مرغابیاں شامل ہوندین۔ اُونویں ایں جھیل کوں اِنہاں مسافر پنچھیاں سانگے محفوظ عارضی ٹکاݨا قرار ݙے ݙتا ڳئے۔ کینجھر جھیل آکھو یا کلری جھیل آپݨے سُݨہپ پاروں جڳ وچ مشہور اے۔ بݨاوتو جھیل اے پر چُدھاروں فطرت دے ݙس ݙیندی اے تے سیکڑے ماچھی ٹٻراں دے رزق دا وسیلہ وی ہے۔ ایہ جھیل 24 کلومیٹر لمبی، چھی کلومیٹر چوڑی اتے 15 میٹر جِھکی تے 134 مربع کلومیٹر تے دِگھری ہوئی اے۔ ایہ جھیل اصل وچ ݙوں جھیلاں، سونیہری اتے کینجھر جھیلاں کوں جولائی 1976ء وچ آپت وچ جوڑ تے بݨائی ڳئی ہئی۔ کینجھر جھیل کوں کوٹری بیراج جامشورو کنوں”کلری بگھار یو کے بی فیڈر“ ناں دی نہر دے ذریعے سندھو دریا دا پاݨی ݙتا ویندے۔ کینجھر جھیل کوں رامسر کنونشن دے ہیٹھ ”رامسر سائٹ“‘ قرار ݙے کراہیں عالمی اصولیں دی امان وچ ݙے ݙتا ڳئے۔ ایہ سندھ دی ٻہوں سوہݨی تے مَن بھاوݨی جھیل تے سیر تفریح دی جاہ ہے جتھاں ہر مہینے لگ بھگ ہک لکھ بندہ پھیرا پا ویندے۔
اینویں سوچ وِچار کریندیاں گاݙی کوٹری پُڄ تے جھٹکا ݙتے تاں میݙا اُدرکا نکتے تے میں متھے دی اوڈھ ݙے شیشے توں ٻاہر دا نظارہ کرݨ دی آہر کیتی اے تاں میکوں کوٹری ٹیشن دا پلیٹ فارم سُنڄ حویلی دی طرحاں نظریے ۔ میݙا ہاں ول اوکھا تھیوݨ پئے ڳئے ، میں منہ پِچھی تے کرتے طاہرہ تے شاہ رخ کوں ݙٹھے، ڈونہیں پکی نندر سُتے پئے ہَن۔
میں ولا سوچیں وچ پئے ڳیُم، جے اللہ واروں خیر تاں اساں سڄی رات گِھلیندے مریندے فجریں کہیں پہر کوں 208 کوہ دا لمبا پندھ جھاڳ تے دیرے نواب ونڄ لاہسوں۔ سکے ساہورے انج پریشان ہَن جو اللہ اے کݙاں پردیسیاں دا پندھ کُھٹسی تے کیڑھے والے پکھی واس گھر اَن ڈُھکسن۔ زکریا ایکسپریس جوں جوں دیر کریندی پئی اے ٹٻری انج تھک پئی اے تے میں انج سُچیندا ٻیٹھاں جو اللہ اے کݙاں دیرہ نواب صیب پُڄسوں تے کینجھے ویلے میݙے کن ایں قہر دی ”چھک ڑَک چَھک ڑَک“ کنوں سوکھے تھیسن۔ پِچھلی واری میں بقر عید تے وسیب ڳیا ہم، ولا اِتی سارے مہینے ویلے ویلہہ نئیں ݙتی جو وطنیں دا پھیرا مار ونڄوں ہا۔ میکوں ہُݨ دیرے تے وستی دی سِک ویڑھی ٻیٹھی اے جتھاں میں ڄم پل تے سئے رُتاں سُہائیاں ہن، میکوں ہُݨ تھکیڑے کنوں گِھلاں وی آوݨ پئے ڳئن۔ میں کنڈھ دی ٹیکی لا، اکھیں نوٹ نندر پکاوݨ دا ترلا کیتے، سوچیم روہڑی آسی تاں تُساݙے نال اوں تریخی جاہ ٹکاݨے دا حال سانجھا کریساں، پر اوں کنوں پہلے کوٹری دا حوال وی ضروری اے۔ میݙی مونجھ میکوں ولا غلبہ چا کیتے، میں اکھ نوٹی اے تاں جمشید ناشاد دی ہک نظم ”دِل تاں بال اے“ تصویر بݨ تے میݙے اکھیں دے سامہیں آ ڳئی اے، جیڑھی اُوں کورونا دی وبا دے دور وِچ لکھ تے 30 مارچ 2020ء کوں آپنڑے الا وِچ آپنڑے چینل ”اللہ لہیسی مونجھاں“ تے چاڑھی ہئی۔
دل تاں آہدے، یار دی وستی ڄُلوں
دل تاں آہدے، ہُݨ ڄُلوں، وستی ڄُلوں
دل تاں آہدے، وَت اونویں وسوں ولا
دل تاں آہدے، دل اوندا کھسوں ولا
دل تاں آہدے، پیار دیاں ماڑیاں ہوون
ہر ویلے جھمراں ہوون، تاڑیاں ہوون
دل تاں آہدے، ہر کوئی تیݙا ہووے
میں اوندا تے او ہِکو میݙا ہووے
دل تاں ٻال اے ، ٻال کوں کیڑھا پتہ اے
بے حال دا، خوشحال کوں کیڑھا پتہ اے
(پندھ اجاں جاری اے)