ڈاکٹر خالد اقبال
سئیں حسن رضا گردیزی ١٩١٤ء وچ ملتان اچ پیدا تھئے۔ گورنمنٹ ہائی سکول نواں شہر ملتان وچ پڑھدے ریہے۔ انہاں دا تعلق معروف علمی ادبی گردیزی گھرانْے نال ہا۔ اُنہاں دا خاندان علمی ادبی سیاسی حوالے نال ہک انج سنجانْ رکھدے۔ حسن رضا گردیزی تعلیم مکمل کرنْ توں بعد محکمہ مال وچ نائب تحصیل دار ٹبے تے تحصیل بنْ تے محکمے توں ریٹائر تھئے۔
حسن رضا گردیزی بہوں خوش مزاج شخصیت دے مالک ہَن۔ اُنہاں کوں فارسی، انگریزی ادب نال بہوں دلچسپی ہئی تے انہاں دا مطالعہ وسیع ہئی۔ شعر و ادب دے جدید رحجانات توں پوری طرحاں آگاہ ہَن۔
(١) دھابے دھوڑے (٢) سنجیاں سالھیں
اے اُنہاں دی سرائیکی شاعری دے مجموعے ہِن۔ اُنہاں اپنْی شاعری دے ذریعے سرائیکی ادب کوں نویں طرز احساس توں روشناس کرایا تے سرائیکی شاعری دا مقام و مرتبہ اُچا کیتا۔ اُنہاں دی شاعری اردو، فارسی تے سرائیکی لفظیات تے روایت نال گنڈھی ہوئی ہے۔
معروف دانشور، براڈ کاسٹر، شاعر، الیاس عشقی لکھدن:
”اصل وچ او (حسن رضا گردیزی) نظم دے مرد میدان ہن۔ اُنہاں دی طبیعت دا رچاؤ نظماں دے تاثر کوں اجاگر کریندے۔ نظم وچ حسن رضا گردیزی دی شاعری دا اصل جو ہر نمایاں تھیندے۔”
(دیباچے توں /دھابے دھوڑے / ص: ١١)
حسن رضا گردیزی دی شاعری، عشق، انسان تے اُمید، دے پہلوواں کوں نشابر کریندی ہے فنی اتے ہیئت دے حوالے نال اُنہاں دیاں نظماں، خطابت، رواں بیانیہ تے ڈرامائی کیفیت دیاں آئینہ دار ہن۔ حسن رضا گردیزی دی شاعری وچ اردو لفظیات دا استعمال، سرائیکی زبان دے مزاج دے مطابق ڈھل ویندے۔ انہاں دی شاعری وچ غریب دے حق وچ گالھ کرنْ تے ڈاڈھے دے ڈڈھپ کوں نشابر کرنْ دا شعور ملدے۔ اُنہاں دیاں عشق دے موضوع اُتے لکھیل نظماں دا آہنگ بہوں بلند ہے۔ اُنہاں دی فکر پُر اثرہے۔ اُنہاں دی شاعری وسیب دے مناظر فطرت دی بہوں چنگے طریقے نال عکاسی کریندی ہے جیندی بہوں خوبصورت مثال اُنہاں دی نظم ”سنجیاں سالھیں” ہے۔
تھل دے ہاں وچ لگیاں جھوکاں
بلدی ریت دے ٹبیاں پچھوں
بُھردیاں کندھاں، اجڑے کھولے
چھپڑ کاٹھ کباڑے مُتوں
وچ ہک اندھے کھوہ دا ٹویا
وقت تے ریت بھرے نِت جیکوں
سامنْے کھجیاں دا ہک جوڑا
تُر تُڑ ڈیکھے ایں سنج بَر کوں
حسن رضا گردیزی دی شاعری اپنْے وسیب نال محبت دی شاعری ہے یاد، مونجھ انہاں دی شاعری وچ ہک علامت ہے او اپنْے وسیب دے انہاں مناظر، چانْیاں راتیں، کِھل ہَس، پیت پریت دے ویلے کوں وَل ول یاد کریندن۔
تیڈیاں یاداں (نظم)
تیڈیاں یاداں تے پرچھانویں
میڈی روح تے اینویں پوندن
جیویں تیڈے ہاڑ دی دھپ وچ
پیشیں ویلے اچل چیتی
بکر وال دے بدلے نظرن
ٹھڈڑی وا دے جھولے آون
ول او گجدے، کھِمدے بدلے
ٹھڈیاں ترمدیاں زلفاں کھولن
بلدی ریت دے تنبوں تانْنْ
ترسیاں فصلاں سڑدیاں جھوکاں
سُکھ دا ساہ گھن کے مسُکاون
تھل دے منہ دا کوڑ مریجے
ریت دی اکھ وچ پانْی پووے
ول او گھپ اندھارے تھیندن
سجیوں، کھبیوں، اگوں پچھوں
کُجھ نی سُجھدا تیڈے متوں
دور کہیں نگری توں تیڈیاں
اوہ آوازاں ڈیویاں وانگوں
میڈے چار چوفیروں بھوندن
میں اے آتش بازیاں چا کے
اندھے کھوہ وچ لہندا وینداں
گذرے ویلے دی باز گشت، محبوب دی یاد، اپنْے وسیب دے ہر منظر نال پیار، ہر موسم تے ونْ، پھل نال اُنس اُنہاں دی شاعری دی خاص سنجانْ ہے۔ اُنہاں کوں اپنْے وسیب دی فطرت دا مصور شاعر وی آکھیا ونج سگدے۔ جیندی خوبصورت مثال اُنہاں دی ہک نظم ”کچے بیٹ” ہے۔ اُنہاں دی اے نظم شاعرانہ تصور، وسیب دی خوبصورت تصویر ہے۔ جیندے پاروں اُنہاں دی شاعری پُر اثر بنْ ویندی اے تے قاری دے سامنْے جیندے جاگدے منظر آونْ پئے ویندن۔
حسن رضا گردیزی دیاں نظماں دا ہک خاص انداز واقعاتی بیان اتے او بہوں سادگی تے خوبصورت زبان نال گندھیا ہویا۔ جیندے وچ ڈکھ دی ڈونگی چیک سنْائی ڈیندی ہے۔ ایندی ہک مثال اُنہاں دی سادہ تے پُر اثر نظم ”نوکر دا بچہ” ہے۔ حسن رضا گردیزی سرائیکی نظم دی کامیاب تے نمایاں شاعراں وچوں بہوں اہم شاعر ہن۔
یہ بھی پڑھیے
”شیر دل رانی، مائی چھاگلی (وسیب یاترا :8)||سعید خاور
”چِڑیاں اُٹھو کوئی دھاں کرو“ (وسیب یاترا :7)||سعید خاور
” "دل تاں آہدے یار دی وَستی ڄُلوں”(وسیب یاترا :6)||سعید خاور