“جڈاں ماں بولی اچ لکھنڑ لو دل لُھووے”||فضیل اشرف قیصرانی

“گوڈِل”

سرائیکی زبان دا ہک لفظ بلکہ ہک مقام ساڈے سامنڑے متروک تھیندا ویندے۔گھر اچ پلیجنڑ آلے پرندیں وچوں کُکڑیں اور کبوتر ایسے پرندے ہن جو کم و بیش ہر گھر اچ ضرور موجود ہوندے ہَن۔انہیں پرندیں دی موجودگی دا کہیں خاص علاقے نال کوئ تعلق نئیں بھل انہیں پرندیں دی رہائش گاہ دا طرز تعمیر ہر علاقے دے حساب نال وکھو وکھ ہے۔

سرائیکی زبان اچ کُکڑیں اور کبوتریں کانڑ بنڑائ گئ رہائش گاہ کوں “گوڈِل” آکھیا ویندے ۔اے لفظ متروک تھی ہنڑ “کوٹھی” دے ناں نال مستعمل اے۔اے یاد رہے جو جانور،خاص کر کُتے کیتے بنڑائ گئ جھاہ کوں کڈاہیں گوڈل ناہی آکھیا ویندا بلکہ اوندے کیتے لفظ “کُھڈی” استمال تھیندے۔الفاظ اپنڑے آپ اچ پلیدی،نا پلیدی دا تاثر وی ڈیندن،شاید ایہا وجہ ہووے گوڈل اور کھڈی دے فرق دی۔۔

اے گوڈل دلچسپ شۓ ہائ۔ہنڑ اے لفظ وی مک ستے اتے ایندی تعمیر وی کیوں جو گوڈل اکثر و بیشتر ڈو منزلہ ہوندی ہائ۔خدا جانڑ ایندے ڈو منزلہ ہوونڑ دا سبب کیا ہا کیوں جو جھاہ دی تھوڑ کڈاہیں مسلہ ناہی بھل گوڈل ہووے ڈو منزلہ ہا۔ڈو شئیں خاص کر ایندی تعمیر اچ اہم ہن۔ہک گوڈل دا ڈو منزلہ ہوونڑ اور ڈوجھا ایندے بے قاعدہ دروازے دا انتہائ تنگ ہوونڑ۔

ہک ڈو جھائیں کنے گوڈل دے ڈو منزلہ ہوونڑ دی وجہ وی پچھ ڈٹھی سے مگر ایندے ڈو منزلہ ہوونڑ دا جواب نئیں مل سگیا۔دروازے دے تنگ ہوونڑ دا جواب اے ملیے جو بلی،کتا اور گیڈڑ دروازہ لنگھ نہ سگے ایں وجہ کنے دروازہ تنگ رکھیا ویندا ہا۔اے یاد رہے جو گوڈلیں دا کوئ باقاعدہ دروازہ کے نا ہوندا ہا بس ہک سوراخ جھیاں ہوندا ہا جیندا منہ کہیں وٹی یا کاٹھی نال بند کر ڈتا ویندا ہا۔عموماً انجھیں گوڈلیں اچ “موری” رکھنڑ دا وی کوئ کانسپٹ کاۓ نا اوندی وجہ وی ایہا ہائ جو خونخوار جانور با آسانی موری دیاں کاٹھیاں بھن گھندے ہن۔کجھ گوڈلیں اچ ضرور موری وی رکھی ویندی ہائ اور اونہیں کوں اج دی زبان اچ Lavish آکھیا ونج سگدے۔۔

جھیڑی بئ شۓ گوڈل کو ممتاز کریندی ہائ او ایندے معمار ہَن،یعنی خواتین۔عورت کوں خدا اونہیں وی جمالیات دی مٹی نال بنڑاے اور اونکوں جڈاں موقع ملیے اوں ایندا اظہار ضرور کیتے۔گوڈل اچ ہوا،سردی،گرمی،نمی،حفاظت،سختی اور نرمی دا انتظام جڈاں عورت کر گھدے ول اوں ایندی تزئین و آرائش دا بندوبست کیتے۔گوڈل دی چھت تیں خاص کر “وڑینڈھی” بنڑدیں ہوۓ عورتاں اپنڑی جمالیات دا خیال رکھدیاں ہن۔او ایویں جو “وڑھینڈی” بنڑدیں ہویں zig zag pattern رکھیا ویندا ہا۔اے پیٹرن اجکل دی طرزِ تعمیر اچ “سموسہ کٹ” دے ناں نال جانڑیا ویندے۔۔

تبدیلی اے آئ ہے جو اول تاں پرندے رکھنڑ دا رجحان گھٹ گۓ۔جے رجحان ہے پیا تاں کچی ڈو منزلہ گوڈل پختہ ہک منزلہ کوٹھی نال تبدیل تھی چکی اے جیندا باقاعدہ درکھانڑ کنے بنڑیا ہویا دروازہ ہوندےاور لفظ گوڈِل وی بس متروک الفاظ و مقامات اچوں ہک متروک لفظ اور مقام رہ گۓ۔

اپنڑی ثقافت جانڑ کنے جیوو۔۔۔۔