گُروڈَم ۔۔۔ ہسٹری تے سائیکالوجی||مشتاق گاڈی

سندھ ہند وچ توڑے جو گُرو ریت ٻہوں پراݨی ہے پر ایندا سَینس۔ اَرتھ ویلھے دی وَہیند نال وَٹیندا ریہے۔ ویدک کلچر (3000 سال پچھوں) وچ گرو دا مُنڈھلا اَرتھ۔ روپ پروہت ہوندا ہئی۔ پروہت دا کم ویدک رسومات تے منتریں دی درست ادائیگی ہئی۔ اوں ویلھے اے یقین ہئی جو رَسمیں تے منتریں دی جے درست ادائیگی نہ تھیسی تے اوندا اپٹھ اثر پوسی۔ فیدے دی جاہ الٹا نقصان تھیسی۔

ویدانت دے ویلھے (2500 سال پچھوں) جݙاں اُپانیشد کمپوز تھینداں پیاں ہئین تاں گرو دا کردار ہک سوجھواݨ دا بݨیا جئیں اپݨے چیلیں کوں برہم تے آتم دی ݙس ݙیوݨی ہے تے نال انہیں دی مُکتی کیتے اپݨا راہ رستہ بݨاوݨ وچ بھڑواوݨے۔ اڳلے کئی صدیں گُرو ہک ٹیچر یا اچاریہ دے روپ کم کریندا ریہا۔ ایندی چھیکڑی وَݙی ݙکھالی اَدی شنکر اچاریہ ہئی۔ جتھاں او ویدیں دی سمجھ بوجھ دی ڳالھ کریندا ہئی، اتھاں او اپݨے شاگردیں چیلیں کوں اپݨی مَت دے ورتارے دی راہ وی لیندا ہئی۔

ایں ساری مُدت وچ جݙاں گُرو ہک سوجھواݨ، استاد تے اچاریہ دی حیثیت وچ فنکشن کریندا ریہے تاں اوں سارے دور وچ سندھ ہند وچ فلسفے تے لاجیک وچ ساندوڑاند وَدھارا تھیندا ریہا۔ ویدانت، سَمکھیا، ویشیشیک، نیایا، مِیمامسا تے یوگا جہیں دَرشن پَھلدے پُھلدے ریہے، اُنہیں دی ݙونگھی وَیورت کاری تھئی۔ توڑے جو گرو کوں ایں مدت وچ تقدس ملیا پر اوندا وݙا فنکشن ہک فلاسفر تے استاد دا ای ریہا۔

گروریت وچ وݙا وٹاندرا اَٹھویں صدی عیسوی وچ بھگتی تحریک دے اُبھرݨ نال جڑدے۔ بھگتی تحریک گُرو کوں بھگوان بݨا ݙتا۔ بھگتی تحریک اپݨے منݨ ہاریں کنیں ہک "ٹوٹل سرنڈر” مَنگدی ہے۔ گُرو دی چرݨ پوجا، اوندے اڳوں سر نوائی تے سجدہ ریزی، پرساد (گرو دی کھادے کوں کھاوݨ) ایں ننویں بھگتی کلچر دیاں کجھ مُنڈھلاں قدراں تے رسماں بݨیاں۔ ایں کلچر دا اے نتیجہ نکھتا جو گرو ای شیو، گرو ای وشنو تے گرو ای مَہیشور بݨ ڳیا۔ اے ہک عام آکھاݨ بݨ ڳیا جو بھگوان جے نراض تھیسی تاں گرو مَنویسی تے جے گرو نراض تھیسی تاں بندہ کتھائیں دا نہ رَہسی۔

بھگتی تحریک پچھوں ایں گرو ریت کوں وݙا وَدھارا ݙاہویں صدی دی تنترک تحریک ݙتا۔ تنترک ماسٹر ہک اینجھا فیگر بݨ اُبھریا جیڑھا چیلے دے تَن مَن دھن دا مالک سمجھیا ڳیا۔ جے گرو دی مرضی ہووے تاں ہک پل وچ مُکتی مل ونڄے تے جے گرو دی منشا نئیں تاں ساری عمرانہہ چیلا سیواکاری وچ گذار ݙیوے پر اوندی مکتی نئیں تھی سڳدی۔

جے ڳالھ کوں لنُڈا کروں تاں اَٹھویں تے ݙاہویں صدی عیسوی دے انہیں بھگتی تے تنترک تحریکیں گرو۔ چیلے دے سانگے کوں سکھݨ سکھاوݨ، استادی شاگردی، سُدھ ٻُدھ دے رشتے کنیں ذہنی طور ہک مالک۔ غلام دا رشتہ بݨا ݙتا۔ جے تاریخ دے سوجھلے وچ ݙیکھوں تاں ایں وٹاندرے ویلھے سندھ ہند ہک ننویں ٻاہرلی سیاسی غلامی دو ویندا پیا ہئی۔ عرب، ترک، منگول، مغل دھاڑیل دی اڳوں ہک تیند جُڑدی ہے۔ اے آکھݨ اوکھا ہے جو ایں گروڈم دی ذہنی غلامی انہیں ٻاہرلے دھاڑیل دی سہولت کاری کیتی یا وت ایں ٻاہرلے سَمراج دے کارݨ بھگتی۔ تنترک کلٹ نال جُڑی غلامی کوں ودھارا ملیا۔ گمان ایہو ہے جو ݙوھیں ہک ٻئے نال ڳنڈھیل ہئین۔

ایں گرو ریت دا ٻہوں تکھیں سَنگ اسلامی تصوف تے اوندی مرشدی مریدی دے کلچر تے انسٹیٹیوشن نال جڑیا۔ پراݨی ریت دے کارݨ اتھاں مرشد کوں بھگوان دا درجہ ملیا۔ انہیں ننویں صوفی سلسلیں نال اَتھوں دی مقامی غیر مسلم تے نو مسلم آبادی کوں ٻاہرلی ایمپائر نال جُوڑن سوکھا تھی ڳیا۔ ایں کیتے ساکوں سلطنت دہلی کنیں گھن مغل دربار تائیں صوفیں، مرشدیں تے گوریں دی ہک نویکلی جاہ نظردی ہے۔

جو وی صورتحال ریہی ہووے پر ایں ننویں گرو ریت تے مرشدی مریدی دے کلچر سندھ ہند وچ فلسفے، لاجیک تے کریٹی۔سیزم (ویورت کاری) کوں ہک وݙا ݙک ݙ تا۔ پَھل پَھلوٹ، شک شبہہ، ننویں سوال چاوݨ دی بجائے سارا زور مکتی تے آخرت تے آ ڳیا۔ ایندا اثر ایتلا وَدھا جو اے ساکوں اڄ وی اپݨے آسے پاسے نظردے۔ انڈیا وچ تاں "نیو ایج” دے گرو ڈھڳ ہن جیڑھے اَنت بی۔جے۔پی دے ہندوتا دے ایجنڈے تے کیپیٹلسٹ کنزیومرازم نال ونڄ جڑدن۔

اے تاں ہک لنڈی جہیں ہسٹری دی ڳالھ ہئی۔ گروڈم دے ودھارے پچھوں ہک پوری سائیکالوجی ہوندی ہے جیندے بارے کئی ریسرچرز لکھدے ریہن۔ جے مُوٹا مُوٹا آکھیا ونڄے تاں ایں سائیکالوجی دے پچھوں ہک ٻہوں لیِنڈھی مَندھی ہوئی "عزت نفس یا لُو سَیلف اَسٹیم” دا فنامنا کم کریندا پیا ہوندے۔ گرو دی ڳول تے تانگھ وچ او بندے ودھ ہوندن جنہیں دی مُکی سُکی "ایگو یا مَیں” ہوندی ہے۔ اپݨی ایں مُکی سُکی ایگو یا مَیں کوں بھراواں کرݨ سانگے او اپݨے آپ دی گرو وچ پروجیکشن کریندن۔ دلچسپ ڳالھ اے ہے جو جیندا جو ” ایگو ڈیفی۔سیٹ” ہوندے، اونکوں اوں طرانح دا گُرو چاہیدے۔ ایں کیتے ݙٹھا ڳئے جو ہر گُرو سبھے چیلے چانٹیں کیتے کارگر نئیں ہوندا۔ کہیں کوں اپݨے گرو وچ اپݨے اوکھے کوڑیل پیو دا اُپٹھ چاہیدا ہوندے تے کہیں کوں اپݨی بے پرواہ ماء دی شفیق شبیہہ دی تانگھ چاہت ہوندی ہے۔

جینکوں جیڑھا سودا چاہیدے، اونکوں اپݨی پسند دی ہَٹی ملدی ہے۔