لُوݨ دا جیوݨ گھر ۔۔۔۔ ہِک شور انگیز ناول۔۔۔محمد الیاس کبیر

لُوݨکا ایں لُوݨ وچوں وَل آسی

لُوݨکا ایں مینہ وچوں وَل آسی

رفعت عباس دا ناول "لُوݨ دا جیوݨ گھر” مقامیت، نوآبادیت، تصوف، تاریخ دی ہک نویں پڑھت اے۔ انھیں ساری چیزاں کوں ولا ڈٹھا ڳئے۔ حقیقت اتے ماورائے حقیقت کو ہک ٻئے نال اینجیہا رلایا گئےکہ اہک نواں روپ نسریے۔

لُوݨی ہک اینجیہا شاہر اے جتھاں مذہب، موت، جنگ، لشکر، اسلحہ کائینی۔ اے ہر اُوں چیز تو ماورا اے جتھ بندے کوں ڈکھ ڈیوݨ دی ڳالھ ہووے۔ ایں شاہر دا واسی "لُوݨکا” ونڄیڃ ڳیا اے، ڃیندی ڳول اچ کاتھی (ناول نگار) اپݨے قاری کوں نال گھن تے ہزاریں سالیں دا پندھ کریندے۔

اوہ سکندر مقدونی کوں ایران دے شہر سوسن وچ ڈکھیندے جِتھاں یونانی اپنے پرنیویاں دا جشن پئے منیدن۔ اوہ مفتوح دی ڈو تریمتیں نال پرنیندے، بابل ونڃ کے مر ویندے تے سٹھ خچریں آلی ٻگھی وچ لاش اوندی اسکندریہ(مصر) روانہ تھیندی ہے۔

کاتھی ڈکھیندے جو محمد بن قاسم دے لشکر دے چار ماہݨو اروڑ دی فتح دے بعد لُوݨی پُڄدن۔ لوݨی واسی عربیں ماہݨو دا آدر کریندن۔ انہاں دی ڳالھ پوری توجہ نال سݨدن۔ او ترے شرطیں رکھیندن:

1. اسلام قبول کریڃو

2. جزیہ ڈویڃو

3. جنگ کاݨ تیار رہیڃو

لوݨی واسی ایہ شرطاں رد کر ڈیندن تے اڳوں جنگ آ ویندی اے۔ لوݨی واس لوݨی کوں بچا گھندن۔ اوہ اپݨے ہنر وچوں لوݨی کوں عرب لشکر توں لکا گھندن۔ لوݨی واسیں نے انھاں کوں ڈسایا جو اساں موت کولوں نچنت ہیں۔ اساں ایں توں بے خوف ہیں۔ کیوں ڃو موت لُوݨکا دے گھر دی پوڑیاں تے پیر لٹکائی ٻیٹھی اے۔ اساں بے شک لوہے کوں ٻٹھیاں اچ ڈھالیا اے پر ایں لوہے دی تلوار نئیں بݨائی۔

کاتھی نے ایرانی تصوف دی روایت کوں ہک دفعہ ولا ڈیکھݨ دی کوشت کیتی اے۔ "میں ناہیں سب توں” لوکیں دی "میں” کوں بھینٹ چڑھاوݨ دا بیانیہ اے۔ دراصل ایہ "میں” (تل وطنی) دی نفی اتے "تو” (حاکم) دا اثبات اے۔ "میں” دی بھینٹ تل وطنی کوں واری نئیں آندی۔

"ہک اے ہک اے۔ ایہ غلامی رکھݨ دی ہک تکنیک اے۔ کاتھی دا آکھݨ اے جو منصور ہلاج دا "اناالحق” آکھݨ ہک کمزور لمحے دی آواز ہئی۔ اگر ایہ ڳالھ نشابر تھی ونڃے ہا تاں منصور کوں پھاسی چاڑھن دی کائی لوڑھ کائینا ہائی۔

کاتھی نے اپݨے قاری کوں لُوݨی دی شکل اچ ہک اینجیہا عجب شاہر ڈکھائے ڃیہڑا ہک ماڈل شاہر اے۔ جتھے پتہ لگدے ” اساں لوݨکا کوں دیوتا بݨاوݨ سانگے نئیں ڳولیا۔ دیوتا بݨاوݨ ٻہوں سوکھا کم اے۔”(ص 92)

"ڃیہڑھے شہریں دا خدا ونجیڃ ونڃے اتھاں ڳلی کوچیاں وچوں کڈاہیں نہ کڈاہیں "میں خدا ہاں” دے ہوکے دی سݨیڃ پوندی اے۔” (ص 121)

ناول دی چوڈویں دری کاتھی دی اپݨی کتھا اے۔ پر ایندا بیان کرݨ آلا کوئی ٻیا بندہ اے۔ اتھے کاتھی خود کردار بݨ ڳیا اے۔ او لوݨی واسیں کوں اپݨے نال گھن تے ملتان شاہر ڈکھیندے۔ او اپݨی محبوبہ دے نال ٻیہ تے ناٹک ڈیدھے۔ ملتان وچ ناول چھاوݨی دا کٻاڑ بزار ڈکھیندے:

"کہیں زمانے ایں چھاوݨی وچ انویہویں صدی دے چھیکڑی ڈہاکیاں توں ٹُردا کٻاڑی بزار ہا۔ جتھاں پراݨیاں کتاباں، رسالے، پتلوناں، ٻوٹ، بینجو، ہارمونیم، ستار، شراب دیاں خالی بوتلاں، ترپالاں، کرسیاں، میزاں، صوفے، سنگھار میزاں وکاندیاں ہن۔ ایہ کٻاڑ انگریز فوجیاں دی ورتݨ ہا ڃیہڑی ہُݨ عام بندے تئیں پئی ڈُھکدی ہئی۔۔۔۔

ایہا او ڃاہ ہئی جتھاں فوج تے عام بندے دا میل تھی سکدا ہا۔ انگریز دی کرسی تیں دیسی ٻہہ سکدا ہا۔ فوجی دی ذال دی سنگھار میز تیں دیسی بندے دی تریمت شیشہ ڈیکھ سڳدی ہئی۔ میجر دا بینجور ریلوے دا کلرک وڃا سڳدا ہا۔ فوجیاں دے گھر دے فیشن رسالے نائی دی دکان وچ ہر کوئی پڑھ سڳدا ہا۔ فوجی دی جرسی دکاندار پا سڳدا ہا۔

"لُوݨ دا جیوݨ گھر”مقامیت اتے پوسٹ کالونیل دا ہک نواں درشن ہے۔لوݨی واسی انگریز لشکر کوں ناٹک وچ گِھن آندن ڃو جنگ ٻس ناٹک وچ لڑی ونڃ سڳدی ہے۔

کیپٹن الیور رابرٹس ایہ ڳالھ من تے بمبئی واپس ٹُر ویندے۔ اتھے اوندی ایں ڳالھ کوں پاگل پن آکھا ویندے۔

پر جہیں ویلے انگلستان دے عام لوکیں اتے سول سوئٹی تئیں ایہ ڳالھ پڃدی اے تاں او وی جنگ کوں ناٹک اچ لڑݨ دی مہم چلیندن۔ عام آدمی دا ایہ فیصلہ فوج کولوں زیادہ طاقت ور ثابت تھیندے۔ کاتھی نے اتھاں انگلستان دا روشن مکھ وی ڈکھایا اے۔

ڃو ہک استاد، ہک طالب علم، ہک ماء، ہک نینگر، ہک تریمت، ہک پریمی، ہک محبوبہ، ہک ٻڈھا بندہ کیا چاہندے۔ ایہ دراصل انگلستان اتے اتھوں دے تل وطنی دے نال مکالمہ ہئی۔ ایہ کاتھی دی او دریافت اے جیں وچ اوں انگلستان دا نواں چہرہ ڈکھائے۔

ناول دی چھیکڑی دری وچ ناٹک اے۔ لُوݨی واسیں نے انگریزیں دی بگل دی آواز کوں اپݨے ہتھیں کوں اچا کرتے کنول دے پھل بݨائے ہن۔ ایں پاروں لُوݨی ناٹک دی شکل اچ جنگ دا پہلا در جیت ویندن۔

ڈوجھے حصے وچ ڈکھایا ویندے جو رقص دے نال ناٹک شروع تھیندے اتے نیلی چڑیاں اڈردیاں ہن۔ انہاں نیلڑیاں کوں ڈیکھ تے فوجی اپݨی ہیٹ سر توں لہا تے سر نوا گھندن۔ ایہ ڈیکھ تے نیلڑیاں انھاں ہیٹ کوں گھونسلا سمجھ تے انہاں ہیٹ تے ٻیہ ویندیاں ہن۔ ایں منظر وچ انگریز جنگ جیت ویندن۔

کاتھی ناٹک دا تریجھا اتے آخری حصہ قاری تے چھوڑ ڈیندے۔ ایں حصے وچ انہاں ایہ ڈسݨ دی کوشت کیتی اے جو جنہاں دی منطقِ حیات مضبوط ہوسی اوہے ایہ جنگ جیت ویسن۔ ڃیہرے رندگی دی رمز کو سنڃاݨ سڳدن ایہ جنگ انہاں لوکیں دی اے۔ ایویں لڳدے جو کاتھی ایکوں تقدیر دے حوالے کریندے۔