آہ !پروفیسر شوکت مغل۔۔۔

پروفیسر شوکت مغل صاحب علمی ادبی حلقے وچ نہ صرف سرائیکی وسیب وچ عزت و احترام دی نظر نال ڈٹھے ویندن بلکہ پورے ملک وچ انھاں دے جیونڑ بھر دے پورھئے دی گونج سنڑائی ڈیندی ہے۔پیشے دے لحاظ نال اردو دے پروفیسر ہن، ریٹائر تھی تے ملتان وچ سرائیکی ادب دی خدمت حسب_معمول کریندے رہ گئین۔ مغل سئیں اپنی زندگی وچ کلھیں لکھت پڑھت دا اتلا کم کیتے جتنا ادارے وی نئیں کریندے ۔ تقریبا” پنجھاہ کتابیں دے مصنف ہن، جیندے وچ تحقیق، تنقید، لغت نگاری، ترجمہ نگاری، سفرنامے، اخباری کالم،گرائمر تے تدریس دیاں کتاباں شامل ہن۔انھیں کجھ کتاباں سرائیکی ادبی بورڈ تے اکادمی ادبیات اسلام آباد دے فنڈ نال چھپوائن، باقی تمام اپنی ذاتی جمع پونجی نال جھوک پبلشر ملتان توں شائع کرائن ۔مغل صاحب سرائیکی قومی سیاست دے وی سرگرم رکن تے رہنما ہن، پشاور توں کراچی تئیں سرائیکی پروگرامیں وچ ہوون انھیں دے سچے خلوص تے قوم پرستی دی نشانی ہے۔او سرائیکستان قومی کونسل دے پلیٹ فارم توں سیاسی سرگرمیں وچ شامل ہوندے ہن،جیندے چئرمین وی ہن۔ سرائیکی نصاب دی ترتیب و تدوین دی کمیٹی وچ وی بانہہ بیل رہ ویندے ہن ۔کے پی کے دے سرائیکی نصاب دی کمیٹی وچ شرکت کیتے پشاور تائیں گیئن۔ بی زیڈ یو وچ سرائیکی ایریا ریسرچ اینڈ سٹڈی سنٹر بنڑاون دی بھج درک وچ وی شامل ہن۔ جھوک سرائیکی میلہ ملتان،دیرہ غازی خان، اسلام آبار، لہور،کراچی دے علاوہ ڈی آئی خان،میانوالی ،گوہر والا، تونسہ، سانول سوبھ ہیرو ،شادن لنڈ، شاہ صدر دین، مظفر گڑھ ،کوٹ چھٹہ، جام پور، مہرے والا، کوٹ مٹھن، ظاہر پیر، چننڑ پیر، لیاقت پور،دھریجہ نگر، بہاولپور، ستلج کٹھ، لودھراں، جھنڈیر لائبریری میلسی تئیں او اپنے کھلدے چہرے نال وسوں واسیاں دی سانجھ بنڑئین۔ اڈوں لکھت پڑھت والا کٹھن تے کلھیپے دی سنجیدگی دا کم، اڈوں عوامی اجتماع تے میلے ٹھیلے سہانونڑ، اے عجب شکتی دے انجھ انجھ روپ ہن جیرھے صرف مغل سئیں دی کلہی ذات دے درشن کرویندن ۔
انھیں دیاں کجھ کتاباں دی تندیر جیرھی میکوں یاد ہن تے کجھ لکھیاں پئین:
1۔ سرائیکی قاعدہ (جیندے وچ حروف تہجی دے علاوہ سرائیکی دے خاص حروف تے اوازاں دی شناخت، مہینے، پاسے ،زمانے، موسم تے سو تک گنڑتری شامل ہے )۔
2۔ملتان کا سرسید(ماہر تعلیم مرزا مسرت بیگ دی شخصیت بارے۔۔۔1987)۔
3۔قدیم اردو کی لغت اور سرائیکی زبان (ڈاکٹر جمیل جالبی دی قدیم اردو لغت وچوں ڈو ہزار سرائیکی لفظاں دا نکھیڑا۔۔۔1987 )۔
4۔اردو میں سرائیکی زبان کے انمٹ نقوش ( اردو دے مشہور استاد شعرا دے دیوان تے نثر نگاریں دی تحریریں وچوں سرائیکی لفظاں، ترکیباں،محاوریاں،تے اکھانڑاں دا ویورا ۔۔۔۔ 1990/2008 )۔
5۔سرائیکی اکھان /اکھانڑ ۔۔۔ جلد اول (پنج ہزار سرائیکی اکھانڑ معہ ترجمہ ۔۔۔۔1992/2005 )۔
6۔ گرم دم_جستجو (اپنے ہک دوست خواجہ محمد یونس مرحوم (ملتانی ) دی حیاتی بارے مضامین ۔۔1993 )۔
7۔ملتان دیاں واراں (ملتان تے حکومت کرنڑ والے اکثر حاکماں دے ادوار توں مظفر خان شہید تئیں، جڑیاں سرائیکی واراں معہ انگریزی ترجمہ ۔۔1994 )۔
8۔سرائیکی محاورے ۔۔۔جلد اول (ترئے ہزار محاورے معہ اردو ترجمہ، ابجدی ترتیب نال۔۔1996/2004 )۔
9۔الف بے بٹوا (بالاں تے طالبعلماں کیتے، نثری تے منظوم سرائیکی لوک کہانیاں ۔۔۔1996/2004 )۔
10۔ملتانی کہانیاں (ایف ڈبلیو سکیمپ دی انگریزی کتاب "ملتانی سٹوریز ،1917” دا سرائیکی رسم الخط وچ ترجمہ، حاشیہ تے فرہنگ ۔۔1997 )۔
11۔تنقیدی دبستان (اردو نقاد ڈاکٹر سلیم اختر دی کتاب "تنقیدی دبستان ” دا سرائیکی ترجمہ۔۔1998 )۔
12۔اردو سرائیکی مترادفات( تنقیدی اصطلاحات دے بارے کتابچہ ۔۔1998 )۔
13۔سرائیکی املا دے مسئلے (سرائیکی لکھاریں تے طالبعلمیں واسطے املا دی لکھت بارے مثالیں نال وضاحت ۔1998 )۔
14۔آٹی ماٹی (بالاں کیتے سرائیکی بول چال سکھنڑ تے شئیں دی سنجان کیتے 44 لوک کہانیاں تے منظوم لوک سمل ۔۔۔۔1998 )۔
15۔ساڈا ترکہ (سرائیکی بجھارتاں، دعاواں،مندے پلوتے، بلکے لوک ادب تیں مشتمل۔۔۔1999 )۔
16۔سرائیکی نامہ (ایں کتاب وچ سماجی،انسانی،حیوانی، قدرتی، تفریحی، لسانی،زرعی، امورخانگی،تے بئے متفرق موضوعات دے تحت سرائیکی اصطلاحات دا اردو ترجمہ تے وضاحت ۔۔۔2000 )۔
17۔سرائیکی مصادر (سرائیکی زبان دے 2600 مصادر نال حاصل مصدر، مشتق، معانی تے جملیں نال 26ہزار الفاظ دی گرائمر تے مشتمل لغات بنڑائی گئی اے۔۔۔2000 )۔
18۔ نور نامہ”نسخہ ملاں” (سرائیکی زبان دی تقریبا” ہک ہزار سال پرانی شعری تصنیف جیرھی حضور دی سیرت تے مشتمل ہے، درستی کرکے نویں ترتیب نال چھاپیا گئے۔۔ 2001/2003 )۔
19۔کئو تے کنڑوا ( شخصی،ثقافتی، تحقیقی تے تنقیدی موضوعات بارے مختلف 21 مضامین دا مجموعہ ۔2001 )۔
20۔سرائیکی اردو لغت (ای او برائن دی گلاسری آف دی ملتانی لینگویج 1881 وچ شامل رومن انگریزی فرھنگ آلے حصے کوں سرائیکی رسم الخط وچ اردو ترجمے نال چھاپی گئی،پنج ہزار الفاظ دا مجموعہ ہے۔۔۔2001 )۔
21۔نور نامہ "نسخہ مراد” (حافظ مراد نابینا دا لکھیا ہویا سیرت دا منظوم نسخہ ، نویں سرو ولا چھاپیا گیا۔۔2002 )۔
22۔پکی روٹی خرد "خ تے پیش” (تقریبا” اٹھارویں صدی دی مزہبی مسائل بارے سوال جواب ، نویں ترتیب نال ولا چھاپی گئی۔۔2002 )۔
23۔سرائیکی دیاں خاص اوازاں دی کہانی (1819 توں 2001 تئیں سرائیکی زبان دے خاص پنج حروف بارے مصنف دے اپنے تبصرے سمیت تنقیدی نقطۂ نظر ۔۔۔۔۔ 2002 )۔
24۔سرائیکی اردو لغت (اینڈریو جیوکس دی انگریزی کتاب "ڈکشنری آف دی جٹکی /ویسٹرن پنجابی لینگویج 1900 ” کوں سرائیکی رسم الخط وچ اردو ترجمے نال چھاپی گئی۔۔ 2003 )۔
25۔معراج نامہ (17ویں صدی وچ لکھی گئی سیرت دی کتاب واقعہ معراج بارے، نویں سرو ولا چھاپیا گئے۔۔2003 )۔
26۔سرائیکی اکھان ۔ ڈوجھی جلد (پنج ہزار اکھانڑاں تے مشتمل، ڈوہیں جلدیں دے ڈاہ ہزار اکھاناں تھی ویندن۔2004 )۔
27۔قدیم سرائیکی اردو لغت (دکنی اردو لغت 1969 تے قدیم اردو لغت 1973 وچوں کڈھئے گئے پنج ہزار سرائیکی الفاظ، تراکیب تے محاورے ۔۔۔2004 )۔
28۔دلشاد کلانچوی،شخصیت اور فن (مشہور سرائیکی لکھاری دلشاد کلانچوی دے بارے اکادمی ادبیات دی فرمائش تے لکھی گئی مگر ایکوں اوں ادارے نہ چھاپیا تے مغل سئیں ایکوں خود چھپوا گھدا۔۔۔۔2004 )۔
29۔تدریس اردو (ایجوکیشن یونیورسٹی لاہور دے نصاب مطابق فرمائش تے لکھی گئی۔۔۔2004 )۔
30۔آو سرائیکی پڑھوں تے سرائیکی لکھوں (روزنامہ خبریں ملتان وچ چھپن والے سرائیکی زبان دی سکھالت بارے چھوٹے چھوٹے کالماں دا مجموعہ ۔۔۔2004 )۔
31۔سرائیکی زبان وچ کنایہ تے قرینہ (سرائیکی زبان تے اسلوبیات باے ۔۔۔۔2005 )۔
32۔سرائیکی محاورے "ڈوجھی جلد” (پنج ہزار سرائیکی محاوریاں تے مشتمل ۔۔۔۔2005 )۔
33۔ٹھڈیاں ہیلاں (بی زیڈ یو ملتان دے بی اے سرائیکی نصاب دے مطابق پہلے سال دی مکمل گائیڈ ۔۔۔2006/2007/2008 )۔
34۔کنڑائی (31 مضامین، تبصرے، دیباچے وغیرہ ۔۔2006 )۔
35۔افادات (1970 توں 2006 تئیں لکھئے گئے سرائیکی زبان تے ادب بارےتحقیقی تنقیدی اردو مضامین ۔2007 )۔
36۔سوکھے پندھ(بی اے سرائیکی نصاب دے ڈوجھے سال دی مکمل گائیڈ ۔۔۔۔2007 )۔
37۔اصطلاحات _پیشہ وراں (سرائیکی وسیب دے مکمل پیشہ ور لوکیں، ہنرکاریں ،دستکاریں، گھریلو صنعت کاریں تے چھوٹے کاروباری لوکیں دی بول چال وچ ورتیجنڑ والے الفاظ دی وضاحت سمیت لغات )۔
38۔گروان ہووے تاں (مغل صاحب دی رانجھن ملتانی دے ناں نال چھپی ہوئی کتاب، جیرھی اخباری کالماں تے مشتمل ہے۔۔۔2010 )۔
39۔دلی ڈھائی کوہ "سفرنامہ”(اگست 2009 دے وچ ہندوستان دے سفر دا حال ۔۔۔2010 )۔
40۔لوک کھیڈاں (سرائیکی وسیب وچ کھیڈیاں ونجنڑ والیاں کھیڈاں دیاں اصطلاحواں ،نقشے تے کتاباں دی تفصیل ۔۔۔2012 )۔
41۔کتاب دی گالھ کتاب دے نال (23 مضامین تے مشتمل، جیندے وچ نایاب کتابیں دا تذکرہ تے حال احوال جو انھیں دا حصول مصنف کیتے کتنا اوکھا ہا تے کتھوں کتھوں ملئین۔۔۔۔2012 )۔
42۔ملتان کنوں پٹیالے تئیں”سفرنامہ” (2004 وچ سرائیکی پنجابی لکھایاں نال ہندوستان ونجنڑ دا حال ۔۔۔2014 )۔
43پاکستان،سیاسی نظام، تقاضے اور تجاویز ( سیاسی مسائل دی سدھار بارے کتابچہ ۔۔۔2018 )۔
44۔تفہیم_فرید (دیوان_فرید وچوں پیلھی چالھی کافیاں دا ترجمہ تے تشریح )
45۔جامع سرائیکی لغت (مصنف دے لسانی حوالے نال تے پہلے لغات دے سارے تحقیقی کم سمیت نویں ودھارے نال اے ہک وڈی لغت کمپوزنگ دے مراحل وچ ہے )۔
شوکت مغل سئیں دا اے پورھیا کڈاہیں بھلانون دا نئیں۔اے سرائیکی دا سرما یہ ہے
اللہ سوہنا انھیں کوں بخشے۔ انھیں دے درجات بلند فرماوے ۔
دعاگو: مالک اشتر

About The Author

dailyswail

See author's posts