لوک سانجھ نال جھیڑا۔۔۔!||احسن واگھا

ہیٹھ لکھیل آرٹیکل پڑھنڑ آلے سنگتی دا ٹائم کھاسی۔ پر ایں لکھاری دا وی بہوں ٹائیم کھادے۔ اتیں جیکر، ایلا ماشاءاللا، اے کہیں سنگتی کوں درست لگے تاں ایکوں اگو تیں، بئے لنکس تیں ودھا سگدے۔
لوک سانجھ نال جھیڑا:
۔ ۔ ۔ ۔ ۔ ۔ ۔ ۔ ۔ ۔ ۔ ۔ ۔ ۔ ۔ ۔ ۔
سانجھ دی ملتان میٹنگ وچ کجھ سنگتئیں سوشل میڈیا دا ورتنڑ، خاسکر ٹویٹر گروپ بنڑاونڑ دا مواملہ (کلھ نئیں اے ایجنڈے دا ہسہ ہائی یا کے نا), اکسریئت نال منزور کرا گدھا ہا۔ ہنڑ بنڑا وی گدھے نھیں۔ ڈیموکریسی وچ، ہکاڑے بندے کو آپنڑی گالھ منواونڑ دا ہق نئیں ہوندا۔ پر ہکاڑے بندے کوں الاونڑ دا حک ہوندے۔ سوشل میڈیا اتیں ٹیکنالوجی کوں آرگنائیزیشنل لیول تیں ورتارا بنڑاونڑ دے کجھ پاسے/aspect وی چیتے رکھنڑے پوسین:
1 ۔ ٹیکنالوجی دی بنڑائت اتیں ورتارے کوں ماکسزم ‘پروگریس/پروگریسیو دے شبد ڈے کیں ایکوں لازمی چنگائی آکھیئے۔ اتیں ایندی انڑ۔من کوں ‘ریگریس/ریگریسیو اتیں کنزرویٹزم دے شبد ڈے کیں ایندی نندیا کیتی ئے۔ اڑدو دے اقبال ایھو فلسفہ سونڑدے سیتی ہوکا ڈتا جو:
"آئینءنئو سے لڑنا، ترزء کہن پہ اڑنا ۔ ۔ ۔” مندی گالھ ئے۔
اتیں بھل، مارکسزم دے ئی ‘یونیٹی۔آف۔اپوزیٹس’ دے کانون موجب ہر شئے دا ڈوجھا پاسا وی ہوندے۔ ٹیکنالوجی دا وی ہے۔ ریڈیو تیں ٹی۔وی۔ وی ٹیکنالوجیز ہئین۔ اتیں اینھیں ڈوہیں دے ورتارے ہٹلر دے ناتسی۔ازم کنوں گھن کیں پنجاب اتیں یو۔پی۔ جھئیں لوکل، اتیں امریکہ جھئیں انٹر نیشل کالونیئلزمیں کوں ودھاونڑ وچ بہوں ڈھیر کرتنڑ کیتے۔ ڈوجھا: ٹیکنالوجیز دی مدت۔اومراہ کلچر ڈھب۔چلتنڑ کنوں بہوں تھولی ہوندی ئے۔ ہک شارھی مائی آئی آہدی بیٹھی ہائی جو ما او کوں ڈاج وچ وی۔سی۔آر ڈتا ہا۔ اکھیں ہنڑ بھکاونڑ لو میڈی دل نئیں آہدی کیوں جو پیکئیں دی نشانی ئے۔ چلو، اج ٹویٹر اکائونٹ ئے، کلھ ای۔میل۔ جو ہا! ؟
2۔ سوشل میڈیا وی بہوں سارئیں ٹیکنالوجیز دا ڈبہ ہے۔ بہوں برکت اتیں فئیز آلیاں، انکلابی ٹیکنالوجیز۔ پر فلسفہ آہدے وڈے کنے وڈے سچ تیں شک کرو، اوکوں کوئسچن کرو۔ تاں سچ اے ہے سوشل آرگنائیشیشنیں اتیں خاسکر سیاسی پارٹئیں لیڈریں وچ اے ٹویٹر ٹیکنالوجی’آپت اتیں مشاورت’ دا مکیوا کریندی پئی ئے۔ جمہوری، سیاسی لیڈر آپنڑی کہیں متھی، چیتے آئی سوجھ کوں فورا” ٹویٹ کر ڈیندین۔ ایں کنوں پیلھو اجو پارٹی دے بئے لیڈر اوندے بارے اپنڑی مخالف سوجھ۔سلاہ ڈیوین، او کلھے لیڈر دی گالھ ٹویٹر دے ‘تاگت۔ور’ میڈیا تیں چڑھ کیں، ںلا مشاورت دے لوکیں تائیں اپڑ کیں ہک تاگت نپ وئیندی ئے۔ سانجھ دی سنگت جانڑدی ئے جو ٹویٹر دا سبھ کنوں فائدے۔مند ورتنڑ یا ایجنسی کریندی ئے، یا پی۔ٹی۔آئی۔ ہنڑ ٹویٹر۔سپیس ورتنڑ الی تریجھی آرگنائیزیشن لوک۔سانجھ ہوسی۔
ہک بئی ترانہہ ڈیکھو تاں ٹویٹر، زیادہ۔تر، سکشا۔ودیا اتیں اکیڈیمک پڑچول کنوں خالی مواد کوں ہوکنڑ دا دگ بنڑنڑ آلی انڑ۔پارلیمانی، اتیں زیادہ۔تر ریگریسیو آئیڈیاز کوں ٹرینڈ بنڑاونڑ والی ہک گوجھی۔چپاتی پر بہوں ڈراکلی تیں تاگت۔ور ٹیکنالوجی ہے۔ایں ٹیکنالوجی دے ایڈاپٹ کر گھننڑ نال ہکاڑے چیتئیں دی ڈکٹیٹرشپ لاگو تھیندی ئے۔ کیویں؟
3۔ جیرھلے سانجھ دیاں فیزیکل میٹنگز ہوندیاں ہئین، تاں مسلا” قمر ملک اتیں اشو اتیں کیتلے بئے لوک وی ادھ ادھ گھنٹہ الیندے ہئین۔ ایجنڈے تیں لکھیئے کئی کئی فیسلے منزور تھیونڑ کنوں ریہہ وئیندے ہئین۔
۔ وت ہک سال چھی۔مانہی کٹھ کنوں پچھیں، بئے کٹھ تائیں، نویں فیسلے تیں نویں ایکشن نہن تھیندے۔ اج۔کلھ، پر بناں کہیں جانڑ۔بجھ یا انٹینشن دے، اے تھیندا پئے جو دمان وچ مینیہ، بوڈے دیاں خبراں سنڑ کیں ایندی ایڈووکیسی کوں وسیب دے مسئلے بہ تئور سانجھ دا ایکشن۔اہرکار من گدھے سے۔ تھیم اے بنڑاونڑ چاہنداں جو ‘سوجھ اونڑ، سترنڑ اتیں کرنڑ’ ۔ ۔ اے ترائے کرتنڑ انجو انج رکھنڑ اتیں اینھیں کوں ویتھ۔ویلھا ڈیونڑ اہرکار دا رول کانون ہووے۔ اتیں ددامان وچو آونڑ آلئیں کرلاٹیں کنوں ہاں کوراڑا وی نیسے کر سگدے۔ چھوٹڑے الاکے وچ بیوں بہوں وڈا ڈکھ آئے۔
4 ۔ دمان کیا ئے؟ دمان کوہ سلیمان اتیں دریا سندھ دے وچالے دی ریڑھویں، سکی۔خشک دھرتی دی شئید 25 کنوں 30 کلومیٹر پولھی، اتیں اوبھے دیرے کنوں لاء لمے دیرے دے لمیو تائیں، نیڑے، ڈو سئو کلومیٹر لمبی بھوئیں دی ہک جولیند ئے۔ دمان دے ڈو پاڑ مشہور ئن: ہک بنی یا دمان، ڈوجھا، مکل۔واڈ یا جٹاتر۔ نکسان بنی آلے الاقے وچ تھئے۔ مکل۔واڈ وچ مینہہ رقبئیں کوں کولا اتیں موٹا (زرخیز) کیتے۔ اتیں وت جٹاتر دے نال گنڈھیل کچے دے بیٹوڑئیں نال مینہہ تیں وت چھل کیا کیا کریندین، ایندی کوئی خبر نئیں بنڑدی۔ ہنڑ لوک سانجھ، سارے وسیب، راجنپور اتیں گوانڈھی بلوچستان دے ائوکھ کوں وسار کیں الاقہ دمان دے نکسان کوں، جیرھا وی بہوں ڈکھ اتیں مونجھ الا ہے، ایشو بناونڑ دا شئید فیسلہ کر گدھے۔
۔ اے توڑیں جو انسانیتی اتیں سہی لگدے، ایندے وچ گنجڑ وی ہے۔
5۔ جیویں اوتھو لکھئیت ئے جو ٹیکنالوجی اگائت ہے، ٹیکنالوجی فیوچر ہے۔ وت تاں ٹیکنالوجی دے پسائوں تھیندی گلوبلائیزیشن، اتیں گلوبلائیزیشن دے ہتھو ڈیتھ آف لینگوئجز یانی ڈھیر زبانیں دا مکیوا وی سچ ہے۔ پچھیں گھریں وچ، زال۔بالیں نال وکتی وکتی ایھا اڑدو۔ہندی اتیں انگریزی الاونڑ کیوں نہ شروع کر ڈیویجیے ؟ وت اے "سرائیکی” لوک سانجھ کیوں؟
۔ جیکر ماڈنیٹی اتیں تبدیلی کوں اگو تیں ودھ ودھ، اتیں چھانڑیئے۔پرکھیئے متوں، چا گھنڑے تاں پچھیں ‘زبان۔کلچر’ کوں بچاونڑ۔ودھاونڑ دے کم دے بارے وچ ولا سوچیجیے۔ یارو، نچوڑ اے ہے جو ڈو شئیں: کلچر تیں لنگوئج دی کنزرویشن اتیں ٹیکنالاجیکل پروگریسیوازم ڈو اوپٹھ شئیں ہن۔ پروگریسیو ٹیکنالوجی کلچر دا ہسہ ان بنڑدی ئے۔ پر جیرھلے ستتی ٹیکنالوجی کوں چا گھننڑ دا وتیرہ بنڑیندے ہیں، تاں وت سرائیکئی ، سندھئی ، سنسکرتیں وغیرہ کوں وساروں۔
۔ ماڈرنیٹی دے فیشن، یانی ٹویٹر وغیرہ دے بارے وچ اے وی یاد رکھیجیے اجو جدت اتیں انوینشن دا دیوتا ویلھا ہے۔ ماڈنیٹی ہر جھٹ وچ کئی نویں انوینشن ڈیندی ئے۔ اتیں ویلھا کہیں ایجاد کوں (جیویں ای۔میل کوں) 10 سال دی عمرھا ڈیندے، کہیں کوں (جیویں پرنٹنگ پریس کوں) 800 سال دی۔ ٹیکنالوجی دی سبھ کنوں وڈی زبان انگریزی دی نسیہت ئے:
‘ویٹ اینڈ سی’.
احسن واگھا

مشتاق گاڈی دا ولدا