دمان یا علاقہ پچادھ اچ تباہی تے ریاستی بے حسی|| ذلفی

دمان کوہ سلیمان تے دریا سندھ دے درمیان واقع علاقے کوں آہدن۔ ایں علاقے دی خاص ایکالوجی دی وجہ کولو بہوں اہمیت ھے۔

ایں علاقے دی زیادہ تر روزی روٹی زراعت تے مال مویشی تیں منحصر ھے۔

ایں علاقے اچ مختلف قبیلے دیاں ہزاراں قوماں آباد ہن. جیندے اچ زیادہ تر بلوچ النسل لوک ہن۔

ایں علاقے دی زراعت واسطے نوے دی دہائی تک رودکوہی دا یونیک ابپاشی دا نظام رائج ہائی تے پورے علاقے اچ آرگائینک فصلاں کاشت کیتیاں ویندیاں ہن۔ جیندے اچ کݨک، چھولا، جوار، باجھری تے اسوں سرمی وڈی تعداد اچ تھیندیاں ہن۔

قدرتی ایریگیشن سسٹم دی وجہ کولو لوک بارش دی دعا منگدے ہن تے اتھوں دے لوکیں دی زندگی دا بارش نال بہوں گہرا تعلق ہوندا ہائی۔ اتھوں دے پراݨے لوک اج وی محکمہ موسمیات کولو بہتر انداز اچ بارش دی پیشین گوئی کر سگدن تے اپݨی لوک دانش نال رود کوہی دے پاݨی کوں بہتر انداز اچ استعمال کرݨ دی صلاحیت رکھدن۔ پر پچھلے کُجھ سالیں کولو رود کوہی دا پاݨی آفت بݨ ڳئے تے اجوکی ریاست، لا علم میڈیا تے نوجوان نسل ایکوں سیلابی پاݨی آھدن تے ایکوں آفت ہی سمجھدن۔ سوال اے ھے جو جیرھے پاݨی دی سک اچ دمان دے لوک منتاں منیندے ہن، اللہ سئیں آؤ دعائیں منگدے ہن، بال آجڑی حبیب پندے ہن او پاݨی اج آفت کیوں بݨ ڳئے۔؟؟

اے سوال ریاست دے دماغ تے اوندی پالیسی بمقابلہ مقامی لوکیں دا دماغ تے اُنہیں دے صدیں دے تجربیں دا ھے.

ساڈی ریاست ادارہ جاتی کرائسز تے طاقتور افراد دی سطحی سوچ دی وجہ کولو اینٹی پیپل، اینٹی کلچر، اینٹی فوک دانش تے اینٹی رِیت حکمت عملی دی وجہ کولو لوکیں کوں فیصلہ سازی دے عمل اچ کڈاہیں شریک کرݨ دی زحمت نئیں ڈتی۔ جیندی وجہ کولو ترقی تے انفراسٹرکچر دے ناں تیں لامتناہی تے ناقابل تلافی نقصان پُچائین۔ ریاست دے ایلیئن مائنڈ سیٹ دی وجہ کولو مقامی کلچر، سوچ تے ماحولیاتی تباہی اتنا زیادہ تھائی ھے جیندا کوئی حساب کائینی۔

مثلا ایہہ رود کوہی دے پاݨی نال جُڑے حکومتی منصوبے تے ایں پاݨی کوں صرف سیلابی پاݨی سمجھ کے ایندیں نال جُڑے منصوبیں دا جائزہ گھنوں تاں سوائے تباہی دے ساکوں کُجھ نظر نہ آسی۔۔ !

چشمہ رائٹ بینک کینال، کچھی کینال، کوہ سلیمان اچ دھڑا دھڑ سیمنٹ فیکٹریز دی اجازت نال جیرھا انفراسٹرکچر بݨایا گئے اوہو ہی اج دمان دی تباہی دا باعث بݨ ڳئے۔ ایندے علاوہ کیش کراپ دے چکر اچ ملٹی نیشنل کمپنیز دی مفادات دی وجہ کولو زمینیں دی ہئیت تبدیل تھی گئی ھے۔ زیادہ کولو زیادہ زمین کاشت کرݨ تے ڈھیر منافع دے چکر اچ رود کوہی دے پاݨی دے رستے بند کر ڈتے گئین جیندی وجہ کولو تھوڑی جہیں معمول کولو زیادہ بارش تھی ونجے تاں پورا علاقہ سیلاب دی زد اچ آ ویندے۔ حالیہ بارش دی وجہ کولو ڈیرہ اسماعیل کولو رکھ کے راجن پور تئیں سرائیکی وسیب اچ سیلابی کیفیت ھے، ہزاراں جانور مر چُکن، کروڑیں روپے دیاں فصلاں تباہ تھی چُکن، درجناں لوک پاݨی اچ لُڑھ کے مر ڳئین، ہزاراں گھر تباہ تھی گئین پر ریاست تے اوندے ادارے ستوں پی کے سُتے پائین۔ کوئی مین سٹریم میڈیا تیں خبر کائینی تے نہ کہیں سیاسی پارٹی دا ایں حوالے نال کوئی بیان سامݨے آئے۔ کیوں کہ ریاست صرف نفع کماوݨ دا ذریعہ ھے ایں تیں قابض لوک ایکوں اپݨے ذاتی فائدے واسطے استعمال کریندن، انہاں کوں لوکیں نال، اتھوں دی ایکالوجی نال، کلچر و تہذیب نال کوئی سرکار کائینی۔ لوکیں دی ساری زندگی دی کمائی ریاست دی بیوقوفی دی نذر تھی ویندی ھے پر ریاست دا احتساب کرݨ دا کوئی طریقہ موجود کائینی بلکہ ہر آفت دے بعد ریاست ہیک نویں انگ رنگ نال لوکیں دے وسائل تیں حملہ آور تھیندی ھے تے لوک ڈیہوں ڈیہنہ کمزور ، لاچار، دردمند تے ڈُکھیں وات آندے ویندن۔

اے سلسلہ اوہ تک نئیں رُک سگدا جہے تک لوکیں کوں بااختیار نئیں کیتا ویندا، ریاست دے ڈھانچے اچ بنیادی تبدیلیاں نئیں کیتیاں ویندیاں، گورننس دے ایشوز کوں لوکیں دی مشاورت نال حل نئیں کیتا ویندا، اختیار کوں ہیٹھلی سطح تک منتقل نئیں کیتیا وینداں پنجاب کوں تقسیم کر کے نواں صوبہ نئیں بݨایا ویندا تڈاں تک لوکیں دی زندگی اچ کوئی بہتری دی امید نئیں کیتی ونج سگیندی بلکہ ہر آوݨ آلا ڈیہنہ ہیک نویں آفت دا سوب بݨسی۔