ایاز میلو تے وساخ||سعدیہ شکیل

ادا سئیں نذیر لغاری سیئں دا "وساخ” ناول سیاسی ،سماجی تاریخ تے فلسفے وچ ٻُݙیا ہویا ھے، جیرھا کہیں وی ادب توں عاجز اکھ، دل تے دماغ اچ نی سما سڳدا… رقص تے ردھم نال ٹردا ایہ ناول ہر شہر وچ آپݨی جاہ آپ بݨیندا آندے احمد پور ۔۔۔ڈی جی خاں ‘ ملتان ، لہور ۔۔کوٹ ادو توں پندھ کریندا حیدر آباد ایاز میلو تائیں وساخ دیاں دُھماں ہِن…. شیخ ایاز سندھ دھرتی دا مہاندرا شاعر ھے جیئں آپݨی شاعری تے شعور نال سندھ دیاں روایات تے اقدار کوں ترقی پسندانہ نظریات نال رنگ ݙتے..

سئیں شاہ عبدالطیف بھٹائی دا ادبی رسالہ "شاہ جو رسالو” دا اردو ترجمہ کرݨ والا شیخ ایاز سندھ دھرتی دا اُشاک ماݨھوں ہا، جیندی یاد وچ انہاں دے چاہوݨ والے ہر سال اکوی دسمبر توں پنجوی دسمبر تائیں ہک ادبی اتے کلچرل فیسٹیول "ایاز میلو” دے ناں نال منیندین جیئں وچ آوݨ والی نسل دی فِکری تݨ وُݨ تھیندی اے، علم تے شعور دی گُھٹی ایں میلے دی شکل سندھ دھرتی دی اُشاک نسل کوں لائی ویندی ھے..

کجھ ݙینھ پہلے ادا سئیں نذیر لغاری دی کال آئی جو تریوی دسمبر کوں ہک وڄے حیدر آباد روانہ تھیوݨے ، اتے ہوں رات ادی امر سندھو دی کال وی آئی جو تساں ماڈریٹ کرݨے یاد دھانی کرواݨی ہے اتے کنفرم کرݨا ہا۔۔۔ݙوجھی ݙینھ ݙوپہر ہک وڄے ادی عابدہ بتول سیݨ ، ادا سئیں نذیر لغاری اتے ادا سلطان اساں کار وچ سندھ روانہ تھی پیوسے ادی نینا وی اساݙے نال ونڄڑاں ہا پر اوندے ٻال دی طبعیت خراب ہووݨ پاروں او نال نہ ونڄ سگی

اساں شام پنج وڄے حیدر آباد کلب پڄے اُتھاں اساݙے راہوݨ دا ٻہوں سوہݨا انتظام ہا ۔۔ سامان رکھ تے اساں بینظیر پارک دا راہ گھڈوسے کیوں جو ایاز ملیو اُتھ سجیا پیا ہا.. بینظیر پارک پُڄیوسے تاں ساکوں ادی امر سندھو ٻہوں پیار نال ملی اتے وی آئی پی سیٹ تے ساکوں ٻلہایا ڳیا ۔۔اتھاں ساݙی ادی نورالہدیٰ شاہ، ریحانہ ملاح تے زکیہ اعجاز نال ملاقات تھئی ۔ہال وچ ہر پاسے جوش ہا ہوش ہا رنگ ہن دانشور لکھاری ، میݙیا پرسن اتے فنکاریں ادا کاریں سارا میلہ بھریا پیا ہا ۔۔۔ہزاراں لوک ہن پر نظم و ضبط وی کمال دا ہا ۔۔کتاباں دیاں رونمائیاں ، مکالمے ، سندھی ثقافت دے نال جُڑیے پروگرام "ایاز میلو” کوں سوہݨا کیتی پے ہن، ایں پروگرام کوں سڄاوݨ والیاں وچ ہک وݙا ناں امر سندھو دا ہا جیڑھی مرداویں ویس اچ مست قلندر نظر آندی پئی ہئی ہر پاسے بھڄدی دھرکدی ہر کہیں نال ودھ ودھ کے ملݨ والی ایں تریمت دے مُکھڑے تے ہک سوہݨی مُسکار ٻہوں سوہݨی لڳدی پئی ہئی اتے اوندیاں جلدیاں ٻلدیاں روشن آکھیں وچ اینویں ݙسدا ہا جیویں ساری کائنات کٹھی ہووے.. جیئں ویلے او ہک تریمت ذات تے الاوݨ ٻیٹھی تاں اینویں لڳدا ہا جیویں ایہ تریمت "امّاں حوا” نال حیاتی گُزار کے آئی ہووے..

رات ݙاہ وڄے اساکوں حیدر آباد جم خانہ گھن ڳئے اتھاں شاندار ڈنر کرݨ بعد ݙھیر سارے فوٹو چھکیے اتے ولدے حیدر آباد کلب ٹکاݨہ کرݨ ول ڳیوسے

ٻئی سویر نو وڄے اساکو ں ادا سئیں نذیر لغاری ݙسایا جو اساں شاہ دے دربار ویندے پئے ہیں مطلب شاہ عبدالطیف بھٹائی دی مزار شریف تے حاضری ݙیوݨی ھے۔۔۔۔ سوہݨی خبر ہئی سُݨ دل باغ و بہار تھی ڳیا

اساں روانے تھئے ادا سئیں راہ وچ ہر شئے بارے ݙھڳ ساری معلومات ݙتی..

اساں شاہ دی درگاہ تے پنے درگاہ دے کھبے پاسے او نہر ہئی جیندے بارے آکھیا گیا جو شاہ سئیں آپݨا کلام ایندے اندر برد کرݙتا ہا تے اوں توں اگوں شیخ ایاز دی قبر ہے، سڄے پاسے اچاڑی تے دربار شریف دا راہ راہ دے آسوں پاسوں بازار میکوں ہک لنگ ناول دے مرکزی کردار سلطانہ بی بی دی یاد آگئی او وی تاں ذات دی ڳول وچ اِتھ آئی ہئی ہائے کیجھا ݙکھ ہا ۔۔۔جھورا ہا ۔۔درد ہا ۔اپݨی ڳول وچ رُلدی بھوندی تریمت دا ݙکھ……..

ول یاد آیا جو کہیں میں توں پچھیا ہا تیں ناول وساخ کوں ، نصاب آکھیے سیاسی ،اتے سماجی شعور دی پیڑھی آکھئیے تیکوں ایں وچ کارل مارکس اتے لینن دا فلسفہ نظریے ݙس تیکوں ایں وچ کوئی کہاݨی نظری اے ناول تاں کہاݨی دا ناں ہے ۔۔۔میں ولدی ݙتی ہم۔۔۔ جو بلکل اے کہاݨی ہے اوں تریمت دی جیڑھی صدیاں توں اپݨے ہووݨ دا پورھیا کریندی پئی ہے.. اے کہاݨی اے اوں تریمت دی جَیندا حسن تعویز تے جادو ٹوݨا سݙویندے . اے کہاݨی ہے اوں تریمت دی جیں سماج کوں آپݨے پیریں دی تݙ تے رقص کروائے.. اے کہاݨی اے او تریمت دی جیں تحریک کوں جنم ݙتے..

اتے ول میݙے اندر ایہ سوال جاڳیا جو جیکوں وساخ اچ کہاݨی نی نظری اوں ایہ ناول پڑھیا کوئنی جے پڑھیے تاں او اپݨی روایتی دانشوری دی چھِک تے تݙیا ٻیٹھے.. ادب اچ تھیوݨ والے نویں تجربات دا سونہاں کائنی.. ایہ سارے سوال اوں ویلھے میݙے دل اچ جاڳیے ہن..

خیر

اساں درگاہ دے اندر داخل تھئے تاں اتھاں دروازے دا سامݨے کھٻے پاسے فنکار آپݨے ہارمونیم، طبلہ، ساز چا تے شاہ سئیں دی وائی ٻیٹھے گاندے ہن اتے عین وساخ ناول مطابق ہک تریمت دا الا کݙھ تے ہک ہوک بھری تان چھیڑی ٻیٹھے ہن.. ۔سُر شاہ لطیف دی وائی نال رقص پہ کریندے ہن، میکوں لگدا پیا ہا جیویں ہݨ میں میں نی رہ ڳئی ہونواں…. پتہ نی سلطانہ شاہ لطیف دی درگاہ توں اوں ویلھے کیا منگیا ہا ۔۔پر میں ہک ارداس اے کیتی جو فقیرا اللہ سوہݨے دے کرم نال میݙا من روشن کرݙے ۔۔ علم دی جوت جگا ݙے ۔شعور دا ݙیوا ٻالݨ آئی ہاں خالی توں نہ موڑیں وت ہک کالی ݙوری ہتھ وچ پا کے واپس ایاز میلو وچ شریک ونڄ تھیوسے

اتھاں سرائیکی عوامی سنگت دے ݙھیر سارے بھرا وی کراچی توں پڄ ڳئے ہن کجھ دیر بعد اساݙا سئیشن شروع تھیا ۔۔ا

میں ماڈریٹر دے فرائض ادا کرݨ سانگے ادا سئیں نذیر لغاری ،ادا سلطان لاشاری ادی عابدہ بتول اتے جگ مشہور سندھی ایکٹیویسٹ دانشور ادیب کئی کتابیں دے لکھاری ادا سئیں جامی چانڈیو دے نال وساخ دی گھنڈ کھلائی سانگے سجھ وانگوں روشن سٹیج تے ونڄ ٻیٹھم.. سیشن شروع تھیا، وساخ دے مُکھ مہاندرے دی ڳالھ ٹُری ادا نذیر لغاری توں میں سمیت ساری خلقِ خدا وساخ بارے سوال کیتے….. اُنھاں وساخ دے حُسن و جمال تے سوجھلا پاتا.. جڳ جہان ایں شہکار ناول بارے حال حویلا سُݨ لغاری سیئں دا بھر پور آدُر کیتا.. شاندار سیشن دے بعد ادی امر سندھو خوشی نال گل لگ تے آکھیا میں انتظار کریساں جو ہݨ تساں وی ایجھا ہک میلہ سّجیسو اتے ساکوں سݙیسو ادی عابدہ مسک تے ولدی ݙتی انشااللہ

اساں ولدے کراچی روانے تھئے

میں راہ وچ ادی نورلہدیٰ شاہ دی پوسٹ پڑھی ۔۔۔

میں اس وقت حیدر آباد سندھ میں برپا ایاز میلے میں موجود ہوں قومیں کیسے بدلتی ہیں ‘نسلوں کی آبیاری کیسے ہوتی ہے دیواروں میں چُنی گئی عورتوں کی دیواریں کیسے گرائی جاتی ہیں نوجوان نسل کو کیسے جھنجھوڑ جھنجھوڑ کر باشعور بنایا جاتا ہے ،

ہک ٻئی پوسٹ ہی جو اياز میلے سے باہر نکلی تو ایک خوبصورت لڑکی ملنے کے لیے آگئی . فخریہ انداز میں بتایا کہ خیرپور سے بھائی کے ساتھ ایاز میلہ دیکھنے آئی ہوں. نوجوان بھائی بھی ساتھ تھا. مسکراتا رہا. میری آنکھیں خوشی سے نم ہوگئیں.

یہ ہی خواب تو دیکھے تھے میں نے سندھ کے لیے کہ بھائی بہنوں کی راہ سے رکاوٹیں ہٹائیں اور ان کی آزاد زندگی کے چراغ جلائیں اور بہنوں کے ساتھ مل کر شعور کے جشن منائیں.

آج ان خوابوں کی تعبیر کے ابتدائی چراغ جھلملاتے دیکھ رہی ہوں.. "

ادی نور دی پوسٹ پڑھ تے میݙے اکھیں توں ہنجوں ایں دعا نال آیاں جو اللہ کرے میݙی وسوں دے بھرا وی اتنے باشعور ہوون ۔۔اللہ کرے میݙی دھرتی تے ایہو ڄہیں سوہݨے میلے تھیوݨ دا مُنڈھ ٻدھیجے

سرائیکی عوام تریمت تحریک پاکستان