کوہ سلیمان تے پھپھڑدا کینسر|| شاستر موسوی

کوہ سلیمان تے کوہ سلیمان دے ملحق علاقے ءچ ودھدا کینسر کئی قیمتی جاناں نڳلیندا ویندے ایں موذی مرض کے کیا نوجوان کیا ٻڈھڑے تے کیا معصوم بال کوئی وی نئیں پیا بچدا کینسر دے ایں ودھارے کوں ہیں ویہلے روک تھام کرݨ دی بہوں لوڑھ ہے۔ دیرہ غازی خان، دے نال نال تونسہ بھارتی دی کوہ سلیمان پٹی توں گھن کے رونگھݨ، سخی سرور، فورٹ منرو، چوٹی بالا، تئیں ہر خاندان دا کوئی ہک ڄنڑا ایں مرض دے وات ءچ ہے "میݙی ذاتی معلومات دے مطابق” صرف جون 2021 ءچ سخی سرور دے 7 افراد کینسر دے کثیر الخرچ مرض دا علاج نہ کر پووݨ لو موت دا نیوالا بݨ ڳئے ہِن "انہاں وچ میݙی ہک سکی سوتر چچا زاد بھیݨ وی شامل ہے” ایویں ہی تساں اپݨے محلے وستی علاقے ءچ ݙیہدے ویسو تاں تہاکوں کینسر دے کیس ملدے ویسن ایں ویہلے ودھدے کینسر دیاں قسماں پھیپھڑیں دا کینسر، آنت آندریں دا کینسر، جلد دا کینسر، خون دا کینسر تے بریسٹ چھاتی دا کینسر ہن۔ ساری دنیا دے سائنسدان کینسر دی وجوہات کوں دریافت کرݨ دی کوشش کریندے پئے ہن تے بہوں سارے مختلف جہیں سائنسی تجربے وی کیتے ویندے پئین تے کینسر کوں ودھارا ݙیوݨ آلے عمل کوں لبھاوݨ دی کوشش کیتی ویندی پئی ہے ہُݨ تک جہڑی وݙی وجہ سامݨے آئی ہے او Radiation سِجھ سورج دیاں لاٹاں "شعاعیں” تے تابکاری لاٹاں "شعاعیں” ہن۔ دیرہ غازی خان تے کوہ سلیمان دے نال آلے علاقیاں ءچ ہک مُد کے پاکستان اٹامک انرجی دے مختلف پراجیکٹ تے کم پیا تھیندے اور اتھاں ورتیجݨ آلی تے ناکارہ تھیوݨ آلی ایلیمنٹ یورینیم ہے۔ ہُݨ جوہری ہتھیاریں وچ استعمال تھیوݨ آلی اے یورینیم کیتلا حد تک انسانی حیوانی حیاتی کیتے خطرناک ہے تساں آپ جاݨدے ہِوے ولا اوں ویہلے اے مزید خطرناک تھی ویندی ہے جیرلے الفا پارٹیکلز ساہ یا پاݨی دے نال انسانی جسم دے اندر لگݨ ونڄ پووے یا وت جوہری ہتھیاریں ءچ استعمال تھی کے فشن ری ایکشن دا وجود ءچ آوݨ۔ عام طور تے یورینیم دیاں لاٹاں "شعاعیں” توں مختلف قسماں دیاں مرضاں تھیندن جیندے وچ بون میرو، کینسر، پھیپھڑیں دا کینسر، جگر دے کینسر دے علاوہ گُڑدیں دا ختم تھیوݨ وی ہے۔ ہک سائنسدان "ڈوگ برگی” آہدے ایں یورینیم دی کھاݨ کھَٹیندے ویہلے اگر ایندے ذرے ہوا تے پاݨی ءچ رلݨ پو ونڄن تے وت انسانیں حیوانیں تے پکھی پرندے واستے جیوݨ مشکل تھیندا ویندے۔ ساری دنیا تے جوہری پراجیکٹ وچوں نکلݨ آلی "ریڈی ایشن” توں مقامی لوکیں کوں بچاوݨ کیتے بہوں ساریاں حفاظتی تدبیراں دا انتظام کیتا ویندے جو تابکاری لاٹاں توں پھیلݨ آلیں بیماریاں توں بچا ونڄ سگے۔ لیکن بغل چُر دے کھاݨیں وچ ویسٹ میٹیریل کوں ڈرمیں ءچ پا کے پاݨی وچ ویٹ ݙتا ڳیا جیندی وجہ توں ویسٹ میٹیریل زیر زمین پاݨی دا حصہ بݨ کے ہیوی میٹلز تے ریڈی ایٹڈ پاݨی دی وجہ بݨیا۔ دنیا تے جِتھاں وی یورینیم دے پراجیکٹ چلدے پئے ہن انہاں علاقیں واستے "انٹرنیشنل اٹامک انرجی ایجنسی” دی ہینڈ بک آف انٹرنیشنل لاء دے وچ بہوں سارے قانون موجود ہن۔ جہڑے نیو کلیئر ویپن دی حفاظت دے نال نال انسانی حیاتی دی ضمانت وی ہن۔ جیندے مختلف شِقیں وچ لکھیا پئے گورنمنٹ ایریاز دے اندر کم کرݨ آلے ملازمین دے نال نال عام مقامی آبادی کوں تابکاری دے اثرات توں بچاوݨ کیتے حفاظتی اقدامات کرݨے ہن۔ فضائی تے آبی آلودگی دے علاوہ اتھوں دے جنگلی جانوریں دی حفاظت کوں یقینی بݨاوݨ وی اٹامک انرجی دی ذمہ داری ہے۔ کہیں وی مائنز وچوں نکلݨ آلہ تابکار فضلہ مواد کہیں ٻی جاہ دی ریڈیو ایکٹو فضلہ جات کے مختلف کائنی ہوندا تے کھاݨ دا فضلہ کہیں وی جاہ تے زمین دی سطح دے اتے بہوں مقدار وچ موجود ہوندے تے او ذیادہ کے ذیادہ تابکار لاٹاں دی وجہ بݨدے۔ ہیں وجہ توں قانون ساز اداریں دی ذمہ داری ہے جو او ایں عمل کوں یقینی بݨاون جو جہڑیاں کمپنیاں کوں ویسٹ منیجمنٹ دا لائسنس جاری کیتا ویندا پئے او ایں فضلہ جات کوں جاہ کرݨ تے تابکار لاٹاں توں بچاوݨ کیتے مناسب اقدامات دا اہر کریسن۔ اور اوں علاقے دی مزدور آبادی تے اتھوں دے ماحول دی حفاظت نہ صرف کھاݨ کھٹیندے ویہلے بلکہ کھاݨ کوں پور ݙیوݨ بند کرݨ دے بعد وی اوں علاقے دی عوام تے اُتھوں تے ماحول کوں تابکاری لاٹاں توں محفوظ رکھݨ دی ضمانت ݙیسن۔ تے گزشتہ ویسٹ میٹیریل کوں کھاݨیں وچوں کڈھ کے کھاݨیں دی صفائی کریسن تے پاݨی وچوں ہیوی میٹلز دے خاتمے کیتے اوں علاقے وچ آر او واٹر پلانٹس لیسن!

ہنڑ پاکستان اٹامک انرجی، منتخب عوامی نمائندیں تے گودیں سرداریں دی نااہلی تے نالائقی دا اندازہ تساں اتھاوں لا سڳدے ہو جو ایں ویہلے دیرہ غازی خان شہر ڈسٹرکٹ اسپتال وچ کینسر دا کوئی وارڈ تک کائنی۔ وسیب دا سڄاک نوجوان ٻولیندا ٻیٹھے پر ہزاراں لکھاں ووٹ گھنݨ آلے نمائنداں کوں رتی جیتلا انہاں مسائل بارے آگاہی ہے نہ ہی کوئی چِنتا کینسر دے معاملے تے حکومتی نمائندیں تے پاکستان اٹامک انرجی دی مجرمانہ چپ تے اتھاں کینسر نال تھیوݨ آلی اموات دے سرکاری سطح تے اعداد و شمار نہ ݙیوݨ نال انہاں دی نااہلی تے نالائقی تے ظاہر تھیندی ہی پئی ہے لیکن اِتھوں دی عام عوام دی نسل کشی دا سبب وی بنڑدا پئے۔ سخی سرور کوہ سلیمان وسیب دی عوام کوہ سلیمان دیرہ غازی خان ءچ اتھوں دے لوکیں دی تھیوݨ آلی نسل کشی دی تے حکومتی نااہلی تے نالائقی دی ڈھیر مذمت تے اے مطالبہ کریندی ہے جو دیرہ غازی خان وچ جیتلا جلدی تھی سڳے کینسر سکریننگ لیب، کینسر اسپتال بنڑایا ونڄے تے کوہ سلیمان دے باقی علاقیں وچ آر او واٹر پلانٹس لائے ونڄن..

شاستر موسوی