"سئیں مرتضٰی زاہد ہنڑیں دی کتاب "ناٹک” اُتیں ڈو گالہیں”|| وقاص بلوچ

ڈو ونؕک دے لوک ہِن جیکوں اساں پڑھیا لکھیا آکھ سکدوں ہِکاڑے او جیہرے سکول یونیورسٹیں وچ زندگی بھُریندن، اتھاؤں سکھدن۔ انہیں دی سوچ کتابیں اَتے انہیں دے مطالعے اتیں منحصر ہوندی ایہ۔ ڈوجھے او ہِن جنہیں دی پڑھائی لکھائی انہاں دے مشاہدے اُتیں انحصار کریندی ایہ۔ ایہو مشاہدہ ہی ہئ جئیں یونان کوں وڈے فلسفی ڈِتن اَتے جیندی وجہ کولو یونان نویں تہذیب اَتے علوم دا اَیرا بدھا۔ مرتضٰی زاہد یونیورسٹیں وچ وقت کینی گزاریا لیکن انہیں دیاں گالہیں عالمانہ وُنؕت نال گنڈھیل ہِن۔ بیان سادہ لیکن معنی خیز ایہ۔ انہاں دا ادب انہاں دے مشاہدے اَتے تجربے دا نشابرا ایہ۔

مرتضی زاہد سئیں دیاں کہانؕیاں اساڈی تقریباً گزریل وساخ دیاں کہانؕیاں ہن۔ ایہ اج دے وسیب دا نوسٹلجیا ہن۔ گو کہ میڈا جم پل نوے دی دہائی وچ ایہ جیندی وجہ کول میں برقی میڈیا نال گنڈھیل جگ ڈٹھے میں وساخ جہیں ماحول دی چس نئیں چا ڈِٹھی۔ لیکن مرتضٰی زاہد دی کتاب "ناٹک” میڈے اندرو میڈی تہذیب دے ایں گھاٹے دی تلافی ڈیندی ایہ۔ میکوں میڈے وسبے دا ماضی ڈکھیندی ایہ۔ سئیں ہنڑیں دیاں کہانؕیں کوں پڑھ کے میکوں ایویں لگے جو میڈے وچ یکدم میڈے ڈاڈے دا زمانہ در آیا ہووے۔ او ویلھا جڈاں کنؕک کوں کھاد ناہی لگدی، جڈاں اخبار اساڈے وساخ وچ آپنؕی ملاوٹ کینا سٹی ہئ۔ ساڈی ساری کمیونٹی اساڈا سارا جگ اساڈا وسبہ اساڈا وساخ ہا۔ ساکوں کہیں پارلیمنٹ کہیں مشیر وزیر دی، کہیں فلم کہیں ڈرامے دی خبر رکھنؕ دی لوڑھ کینا ہئی۔ اساں آپنؕے وسوں نال گنڈھیل ہاسے۔ اڈاہیں ساڈے وچ طبقاتی ونڈ کینا ہئ، میراثی سردار دا ہِکو ڈوہڑا ہا ہکا زبان ہئ رَلے بہہ کے کھاندے ہَن، ڈکھ سُکھ سانجھا ہا۔ مرتضٰی سئیں دے کہانؕیں وچ وکھرا سکون اَتے آسودگی ہے جیہری ساکوں اینہ دور دے ڈکھیں کنیں ویلھا کر کے سکون دی آشرم وچ گھن ویندی ایہ۔

انگریزی وچ ناول یا نثری ادب دا آغاز ڈینئل ڈیفو اَتے ہینری فیلڈنگ کیتا۔ انہاں دے ناولز کوں picaresque novels آکھیا ویندے۔ انہاں ناولیں وچ کہانؕی دے ڈھگ سارے کردار ہِن اَتے انہاں کرداراں دے ٹرنؕ پھرنؕ نال اتھو دے ماحول نال دریہہ ساری جانؕ کری تھیندی ایہ۔ جیویں جو ہینری فیلڈنگ دے ناول جوزف اینڈریوز نال اڈاہیں دے لندن دیاں گلیاں تک دا بہتات پتہ لگدے۔ مرتضٰی سئیں دی ایہا خوبی انہیں نال متماثل ہے کہ چھوٹی جہیں کہانؕی وچ بہوں کردار پا ڈیندن اَتے انہیں دیں گالہیں کنیں قاری کوں ایں مِلخ دی تہذیب اَتے انہیں دے رنگ ڈھنگ دا چنگا بھلا واقفہ مِلدے۔

انہیں دی لکھائی دیاں فنی خوبیاں انہیں دے مشاہدے دی اصل پُھننگ ہِن۔ سئیں ہنڑیں دی کہانؕیاں دا پلاٹ زیادہ ڈانواں کینی ہوندا کیوں جو ساڈے وسبے وچ کُئی چتر چالاکی کینی۔ جیویں ساڈے لوکیں دا اندر سدھا سنوا ایہ ایویں انہیں دی کہانؕی سدھی سادی ایہ۔ ایہا لکھاری دی خوبی ہوندی ایہ کہ او آپنؕے سبجیکٹ دا مزاج سمجھ کنیں کہانؕی وچ ورتے۔ آدی واس کہانؕی وچ ہر ماہنؕو ہیرو ہوندے۔ اتھاں ہیروازم دا تصور خاص معنی نئیں رکھدا۔ اِت واسطے مرتضٰی زاہد دی کہانؕی وچ کُئی پروٹیگنسٹ کینی۔ اتھاں ہر ماہنؕو ہر جنؕا ہیرو ایہ۔ ایں سانگے پروٹیگنسٹ دا وجود انہیں دی خاطر کوئی خاص معنی نئیں رکھدا۔ انہیں دا ہر کردار کہانؕی کیتے اہم ایہ۔ ماہنؕو سِدھے سادے لوک ہن انہیں وچ کئ عیاری مکاری کینی۔ لہٰذا انہاں وچ کوئی راؤنڈ ہوون دی خصوصیت معنی ناہی رکھدی اِیں سانگے مرتضی سئیں کہانؕی دے کرداریں کوں فلیٹ کریکٹرز دے کیتے کرت نال ورتاۓ۔ تقریباً سارے کردار فلیٹ کردار ہِن۔ زیادہ تر کہانؕیاں اخلاقی ڈھنگ ڈھالے دیاں ہن جیندے وچ وسوں دی تاریخ دا اہر موجود ایہ۔

مرتضٰی سئیں دا تھوریت ہاں کہ انہیں میکوں اساڈے بُھلیے وساخ نال اساڈے تمدن نال سنجانؕ کرائی اَتے ایں جڑت دے دھاگے کوں مزید پکا کیتونے۔