اشولال دی شاعری ،ماحولیاتی پڑھت (5)۔۔۔یوسف نون

ایں وسوں دے بندے دا پندھ اتے ایندی حیاتی سندھو سئیں نال جڑی ہوئی ہے۔ مقامی بندے سندھو سئیں دے ”دربھ کانے“ تے بٖوٹیاں نال وڈٖا تھی کراہیں ٹُرنْ سیکھے۔ اشو دے ہر شعر وچ ہر نظم لاہرے تے لوڑھی وچ سندھو سئیں نال نال کھڑے۔ ایہ اشو لال ای تھی سگٖدے جیڑھا سندھ دریا کوں تن دا نیل تے اہرام آکھ سگٖدے۔

اشو سئیں کوں ایں گٖال دی پوری سوچ دے ادراک ہے اساں سندھو توں پروبھرا تھیسوں تاں آپنْی تہذیب توں پروبھرا تھیسوں، سندھو توں پروبھری ہر تہذیب تے ثقافت اساڈٖی نئیں، نہ اساڈٖے حق وچ او چنگٖی تھی سگٖدی ہے، او تاں اُوپری تے پرائی تہذیب ہوسے۔ اشو سئیں دا ماحولیاتی ادارک بٖہوں گٖوڑھا ہے۔ او جٖانْدن جو ماحولیاتی توازن کیا ہوندے؟ ایں سانگے انہاں کوں مکدیاں کالے کانواں دی فکر وی ہے تے گھاٹے جنگل برباد تھیونْ دا ڈٖکھ وی ہے۔ انسان بے مہابی ترقی پچھوں تے نویں دنیا دی گٖول وچ آپنْا آپ ونجٖا بٖیٹھے۔

اوں یار دی چنتا کون کرے، سوہنْا سندھ سائیں

بھلے جون کرے اساں پار بٖیٹھے، اروار بٖیٹھے

                                                                                                            (لوڑھی سندھ: ۹)

            اشو سئیں جٖانْدن جو ایں سندھو دی محبت بغیر ایہ بھوئیں وی آپنْی نی تھی سگٖدی، ایں سانگے ساڈٖا فرض ہے جو اساں ایں دریا دے محافظ بنْوں جو ایہ اساڈٖا محافظ ہے۔ اشو سئیں تہذیبی شعور دے نال نال گٖوڑھا سیاسی شعور وی رکھیندن۔ اساں آپ ایں دیوتا کوں مارنْ دا اَہر پئے کریندے ہیں۔ ونڈیا تقسیم انہاں دریاواں تے بٖہوں اثر پاتے، کئی دریا ونڈ توں متاثر تھیئن، تے باقیاں کوں اساں آپ ڈیم بنْا تے، یا ول بیراج بَٖدھ کے نہراں کڈھ کے سَندھ لائی ہے۔

اٹھی ڈٖیکھ تاں سہی، تیکوں بٖدھ کے مارنْ آئی ہے

ہک ونڈ پچھوں بٖئی ونڈ آپنْی، سوہنْا سندھ سائیں

                                                                                                            (لوڑھی سندھ: ۱۰)

            مقامی بندہ سندھو کوں دیوتا منیندے تے ایندے پانْی کوں گندہ کوترا (آلودہ) نئیں کریندا۔ ایہ او پانْی ہے جیندا بھاہ وانگوں کوئی سر پیر اصلوں کائینی۔ ایہ جھکا تے آپنْے اندروں کالا ہے، کالے مشکی وانگوں جیونْ چاہندے۔ اے جیڈٖے ولدا ونجٖے بھانویں اوکوں بٖوڑے یا ول تارے، مقامی متھ ہے جو ننگا تھی تے دریا وچ نئیں وڑنا، ایندے وچ گند نئیں کرنْا۔ ایہ سبھ مِتھاں دریا دی تکریم سانگے ہن۔ ایہ ساریاں متھاں اشو سئیں دی شاعری اِچ نسردن۔

انہاں پانْیاں دے اگٖوں ننگا نہ تھی، متاں پاپ لگٖی

متاں پاپ لگٖی اماں آہدی ہے، سوہنْاں سندھ سائیں

                                                                                                            (لوڑھی سندھ: ۱۱)

            ایں وسوں دیاں ساریاں ریتاں وی سندھو سئیں نال جڑیاں ہوئین۔ ساکوں آپنْے وڈٖکیاں تے ماء پیو ایہ ڈٖس ڈٖتی ہے جو اساں نمی ہیل وانگو ایں دریا دے نال گھلنْے۔ جیندے نال ملوں، جیندے نال بٖولوں مٹھا تے نسری وانگوں بنْ تے،مقامی بندے سندھو سئیں نال نچدن تے گٖاندن ایہ گٖانڈھا ازل توں ابد توڑیں دا ہے۔

تیڈٖے نال وساکھ دا چندر چڑھا کے نچنْا ہے

میلہ متراں نال مناونْا ہے، تیڈٖے نال اساں

تیڈٖے نال اساں اندھے ازل کنوں، سوہنْاں سندھ سائیں

سوہنْاں سندھ سائیں، اندھے ابد تئیں تیڈٖے نال اساں

                                                                                                            (لوڑھی سندھ: ۱۲)

            اشو سئیں دریا نال آپنْا گٖانڈھا نئیں تروڑ سگٖدے، بھانویں او خوشی نال گٖل لاوے یا ول تروڑکے پَرے سٹے، سندھو مقامی بندے دی حیاتی ہے۔ حیاتی بندے توں رُس سگٖدی ہے پر بندہ حیاتی کولوں کینویں رُسے؟ اشو لال فقیر ہک نیاز مند فقیر وانگوں سندھ وسوں کوں دعا کریندے جو شالا کچھی وسی، شالا بیٹ وَسی، ڈٖدھ پُتر دی خیر ہووی، تیڈٖی منْ توں اَن، نہ کُھٹے۔ ایہ وسیب دیاں او دعائیں ہن، جیڑھیاں ہر وسبے کیتے ڈٖتاں ویندن۔ اشو سئیں سندھو کوں سخی بادشاہ تے بے پرواہ آہدے، او ایں ڈٖاہڈھے نال آپنْی جڑت جڑیندے تے ایندے اگٖوں نمانْا تے سوالی بنْ کھڑدے، جیویں ہک عاشق بے نیاز معشوق اگٖوں۔ اظہار محبت تے کھڑاکریندا ہووے۔

اساں لوک نمانْے نال تیڈٖے ہر حال تیڈٖے

توں نال ساڈٖے، ساڈٖا دُل دریا، بٖہوں بے پرواہ

سوہنْاں سندھ سائیں کتھاں ونجٖنْاں ہے تیکوں کنڈ کر تے

 بھانویں ڈٖھا لئی رکھ، بھانویں شوق ڈٖرا بٖہوں بے پرواہ

                                                                                                            (لوڑھی سندھ: ۱۳)

            سندھو سئیں دے صدق بغیر مقامی بندے دی دلڑی مونجھی ہے، اوکوں سندھو سئیں دی مونجھ ستیندی ہے۔ اشو دی شاعری وچ سندھو دے کئی روپ ہن سندھو دیوتا نظردے تے کتھائیں ایہ بے رحم معشوق وی ہے۔ جیندے باجھوں کچھی مونجھی تے کلہی ہے نِم وانگوں، تے تھل وی کلہا تے مونجھا ہے، جیویں دُھپ وچ جٖال کلہی ہوندی ہے۔ سندھو بغیر سبھ بٖوٹیاں، ساولیں مونجھیاں تے ماندیاں ہن۔ ایں بھوئیں دی وساخ وی کتھائیں سندھو سئیں دے عشق نال جڑی ہے۔ سندھو ہے تاں باغاں وچ رُتیں ہن، تُوتے بٖولیندن، کھوہ دی کانجٖنْ تے گیراگھوکدے، جیندے گھوکنْ نال ٹاہلیاں دے دل وی رل گھوکدِن۔

            مقامی بندہ سندھو نال وسدے تے ایندے دل وچ سندھو وسدے۔ اشو سئیں دے دل وچ سندھو اینویں وسدے جیویں کوئی عاشق آپنْی معشوق دی تصویر دل وچ سنبھال کے رکھدے۔ مقامی بندے ایں شینہ دریا دی تصویر آپنْے دل تے اکھیں وچ وساکے رکھی ہوئی ہے۔ ایہو سندھو ہے جیندے صدق نال ای بھوئیں دے بھاگ ہن، ایں وسوں دی سیئت ہے، مقامی بندے وانگوں دریا دا رنگ وی سانولا ہے۔ سندھو سئیں نال ای ایں بھوئیں تے ایندے واسیاں دی رام کہانْی ٹری ہوئی ہے۔

دریا نہ ہویا تاں ایہ رام کہانْی مُک ونجٖنْیں ہے۔ ہوونْ تے حیاتی دی اصل ایہ پانْی ہے۔ اشو سئیں ایں متھ کوں ولا زندہ کریندن جو سندھو دیاں پانْیاں نال منجھیں بنْنْ، ایندی مٹی وچوں اساڈٖے ڈٖاند بنْنْ، ایندے گٖل وچوں چٹے ہنس بنْنْ، کالی دھپ وچوں کالا جسا بنْیا ہے۔ سندھو دی چھَل وچوں بٖیڑی بنْی ہے۔ ہر شئے ایں دھرتی دی فطرت وچوں نسردی ہے۔ روہی وچوں اساڈٖے لوک گیت تے ڈٖاچیاں وچوں قصے بنْیے ہن۔ سندھو سئیں کوں آدر ڈٖیونْ سانگے اشو آخیر تے سارے وسیب تے پربھ کوں کٹھا کر تے، ہک چندروکی رات ڈٖیوے بٖال تے سندھو دی منْ تے لوڑھیاں پاونْ ونجٖ پجٖدن۔

ڈٖیوے بٖال کے آپنْے جھل مل پانْیاں تے

اکھیں نال تراونْ آئے ہیں، اٹھی درشن ڈٖے

ہک سانونْی نئیں، ڈٖو ساونْیاں نئیں، ساری عمر ولا

تیڈٖے مناونْ آئے ہن، اٹھی درشن ڈٖے

اٹھی پانْیاں نال رلا آپنْے، سوہنْاں سندھ سائیں

                                                                                                            (سندھ لوڑھی: ۱۹)

            مقامی بندے سندھو دے پچھوں آپنْا دل واریا ہوئے۔ اوندی روح سندھو نال پکھنْووانگوں پھردی تے طواف کریندی ہے۔ اوکوں لئی لانْیاں، کالیاں کوندراں تے ہر شئے وچ، چندر وانگوں ہر جاہ سندھو جٖاپدے۔

            اشو سئیں دریاواں دی اہمیت تے انہاں کوں درپیش چیلنجاں بارے لکھدن جو:

”اینویں کل دی گٖالھ اے…… سندھ ساگر کچھی سونے دی پچھی نال میڈٖی سالھ اگٖوں پیا وگٖدا ہا۔ ”راجنْ شاہ دربار“، توں ”رانواں“ دی وستی تئیں ایہ ڈٖاہ لڑاں اچ واندھا ہا۔ ہر لڑوت پور اہک دریا ہا۔ لالہ، چھتا، شیرا، کالی، کس، راٹھی، بودو، کماں، جمنا پرانْ…… کتنے دریا ہن جیڑھے آپنْے بٖیٹ، بٖیلیاں نال مر ستن…… بے مہابا ترقی ایکوں نیلی ہک لکیر آنْ بچائے۔ خجیاں دیاں خجیاں دُھڈر تھی گٖئین۔ امباں دے امب بھولوں بنْ کھڑنْ…… ایندے کیہل، کنگر، مور مہانْے، ماچھی، لوری، گھاڑو…… مکدے ویندن۔ مکدیاں دی گٖالھ ولا کرنْ بے شک نویں گٖالھ ہوندی اے۔“ (۸)

جاری ہے۔۔۔۔

  :اے وی پڑھو

اشولال دی شاعری ،ماحولیاتی پڑھت (4)۔۔۔یوسف نون

About The Author

ویب ڈیسک

See author's posts