اشولال دی شاعری ،ماحولیاتی پڑھت (4)۔۔۔یوسف نون

           سندھ دریا جیڑھا دنیا دا ستواں وڈٖا دریا ہے، جیندی لمبائی ترائے ہزار کلو میٹر دے نیڑے ہے، ایہ دریا ہک بٖہوں وڈٖے علاقے کوں سیراب کریندے۔ ایندا ڈیلٹا بٖہوں دگھریا ہوئے، جیندے وچ کئی جنگل کروڑاں درخت تے کئی آبی تے جنگلی وسوں / مخلوق کوں آپنْے اندر پناہ ڈٖتی ہوئی ہس۔ سندھ دریا کئی بٖیاں دریانواں سانویں ہنْ خیر نال اصلوں کائینی۔ ”فریڈپیئرس“ ایں سانگے لکھدن جو:

سندھ دریا بٖہوں مشکلات وچوں لنگھدا پئے۔ اکیہویں صدی دے منڈھ توں ای ایہ دریا آپنْے پندھ دے آخیرلے حصے وچ کئی سو کلو میٹر توڑیں سُک گٖئے۔ دریا سندھ دا ڈیلٹا کڈٖاہیں کئی سو کلو میٹر توڑیں ساوے سُکھے درختاں نال بھریا ہوندا ہا۔ گھاہ دے ذخیرے وی ہن، ایندیاں ڈٖھنڈاں وچ مچھیاں پلدیاں تے ایندے پانْیاں وچ بٖلھنْیں تردیاں ہَن۔ ادھی صدی پہلے توڑیں انہاں جھائیں وچ پانْی ہر ویلے رہ ویندا ہئی۔ پانْی دے وہاؤ دے گھٹ تھیونْ نال ادھ توں ودھ درخت مک گٖئین۔ بٖہوں ساریاں مچھیاں دے مکنْ نال سال پر سال دا نقصان ویہہ ملین امریکی ڈالر دے برابر ہے۔ ہُنْ تاں پیونْ کیتے پانْی وی مکیا ویندے۔ (۷)

اشو سئیں دی شاعری ایں مکدی وسوں تے ”حیاتیاتی سنگوڑ“ دے خلاف ہک مضبوط مزاحمت ہے۔ اشو سئیں دے چوتھے شعری مجموعے ”سندھ ساگر نال ہمیشاں“ (پہلا درشن) وچ سندھ دی لوڑھی پیش کیتی ہے۔

اشو سئیں ایں سُتے سندھ دیوتا کوں جگٖاونْ دا آہر کریندے۔ اشو سئیں سندھو سئیں کوں ہک وار ولا پہلے وانگوں جوبن جوانی وچ ڈٖیکھنْ چاہندے۔ شینہہ دریا کوں اینویں نچنْ، تے نچ کے ڈٖکھانونْ دا آہر کریندے جیویں ہک ملنگ دول دی تھاپ تے نچدے۔ سندھ دریا اینویں ای نچدیں ہوئیں ہک وار ولا جھولی بھر تے آپنْے آبِ حیات سنویں پانْی نال ہر شئے کوں حیاتی بخش ڈٖیوے۔ اشو سئیں سندھ کوں جاگٖ ڈٖیوا تے اوندی چپ ترڑوا کے ایں بھوئیں دی روہی، تھل دمان کوں ہک وار ولا گلزار ڈٖیکھنْ چاہندن۔

اٹھی نال اپنْے انوں چھوڈٖکھلا، روہ اپنْے کوں ___تھل اپنْے کوں انوں کچھ ڈٖکھلا، اٹھی نال اپنْے

چنکی اہدے نئیں ایہا نند تیڈٖی موئے بندے وانگوں ___موئے بندے وانگوں ایہا چپ تیڈٖچنگی اہدے نئیں

                                                                                                            (سندھ لوڑھی: ۱)

            اشو سئیں سندھ نال کلام وی کریندن، سندھ سئیں نال مخاطب تھی کراہیں یاد کر ویندن جو تیڈٖا ساڈٖا ناطہ جنم جنم دا ہے، ایں واسطے ساکوں تیڈٖے نال دوام دی سک تے سانگا ہے۔ سندھ دریا کوں وجد اِچ ڈٖیکھنْ چاہندن، جو ایہ ساول، ایہ سک، ساوے رشتے سندھ دے وجد نال جڑدن، ایں سانگے اشو سئیں سندھ کوں سُتے ہوئے جاء چپ رہونْ دی بجائے وجد وچ ڈٖیکھنْ چاہندن۔ او سندھو کو آپنْا دیوتا من کے آپنْے ہر ساہ کوں سندھو دے ذکر تے، ہر سوچ کوں ہر گھڑی کوں الہام دی گھڑی قرار ڈٖیندن۔ سندھو سئیں نال اشو دا جیڑھا رشتہ ہے او ہر مقامی بندے دا رشتہ ہے، ایہ دل آلی تار ہے، ایہ دل آلی رمز ہے جیڑھی ہر ویلے جڑی ہوئی ہے۔

تیڈٖے نال سدا ایہا دل آپنْی کوئی کیا سمجھے

بھانویں اللہ دی ہے، بھانویں رام دی ہے، تیڈٖے نام دی ہے

                                                                                                            (سندھ لوڑھی: ۲)

            اشو سئیں ایں پشوپتی کوں ول ول جگویندن تے ایندے وصفاں نال بھرے وکھو وکھ نانواں نال الویندن تے ایکوں نندر وچوں جگا تے ولا جوبن تے ڈٖیکھنْ چاہندن۔ اشو سئیں سندھو سئیں دے نانواں دا ذکر عبادت سمجھ تے کریندے نظردن۔ او آپنْا جون، آپنْا جَٖنْ سندھو تے اوندی وسوں وچوں گٖولیندن۔ ایہ او وسیبی اساطیرہن جیڑھے فطرت دے فطرت وچوں نسرنْ اُتے یقین رکھیندن۔

کڈٖاں جٖائے ہاسے کہیں مندے وچوں کہیں تھک وچوں

کہیں ڈٖنگ وچوں، کہیں کھچوں وچوں، کہیں مرہیں وچوں

بُٖک پانْی وچوں، لَب ریت وچوں، کڈٖاں جٖائے ہاسے

کئی جنم کنوں جیڑھی نال آپنْے آندی لڑھدی ہے

راہ نال آپنْے کلہی لیٹ وچوں، کڈٖاں جٖائے ہاسے

اساں ناں گٖئے ملامتاں دے سوہنْا سندھ سائیں

تیکوں یاد ہوسی تیڈٖے پیٹ وچوں، کڈٖاں جٖائے ہاسے

                                                                                                                   (سندھ لوڑھی: ۳)

            دریا دا سُک ونجٖنْ کوئی نکی جھیئں گٖال کائینی ہوندی، دریا دا مرنْ پوری وسوں / کرہ حیات (Bio Sphere)دا مرنْ ہے۔ پانْی دے سُکنْ نال ساری وسوں دا گھوٹ لٹیج ویندے۔ بھوئیں دا جوگٖ مک ویندے، جڈٖاں سو سو میلاں دگھریا دریا مکدے یاسنگڑدے تاں ول لائیاں تے سراں دے جھر مُک ویندن، کال کڑجھیاں تے انہاں کچھمیاں دے سندھو نال جڑے گٖانونْ مک ویندن۔ اشو لال سندھو سئیں کوں اینویں جگویندن جیویں چندر پچھوں سارا ساگر جاگٖدے۔

جڈٖاں دا سندھو سئیں لمبی تانْ کے ستے ہُوں ڈٖینہہ دی چَھل، جیڑھی سنج بیابان کوں آباد کریندی ہئی، او رُس گٖئی ہے۔ او سندھو کوں ولا جوبن وچ ڈٖیکھنْ چاہندن تے ایجھی چھل منگٖدن۔ جیڑھی ست اسماناں توڑیں ہووے۔ ایں شینیہہ دریا دی پہلے وانگوں تراڈٖ، ایں شوہ دی اوہا پرانْی شوک ولا ڈٖیکھنْ چاہندن۔ اشو سندھو دے دشمنْ کو آپنْا دشمنْ سمجھدے۔ سندھو کوں ونڈنْ آلا، ایندا سودا کرنْ آلا تے ایندا رُخ پھیرنْ یا ایکوں برباد کرنْ آلا کڈٖاہیں ایں وسوں تے مقامی بندے دا سجٖنْ نئیں تھی سگٖدا۔

جیویں دل آکھے تیکوں ٹِھل پوؤں سوہنْاں سندھ سائیں

ہووے دشمن کوئی جان آپنْی دا، تیڈٖے صدق پچھوں

                                                                                                                (سندھ لوڑھی: ۵)

            اشو لال سندھو سئیں دے صدق پچھوں آپنْی سک ایندے نانویں لیندے، انہاں کوں ہر ویلے تے ہر شئے وچوں خدا وانگوں ایہ سندھو جٖاپدے۔ اشو دا سندھو نال بِرہا دا رشتہ ہے، جیندے سانگے او ہر ویلے بے تاب ہے۔ اشو سئیں سندھو کوں وحدت الوجودی فلسفے وچوں گٖولیندے۔

ہر ویلے توں، ہر پاسے توں، سب توں ای توں

سب توں ہی توں ہاں نال آپنْے، ہر حال اگٖوں

                                                                                                            (سندھ لوڑھی: ۶)

            اشو لال سندھو سئیں دے صدق پچھوں سندھ دریا دی وسدی جھوک (وادی سندھ) دی گٖال ٹریندن، جیڑھی اجٖ کولوں پنج ہزار وریاں پہلے سندھو سئیں دی کچھی وچ آباد ہئی۔ ایہ وسوں سندھو نال ای مک سُتی ہے۔ ایں وسوں اُتے کوئی انْ سنہیں خلقت آ تے آباد تھیندی ہے جیڑھی ایں دریا تے ایندی وسوں کوں ہائے حرام کریندی ہے۔ ایندے پانْی کوں اینویں مکا ڈٖیندی ہے۔ جیویں جو کہیں ہاتھیاں ایندا پانْی سُرکا ہووے۔ اشو سئیں سندھو نال مخاطب تھیندن: جو کون ہَن جیڑھے تیڈٖیاں پانْیاں کوں کپیندے رہن تے تیڈٖی وسوں کوں برباد کریندے رہ گٖئین۔

کجھ ڈٖس تاں سہی ناں چوراں دے، مونہہ زوراں دے

جنہاں آنْ تیکوں سندھ لائی ہے، سوہنْا سندھ سائیں

                                                                                                            (سندھ لوڑھی: ۷)

اے وی پڑھو:اشولال دی شاعری ،ماحولیاتی پڑھت (3)۔۔۔یوسف نون

جاری ہے ۔۔۔۔

dailyswail

See author's posts