طلب تاں میݙی جان بے انت تھل ہے”
"طلب دا کتھائیں وی ٹکاݨا نہ تھیوے
(عزیز شاہد)
ڄݙاں میں ایں شعر کوں پیلھی واری سُݨا تے پڑھیا تاں واہ واہ کیتے مُتوں کوئی چارہ نہی۔ اے میݙے چیتے وچ کتھائیں کُھٻ ڳیا۔ اینکوں ای آرٹ یا کلا آکھیا ویندا ہوسی۔
کُجھ ویلھے بعد میں طلب ۔ بھاونڑا اُتے کُجھ پڑھݨ لڳا تاں پیلھا سوال اے پیدا تھیا جو اے ہوندی کیا ہے؟ پڑھدیں پڑھدیں بابے فرائیڈ دے ایں آکھاݨ تائیں ونڄ پُجیا جو جتھاں پریم ہے اُتھاں طلب نئیں ہوندی جتھاں طلب ہوندی ہے اُتھاں پریم نئیں ہوندا ۔۔۔ اوندے موجب پریم دا ساݙا مُنڈلا جذبہ بلپݨ وچ اپݨے ما پیو تے گھر جھڳے ودھدے پلدے، ایں کیتے اساں اوندے بارے ہک معصومیت آلا رویہ رکھدے سے جݙاں جو طلب نال جنسی جذبات گݙ مݙ تھی ویندن تے ساݙی رواجی اخلاقیات وچ پریم دا جو وی ابجیکٹ (وَستو) ہووے اونکوں اساں معصوم تے صاف ستھرا ݙیکھݨ چاہندے سے۔ جݙاں جو جنسی جذبے دی تسکین دے تقاضے ایندے کُجھ اُلٹ ہوندن۔ نتیجہ اے نکلدے جو پریم تے طلب وچ ہک وتھ آ ویندی ہے تے کئی وڳاڑ پیدا تھیندن۔ تھی سڳدے ایہو تجربہ مہا پربھو چیتن کوں تھیا ہووے جو او بنگال دی کرشنا بھگتی وچ ” پرائیکا پریم” دی ہک ننویں اصلاح گھڑی۔ "پرائیکا پریم” دا بنگالی کرشنا بھگتی وچ مطلب ہے جو کہیں ٻئے دی، پرائے دی زال نال پریم کرشنا بھگتی وچ اے پریم دا اُتم روپ ہے۔ رادھا آپ ہک شادی شُدہ تریمت ہئی تے کرشن دی طلب ۔۔ بھاونا وچ ریہہ ڳئی
خیر اے تاں ہک اینویں اضافی ڳالھ تھی ڳئی۔ آکھݨ میں اے چاہندا ہم جو پریم تے بھاونا دا کیا سانگا ڳانڈھا ہوندے، ایں کیویں سماجی، تہذیبی وݨت وچوں نکل ہک نفسیاتی شکل گھندن، انہیں ڳالھیں دی کُجھ شوں بوں تھئی، جݙاں جو عزیز شاہد سرکار دا اے شعر وچ چیتے وچ ریہہ ڳیا۔
طلب ۔ بھاونا دی ایں ڳول پھرول دا پندھ جاری ریہا ۔ ایں پندھ وچ جیکوئیس لاکان نال واسطہ پیا۔ جیندا پریم بارے ہک مشہور آکھاݨ ہے: ” پریم کہیں اینجھی شے ݙیوݨ دا ناں ہے جیڑھی ساݙے کولہوں ہے ای کائیں ناں تے اے شے اونکوں ݙیوݨ ہے جیندی اینکوں طلب ای کائیں نی۔” جیکوئیس لاکان ستر دے ݙہاکے دا ہک اوکھا تے اویڑا لکھاری ہے ایں کیتے اڄاں تائیں اوندا طوطی ٻلیندے۔ اوندی وݙی تھیوری اے ہئی جو ساݙا چیتا خاص کر چور چیتا (لاشعور) اُنہیں اصولیں نال ستھیا ہوئے جیڑے ٻولی۔ بھاشا یا لسان دے اصول ہن۔ اے وی اوندا آکھاݨ ہے جو ” اے ٻولی نئیں جیڑھی اساں ٻلیندے ہئیں بلکہ اے بندے دے اندروں تے اوندے وسیلے ٻولی آپ ٻلیندی ہے٘۔”۔ اوندے موجب ہر ابجیکٹ چاہے او پریم دا ابجیکٹ ہے یا طلب یا بھاونا دا، او چھیکڑ وچ ہک لسانی اشاراتی حیثیت گھن ویندے۔ جیویں ہک لسانی اشارہ یا علامت ٻئے لسانی اشارے یا علامت نال وٹیج ویندے، ایں اصول موجب، اینیوں ای اوندے نال جڑے ساݙے پریم یا طلب وچ وی وٹاندرے آندے ریہہ ویندن۔ ایں وٹاندرے دی ہک وݙی زنزیر نال جُڑ کنیں ساکوں اپݨا پریم تے طلب پراسرار لڳدے۔
جیکوئس ڈریڈا ہک ٻیا ویسٹرن فلاسفر ہے جئیں ایں مسئلے اُتے مغز ماری کیتی ہے۔ اوندا وی بݨیادی ماݙل لسان یا لینگوئیج ای ہے۔ اوندے نزدیک جیویں لفظ یا ٹیکسٹ وچ جو غیر موجود ہوندے، اوندے نال ای موجود دی ڄاݨ سُنڄاݨ تے اوندے معنی دی سُدھ ٻُدھ تھیندی ہے۔ اینیوں ای اے حاضر غائب، موجود تے غیر موجود دا وکھرپ ہے جیڑھے پریم تے طلب کوں رنگ لیندے۔ (معاف کرائے اے سبھ کُجھ میں ٻہوں سادہ سادہ لکھ ݙتے تے ویسے وی سرائیکی ٻولی دا ایتلا لسانی بھراں نئیں جو اینجھے وچاریں تے اُنہیں دے جوڑیں کوں چنڳے تے نُشابر ڈھنگ نال ہتھیکا کر سڳے۔ اے شاعری تاں نئیں )
اے سبھ کُجھ لکھݨ آکھݨ دا مطلب اپݨی پڑھائی دا رعب یا پھوت ڄماوݨ سروں نئیں۔ ایندا چھڑا مقصد اے ݙسݨ اے جو ” شاعری کنیں اڳوں وی کئی مقام ہن” جنہیں دی ڄاݨکاری شاعری دے پریم تے طلب جہیں روایتی موضوعات دی سرت سُنڄاݨ کیتے لازمی ہے۔ چھیکڑ وچ ایہو آکھساں جو شاعری ساݙے جذبیں تے محسوسات کوں سنگھرا پُنگھرا تے من موہݨا روپ ݙے ساݙے کیتے ہک کشش تاں بݨا ݙیندی ہے پر اُنہیں جذبیں دی ڄاݨکاری دے اڳلے مقام کنیں پیلھوں ساکوں ٹٹارے مارݨ کیتے گھپ اندھارے وچ چھوڑ ݙیندی ہے۔ اے نئیں ݙسیندی جو طلب جے انت تھل ہے، جے ایندا کتھائیں ٹکاݨا نئیں تھیندا تاں کیوں اینویں ہے؟
نوٹ: ہک سنگتی دا اے اعتراض ہئی جو میݙے سارے حوالے ویسٹرن کیوں ہوندن؟ شائد اڄ او علم دا مرکز ہے۔ پر اینویں وی نئیں ، جے پریم تے طلب دے سبجیکٹ اُتے قدیم پراچین ہند دے فسلفے تے وچاریں وچ ونڄوں تاں تنترا ، سمکھیا، یوگا تے بھگتی خاص کر کرشنا بھگتی دے ٻہوں دریگھے تے ݙونگھے وچار ہن، پر میکوں ݙر ہے او ساݙے اپݨے کل نال اڄوکے تہذیبی اوپرپ دے کارݨ ودھیک اوکھے لگسن۔
یہ بھی پڑھیے
سکھر تے بکھر دِی کتھا“(وسیب یاترا :18)||سعید خاور
”””عشق ٻاجھوں جیوݨ کوڑ کہاݨی “ (وسیب یاترا :17)||سعید خاور
”خیرپور تے ہیرا منڈی لہور دا سانگا“(وسیب یاترا :16)||سعید خاور