خواجہ فریدؒ دی کافی اچ ’’تخت لہور‘‘ دی بحث۔۔۔ عثمان کریم بھٹہ

کل مجاہد جتوئی سئیں نے میکوں کجھ وائس میسج کیتے جیندے بعد ہُنیں نال فون تے گال تھئی تاں ہُنیں آکھے کہ بھٹہ صاحب میں تواڈے نال ہک مشورہ کرن چاہنداں کہ عاشق بزدار سیئں دے اے آکھن دے بعد کہ "رل مل تخت لہور” میڈی تحریف نہیں بلکہ میں توں پہلے وی ورتیا گئے، میڈی برآت تھی گئی اے لہٰذا میڈا جھیڑا وی ختم تھی گئے. ہا میں اج وی قائم ہاں جو معتبر ترین قلمی نسخیں دیاں شہادتاں تخت لہور ثابت کریندن. البتہ ولا وی میں کمیٹی توں نہیں پھردا تساں کمیٹی بنڑاؤ جیوری میکوں سڈیسی تاں میں حاضر تھیساں. کیا میں اے پوسٹ لا ڈیواں؟

میں ہُنیں کوں کجھ پہلو ڈسکس کرن دے بعد آکھے جو تساں محقق ہو تساں اگر آپنڑیں تحقیق تے قائم ہو تاں ول تساں آکھ سگدو کہ بابا میڈے مطابق اے مصرع ھ، باقی تساں منو یا نہ منو. محقق دا کم اے تحقیق کرتے اگوں رکھ ڈیون اے نہیں جو ولا سوٹی چا تے بہہ تھیوے جو ہیکوں منو وی سہی. تساں پوسٹ لاونڑ چاہندو تاں ضرور لاؤ.

ہُنڑ جتوئی سئیں دی پوسٹ دے بعد کجھ گالھیں تشنہ رہ ویندن جیہڑیاں میں وسوں نال کرن چاہنداں

پہلی گال تاں اے جو سنجیدہ حلقیں کڈاہیں وی جتوئی سئیں تے تحریف یا رل مل تخت لہور دے مصرعے دی ایجاد دا الزام نہیں لاتا بلکہ او آہدن کہ جتوئی سئیں توں پہلے وی ڈوہیں مصرعے کتھائیں کتھائیں استعمال تھیندے ہن لیکن جتوئی سئیں نے آپنڑیں تحقیق دے بعد فیصلہ ڈے ڈتے جو قلمی نسخیں دے مطابق مصرعے وچ خواجہ فرید سئیں نے تخت لہور استعمال کیتے شہر بھنبھور نہیں کیتا. ایں پاروں رل مل تخت لہور کوں پہلے ایڈیشن دے متن اچ لکھ کراہیں شہر بھنبھور کوں حاشیے وچ لکھے نیں.

اے ہک اہم تے علمی اعتراض ھ جیندی صحت تے سنجیدگی توں انکار ممکن نہیں.

ہُنڑ صورتحال اے ھ کہ اگر جتوئی سئیں آپنڑیں تحقیق کوں حتمی سمجھ تے ہوندے اتے قائم ہن تاں ول لوکیں کوں وی اجازت ہووے پئی کہ او جتوئی سئیں دے کم تے اعتراض کرسگن. لوک اگر جتوئی سئیں دا تحقیق کردہ مصرع درست نہیں سمجھدے تاں ہوکوں ریجکٹ کرن دا حق وی رکھیندن. ول اوہو کجھ تھیسی جو او اعتراض کریسن ودے جتوئی سئیں نراض تھیسن ودے. اساں کمیٹی ایں سانگھے بنڑیندے پئے ہیں جو ریسرچ سکالرز، شعراء تے دانشور اے فیصلہ کر کیں ڈیون کہ خواجہ سئیں نے اصل مصرع ورتیا کیڑھا ھ..

ڈیکھو جتوئی سئیں نے آپنڑیں تحقیق وچ کہیں نسخے کوں اساسی نسخہ نہیں بنڑایا تاہم نبھاؤ فقیر، مولانا برخوردار تے کجھ بئے قلمی نسخیں کوں حجت قرار ڈے تے تخت لہور دے حق وچ فیصلہ ڈتے. اج میں وسوں دے اگوں سوال رکھینداں

خواجہ سئیں دا شعر

جیونڑ ڈینہہ اڈھائی وو یار

سٹ گھت فخر وڈائی وو یار

مولانا برخوردار تے نبھاؤ فقیر سمیت کہیں ہک وی قلمی نسخے وچ لفظ "گھت” کینی لکھیا کھڑا. ہر نسخے وچ "سٹ فخر وڈائی وو یار” لکھیا کھڑے. ؟ اتھاں قلمی نسخے حجت کیوں کینی؟ وزن دی تھولی جہیں کمی ساریں توں وڈی دلیل بنڑ گئی اے؟

گال اے ھ جو ایہو جیہاں بہوں ساریاں دلیلان ہن جنہیں دے نتارے دے بعد وسیب دے مہاندرے کوئی اصولی فیصلہ کر سگدن. ہُنڑ وسوں کیا سمجھدی اے کیا ایں گال دا نتارا ضروری نہیں؟ کیا ہمیشہ وسوں وچ اے تنازعہ جیندا نہ رہ ویسی؟ اج کجھ لوک آہدن کہ خواجہ سئیں نے اگر تخت لہور ورتے تاں اساں خواجہ سئیں کوں نہیں منیندے. کیا خواجہ سئیں دی ذات بس ہک شعر تے قربان کر ڈتی ونجے؟

کوئی ایں کم کوں غیر ضروری آکھدے تاں آکھے ودا ہک ادبی تنظیم دا صدر ہوونڑ دے ناطے، شاعری تے خواجہ فرید سئیں نال عشق دی ناطے میں ہِیں کم کوں معتبر تے پاکیزہ سمجھداں. میں نہیں چاہندا کہ او ہستی جیہڑی اساڈی زبان دی شناخت اے، جئیں اساڈے وجود، اساڈی مٹی کوں سنجانڑ ڈتی اے او ہستی مَحض ہک مصرع دے راہیں تماشا بنڑ ونجے. ہرگز نہیں. وسوں دا شعور اے نہیں چاہندا.

اے وی پڑھو:خواجہ فریدؒ دی کافی اچ ’’تخت لہور‘‘ دی بحث ۔۔۔مجاہد جتوئی

ویب ڈیسک

See author's posts