کہیں ملک،قوم،صوبے،ادارے،خاندان تے فرد دی ترقی دی بنیادی ضرورت پیسہ (معاشی طور تے ٹکڑا ہونون ) ہوندی ہے۔پچھیں اوں پیسے کوں اپنی ترقی دے کیتے خرچ کرنڑ دی منصوبہ بندی ضروری ہوندی اے ۔تاریخ عالم دی اقوام ، مذاہب تے ممالک دی ترقی یا کامیابی تے تنزلی یا ناکامی دیاں سینکڑاں مثالاں ساڈے سامنے موجود ہن۔
جنھیں معاش،دھن،دولت،سرمائے،وسائل تے اراضی تے حصول اتے قبضے کیتے ہزاراں میلاں دے سفر کیتے تے جنگاں کیتیاں۔ پاکستان وچ وی اساں پہلے قسطیں وچ ذکر کر آئے ہیں جو کیویں چھوٹے وذے صوبے تے قومیں دے درمیان وسائل دی ونڈ تے کشمکش رہ گئی اے، جیرھی بنگال تے بلوچستان دی طرفوں سروں پیک تے پجی تے سندھ ہر قسم دے نقصان دے باوجود پارلیمانی سیاسی جنگ لڑدا آندے۔
وفاق تے ڈاڈھے صوبے پنجاب دی لوبھ تے دھاڑلٹ تے کوئی اثر نہیں تھیا۔صوبیں دی حیثیت تے شناخت کوں ختم کر کیں جنرل یحیی’ خان نے وزیراعظم محمد علی بوگرہ کنیں 1955 وچ ون یونٹ دا اعلان کرایا۔ جیندے وچ مغربی پاکستان دے سارے صوبے،ریاستاں ،قبائلی علاقہ جات تے بنگال شامل ہن۔
1959 وچ وفاقی دارالحکومت کراچی توں راولپنڈی منتقل تھی گیا۔ قلات،خیرپور تے بہاولپور ریاستیں دی خودمختاری ختم کرتے ضم کر ڈتا گیا۔ عام لوک تے سیاسی کارکنیں کوں ڈھاکہ ،کراچی ، خضدار، کوئٹہ جھئیں دوردراز علاقیں توں کم کار کیتے راولپنڈی ونجڑاں پوندا ہا۔ لہذا انھیں تمام محکوم قوماں تے چھوٹے صوبیاں ون یونٹ دی بھر پور مخالفت کیتی ،سوائے پنجاب دے۔
کیوں جو پنجاب کوں ون یونٹ نال فائدے ہن۔مغربی پاکستان دا دارلحکومت لاہور ہا تے پورے ملک دا پنڈی ۔ پورے ملک(بنگال سمیت ) دے وسائل آسانی نال ہتھیکے کیتی کھڑا ہا۔دارلحکومت وی کراچی یا ڈھاکہ دی بجائےلاہور/ پنڈی (ڈائریکٹ اپنے ہتھیں ) وچ ہا۔
صوبائی تے قومی شناخت وی غصب کیتی کھڑا ہا۔ ہر پاسوں پنجے گھئیو وچ ہانس۔ بنگالیں، بلوچیں، سندھیں تے پشتونیں دی مخالفت تے احتجاج ودھدا گیا، انت بنگال کوں دھکے ڈے تے انجھ کر سٹیا ۔بنگلہ دیش دا قیام تاریخ دا انوکھا واقعہ ہے جو اکثریتی لوکیں اقلیت کنیں آزادی حاصل کیتی۔
ملک دا ادھا توں ذیادہ آبادی والا حصہ کٹیج گیا،نوے ہزار عظیم فوج کوں ڈرپوک ہندو بدھ بلھایا ۔ خاصا رقبہ وی انھیں دے قبضے وچ لگا گیا، دنیا وچ کتنی بدنامی تھئی ہوسی ، آخری ساہ نکلنڑ توں پہلے اقتدار بھٹو کوں ڈے ڈتا جو باقی ماندہ ملک سنبھالے ۔
اوں جوان باعزت فوج وی ولوا گھدی،رقبہ وی واپس گھن گھدا، ملک وی چلا ڈکھایا، متفقہ آئین وی ڈتا، ایٹم بم دی بنیاد وی رکھی۔ اسلامی سربراہی کانفرنس وی کرائی۔کامیاب خارجہ پالیسی نال ملک دا عزت وقار بحال کیتا ۔۔۔۔ نتیجہ سامنے ہے۔۔۔۔
وٹھونہیں کوں ڈنگ مارنڑ دی عادت نئیں ویندی، کہیں ویلھے بلوچستان وچ فوجی آپریش، کہیں ویلھے سندھ وچ، کہیں ویلھے کوئی سیاسی رہنما ڈھکیندا پئے،کہیں ویلھے قتل تھیندا پئے،کہیں ویلھے انٹی پی پی جماتاں بنڑدیاں پیئن،کہیں ویلھے سپاہ بنڑدیاں پئین، کہیں ویلھے ڈائریکٹ مارشل لا لگدے تے کہیں ویلھے تلی تے مکھن رکھ ڈیندن، کیا دفاعی بجٹ وچ اے سب شرائط وی نال ہوندین؟
اسلامی جمہوری ملک ایویں ہوندن؟ جتھاں جمہوریت دے خاتمے کیتے قومی صوبائی خودمختاری ختم کر دتی ونجے؟ طلبا یونین تے پابندی ہووے؟مزدور یونین تے ٹیچر یونین کوں روڈیں تے کٹ ڈیو؟ بسیں تے ہوٹلیں تک لکھا ڈیو ” سیاسی گفتگو کرنا منع ہے” ؟
سندھی،بلوچ، پشتون سیاسی رہنما تے کارکن ڈھک ڈیو یا مار ڈیو؟ سیاسی جمہوری کوشتی کرنڑ والے جیالے کارکنیں کوں قذافی سٹیڈیم توں لیاری تائیں سرعام کوڑے مارو؟ یونیورسٹیاں وچ سرائیکی، سندھی، بلوچ تے پشتونیں دی درنج کڈھ ڈیو؟
بلدیاتی سطح تائیں اپنے غیر جمہوری ہتھکنڈے جائز سمجھو؟ قومیت ،شناخت تے جمہوری حقوق دی گالھ کرنڑ والیں کوں غداری دے سرٹیفیکٹ ڈیو؟ محکوم قوماں دے وسائل تے قبضے کرو ؟ انھیں کوں تعلیم،صحت، پانی،معدنیات تے ترقی دے ہر ذریعے توں محروم کر ڈیو؟؟؟؟؟؟؟
*اپنی نگری آپ وسا توں پٹ اگریزی تھانڑے *
سرائیکی قومی سیاست وچ دلچسپی رکھنڑ والے تمام دوستیں تے طالبعلمیں کوں ہک گالھ پلے بدھ گھنڑیں چاہیدی ہے جو ایں کثیر القومی ملک وچ چھوٹے صوبیاں تے محکوم قوماں (سندھی،بلوچ تے پشتونیں ) نال سیاسی تے قومی تعلق تے ہمدردی دے بغیر کڈاہیں انجھ صوبہ نسے گھن سگدے۔ غیر پارلیمانی طریقے نال صوبے دا حصول ہک خواب ہے۔ ساڈا احتجاج کیا بلوچیں تے سندھیں کنیں زیادہ ہے ؟ او اپنے وسائل تے مکمل حقوق حاصل نئیں کر سگدے اساں ادھ ادھوری منزل والے؟
اپنے ممبران تے الیکٹیبلز نال ڈائلاگ کرنڑ ضروری ہے ۔ مرکز توں انجھ تھی کے تے باہرو کھڑ کے قوم پرستی دی سیاست کرنڑ والیں کوں کم و بیش تریہی کنیں چالھی سال تھی گئین،کیا ڈٹھے نیں؟کیا ملئے نیں؟ مہربانی کرتےاپنی طویل محنت تے پورھئے کوں سوبھ بخشن تے جمہوری پارلیمانی سیاست دے دائرے وچ ول آنون ۔
اٹھارویں ترمیم تے این ایف سی ایوارڈ نال کجھ حد تک چھوٹے صوبیاں تے قوماں کوں سکھ دا ساہ ملئے جیرھا پی پی پی دے دور وچ تھیان ہن۔ زرداری صاحب دا بطور صدر بلوچ قوم کنیں سابقہ ستر سالیں توں تھیونڑ والیاں زیادتیاں دی معافی ، گیلانی صاحب دا بلوچستان پیکج دا اعلان، صدر زرداری تے وزیر اعظم گیلانی صاحب دی سرائیکی صوبے بارے میڈیا تے حمایت ، قومی اسمبلی وچ تقریر، سرائیکی بینک دا اعلان، ملتان دا ترقیاتی پیکج، مظفر گڑھ دیاں فری بساں، سرائیکی شاعراں ادیباں تے صحافیاں نال صدر ،وزیراعظم دیاں ملاقاتاں، فرحت اللہ بابر دی نگرانی وچ سرائیکی صوبہ کمیشن بنڑاون وغیرہ سرائیکیاں کیتے قومی سیاست تے صوبے دے حصول کانڑ بہوں تکڑا ودھارا تھئے ۔
ضروری نئیں جو ہر شئے اللہ دین دے چراغ نال اونہہ ویلھے تھئی ونجے۔ ہنڑ وقت اے جو اپنا دگ سنجانڑ کیں قدم ودھیجے۔ چنگا ویلھا آنون والا ہے، اپنیاں قسماں وعدے ، حق رسی تے پک پکاوت کوں ولا نویں سیاسی دور دے تقاضیں دے مطابق ورتیجے ۔ سیاست پتھر تے لکیر تے اسمانی صحیفیں تے لکھی نئیں ہوندی جو ویہی سال پہلے دی گالھ تے پکا رہویجے، لوک کیا آکھسن،میڈا ضمیر اجازت نئیں ڈیندا، وغیرہ وغیرہ ختم کریجے تے آپ کوں تبدیل کر تے سرائیکی قومی سیاست کوں جمہوری پارلیمان دا حصہ بنڑیجے۔
اے وی پڑھو: قومی مالیاتی کمیشن ایوارڈ اتے محکوم قوماں نال معاشی ڈڈھپ۔۔۔ مالک اُشتر
ہٹھ دا کوئی علاج نئیں، پچھیں بئے پنج سال وی ایویں گھیلی ونجائے ۔۔۔۔۔۔۔
یہ بھی پڑھیے
”شیر دل رانی، مائی چھاگلی (وسیب یاترا :8)||سعید خاور
”چِڑیاں اُٹھو کوئی دھاں کرو“ (وسیب یاترا :7)||سعید خاور
” "دل تاں آہدے یار دی وَستی ڄُلوں”(وسیب یاترا :6)||سعید خاور