سیّد زادی||امجد نذیر

ہتھ ئچ وٹے، مونہہ ئچ مَندے بَھر، اڄ وّلا او تِھڑی کھڑی ھائی ۔ اَتیں چُھوہر ہَن کہ اوکُوں ونکو ونک شَبدیں ئچ چِڑاوݨ کنوں باز ناں پئے آندے ہَن ـ ” ٹُھواں ڑی، کالا کالا، مُچھیاں والا ” آکھ سڄے کھٻے ڳلیاں ئچ ہُرل ھوا تھی وَیندے ہَن، تیں وَت کہیں ٻئی پاسو برامد تھی ویندے ہَن تے وَت اوہا ڳال ۔

او زنانی شودی آپݨے بُرقعے دا مَیلا چُچ پھڑکا چاء چُنڈیں ڳٹھیں ئچ لُکیے چُھپئے، کِھلکاریاں مریندے چھواریں کُوں رَڄ موٹے موٹے ڳالہیں کڈھے ہا ۔ ” سیّد زادی ہاں، پاک بی بی ہاں، آپݨی ماء بھیݨ کُوں ونڄ کھڑاؤ، آپݨ بیݨ کوں وّنڄ ٹُھواں لڑاو، تہاݙے تاں خاندان دی ۔ ۔ ۔ ہُݨ ماء دی گھگری ئچ کیّوں وّڑ ڳئےاو، سامݨے تھیوّو، مَیں تہاکُوں ݙیکھاں ۔ ۔ ۔ وغیرہ، وغیرہ” ۔

اے ہر ݙُوجھے تریجھے ݙینہہ دی روُٹین ہائی ـ ‘مقدس گردان’ پڑھ او کہیں حق ہمسائے دے گھر وّڑ ونڄے ہاء تے جیندے مُونہہ ئچو لازا پیلھے سمجھو کاوّڑ کنوں جھڳ پئی واہندی ہائی، او نارمل تے مُہذب تھی ٻہہ ونڄے ہا ۔ بھاںوّین جو ہݨ تک چھواریں دے ھوکے کُوکڑے ٻاہرو کنوں اُوندے کَنیں ئچ پئے آوِن ہا ۔

ونکو وَنک دے چھوہریں دے وَنکو وَنک طانے تیر ہِک تے جھل، ہَوکدی ساکدی اڄ وی او ہِک گھر وڑ ڳئی ۔ اے اونہاں چوݨویں گھریں ئچو ہائی جِتھاں او سیّال ہُنال تھک ہُٹ ونڄ ٻاہندی ھائی ۔ گھر آلی اوکُوں روٹی پاݨی ݙیوے ہاء تے لازا پاہر سمݨ ٻاہوݨ دی جاہ وی ۔ سارے ڳلی محلے آلے ڄاݨدے ہَن جو او فقیرݨی نہی، درداں دی ماری کلہم کلہا دم ہے ۔ ٻس ݙو چار گھریں ئچو روٹی پاݨی تے کݙاہیں کوئی ضرورت دی شئے مِل ونڄے ہاء تاں لکھ ہزار دعائیں ݙے رُخصت تھی ویندی ھائی ۔ دعائین وی اوئین گھاٹیاں ٻَٹ ݙیندی ہائی جیوّیں ݙونگھے مَندے کݙھدی ہائی ۔ "شالا سُہاڳ سلامت راہوی، وسدی رہو، ݙُدھ پُتر آلی تھیوّیں، ہمیش سُکھ ساول ہووی، وغیرہ وغیرہ ۔ ۔ ۔ ۔ ۔ ۔ !

اِیں گھر دی زَنانی ݙاڈھی بھاوݨی ھاسی تے مائی اُوندی ڳال سݨدی ھائی ۔ اڄ ڈیڈھی ئچو مساں وڑی ہائی تے اُوں آکھیا :

"بی بی تُوں ںاں موئے کمینیّاں دے مَتھے لڳی کر ۔ پریں چَخے کرنیں ۔ تُوں سُݨی، اَن سݨی کر ݙتی کر، کیوں سِر کَھپیندیں ۔ ۔ ۔ روٹی کھاوݨ دے بعد، حویلی دے ٹھڈے فرش تے ارام کریندئیں اُوں گھر آلی دی ڳال ایوّیں غورصبر نال ُسݨی جو ڳلی محلے دے چھوہر چِھٹکریں دا سارا خیال "جو او گندی مَندی چڑاک عورت ہے، جِہڑی ݙُکھ صدمے نال عقل سُدھ وسار ٻیٹھی اے” غلط ثابت تھیندا ھائی ۔

لیر لیر، پھڑکا پھڑکا، ہر تار، ہر تند اُوندے سادے چِٹے بُرقعے دی مَیل کنوں کالی رُن تھئی راہندی ھائی ۔ ایتلا جو او رُشنئی تے ٻہوے ھا تاں ݙٻو ݙٻ مَیل چمکارے مریندی ھائی ۔ کتھاوں کالی تے کتھاوں نسواری، کتھاؤں تھولی تے کتھاؤں ݙھیر کالی ۔ مَیل دا اینجھا کوئی رنگ ناں ھوسی جِہڑا اُوندے بُرقعے تے ناں ہووے ۔ کہیں مَیل دا اخیرنمُونہ ݙیکھݨا ھووے تاں اُوندا بُرقع ݙیکھ گِھنے ہا ۔ ٻہوں غور دے بعد پتہ لڳدا ھائی جو بُرقعے دا اصل رنگ سفید ہے جہڑا اوندی جوانی دا فیشن ھائی ۔ کݙاہیں کہیں اوکُوں کوئی ٻیاء بُرقع پاتا ناہیں ݙِٹھا ہا ۔ کئی مرد ایہو جِہیں وی ہَن جیہڑے چُھورکّی ئچ آُ وکوں چِڑیندے ہَن تیں ہݨ پرنیڄ پَتریڄ، مہذب تھی، آپݨی حرکت تے شرمندہ ہَن، اتیں بئے چھوہریں کوں اُوکوں چڑاوݨ توں ہٹکیندے ہَن ۔ پر چُھوہر کتھاں بازآوݨ آلے ہَن ـ او باندراں وانگوں بغیر سوچے سمجھے، ہک ٻئے کُوں ݙیکھ سُݨ، ہِکا رَٹ لئی راہندے ہَن ۔ ” نَساکڑ رٓن، پہاڑی ݙݙ، ڄَل کُکِڑ، کالی چوہی ۔ ۔ ۔ ۔ تی پتہ نئیں کیّا کیّا "

اَتے او بُرقعے دا پَھڑکا چاء تماش بِین چھوہریں کوں اصیل مندے کڈھدی ھائی تے، آخر ئچ ہمیش زور ݙے کے آہدی ھائی ۔ ” موئے مرو، سیّد زادی کُوں زلیل کریندے وے، اللہ تہاکوں زلیل کریسی، تہاکوں پُچھسی ۔ ۔ ۔”

مَندے کڈھدے کݙھدے، وّت کہیں خیّال پاروں اَبڑغُت ٻُکل مار پَردہ چاء کرے ہا، جیوّیں کہیں نوجوان دوشیزہ، اوہ وی سیّد زادی کُوں الف نَنگا ݙیکھ گِھدا ھووّے، تے وت تِکھے تِکھے ڳلی ئچ کَہیں مہربان تریمت دے گھر وڑ ونڄے ہاء، بُرقعے دا آڳا پِچھو سَٹ کے ٻاہوے ھاء تے اندرو شلوار قمیض وی مَیل چِکڑَپ دا عالمی نموُنہ پیش کریندے ہَئی ۔ کِتھاوں کِتھاوں کَچھیں یا گھیرکنوں لال پیلا یا نیلا ساوا رنگ نظرے ہا تاں شک پوندا ہائی جو سُوٹ دا اِصل رنگ کیہڑا ھِے ۔ ناں تاں بُرقے آلیکار اوندی شلوار قمیض وی تیل مِٹی دے غلبے کنوں برابر تھئے ہوندے ہَن ۔ مزدوریں دے کپڑے کیّا میلے ہوندے ہوسِن جیہڑے سیّد زادی دے ھوندے ہَن ۔

” ڳلی محلے ئچ مشہورہائی جو او وّریہاں کنوں نہ دھانتی ہائی، نہ کپڑے وٹائے ہنس، بلکہ چھوہراں دا خیال ہائی جو کورکرڑی آلیکاراو پاݨی کنوں ڈردی اے، ناں ڄاݨ کیّوں، کہیں ویلے شِطانی نال او اوندے اُتے پاݨی اَن وّی اُچھلن ہا تے وت اوہے صلوّاتاں ـ "

سردیاں کُوں جِہڑ ویلے کوہ سُلیمان دی چوٹی سَر کریندیّاں برفانی ہوائیں شَاہر بزار ئچ داخل تھیوِن ھا تاں سیّد زادی دے ہَتھ پِیر پالے کنوں پُھٹ پوندے ہَن ـ وݨ دی چِھل وانگوُں خُشک کَھلڑی تے او تیل مَل چھوڑیندی ھائی تے ڳلی محلیاں ئچ بَھوندئیں ݙوندئیں اُتے مَیل دی ٻئی تہہ ڄَم ویندی ھائی ـ ہُنالا ہووے ہا تاں اوندے لِنڳیں تے پَگھر، چِکڑ برابر تھی کھڑدے ہَن جیوّیں او آپݨے جسم تے مَیل دا چِیکُوں مَلی ودی ہووے ـ دکانداریں دے آچار مَٹکئیں کَنوں زیادہ مَیلی اوندی ڳِچی تے ٻاہیں ہوندیاں ہَن، اَتیں وال افریقی زنانیاں وانگُر بغیر مینڈھی دے مینڈھی ڳُندھیے تھئے ودے راہندے ہَن۔ "حالانکہ اُوندیاں مینڈھیاں نہ کَہیں ٻدھیاں تے نہ کہیں کھولیاں، تیں ناں اوں کݙاہیں چیکُوں مَل ݙِٹھا ہا ” .

چھواریں دا لشکر تے او کلہی جان، ڳالہیں مٓندے کڈھ ہُٹ تُرٹ پوندی ھائی، پَرچھوہریں دی اُواہ کار ـ ” آندری ٹیکہ، ٹَک مٓکوڑا، پہاڑی ݙِݙِ، گَشتی رَن” اتیں پتہ نئیں او کیہڑے کیہڑے چِڑاک اِشارے مُحاورے ایجاد کرآوندی ذات تیں حملے کریندے ہّن تے سید زادی وّلدا ݙیندئیں نہ تَھکدی ہائی ۔ روڑے وّٹے مارݨ دے نال نال جیہڑے شِدت نال او ہَتھاں نال اشارے کر کر او چھوہریں دی ماء بھیݨ دی ‘توصیف’ کریندی ہائی، لڳدا ہائی جو ایندے ہیٹھ کوئی واقعہ، کوئی کہانی لُکی وئی ہے ـ ہُݨ اے کَتھا، اے حادثہ چھوہریں حرامزادئیں کُوں وی پتہ ناں ہائی، ٻس او ہک ٻئے کنوں سُݨ ݙیکھ آپݨی کھیݙ تے سیّد زادی دی چھیڑ بݨائی رہ ویندے ہَن ـ

درداں دی ماری ہَرہَر ڄیہاڑے چھوہریں دا شجرہ ‘پاک صاف’ کر کے محلے دے ݙوُ چوَں گھریں ئچو کہیں ونڄ ٻہندی ھائی، روٹی ٹُکر کھاء ݙوپاہراں اُتھائین بَھنیدی ہائی ۔ نہ کوئی لالچ، ناں منگݨ پِنݨ، کیوں جو او پیشہ ور بھکارَن نہ ھائی، پچھوڳ عمراء ئچ کَلہا دَم بے وّس اَن تھئی ہائی ـ دیغر یا اکثراء مغرب دی اَزان تھیوّے ہا تیں او بُرقا جوڑ چُپ چپاتی آپݨے گھر لَنگھ ویندی ہائی ـ چھوٹا شاہر ہووݨ ناطے ٻہوں سارے لوکاں کوُں اُوندے گھرتِڑ دا وی پَتہ اَتا ھائی ـ

ہِک ڄیہاڑے وت کہیں چُھواراوکُوں دیغر ویلے "اَڑی ٹھواں ڑی، اَڑی کالا کالا، اَڑی مُچھیاں والا” طانا بݨا ماریا تے اومغرب تاݨیں اوندے وݙ وݙیریاں دے پوشیدہ راز کُھلیندی رہ ڳئی ـ ہک چھوار کُوں پتھر کڈھ ماریوس تے اوں وٹہ ذُوکدا ݙے ماریا جہڑا اونکوں مونڈھے تے اَن لڳیا ۔ رات لاہوݨ تے ہائی تے او کاوّڑ کَنوں کمبدی تَھڑکدی آپݨی کچی کوٹھری ئچ پُڄی تاں نالہی زار قطار رو پَئی ـ شَیت اے پہلی دفہ ہائی، یا شَیت پہلی دفہ نہ ہائی ـ اَتیں او روز گھرآ روندی ھائی، تِیں اَڄ وی نِیر و نیر تھئی تے وت روندئیں ݙُسکدئین کَھٹ تے بے سُدھ ݙھے پَئی ـ اَڄ خلافِ معموُل اوندی زبان تے ہُݨ وی کمینے کمینے ڳالہیں مندیّاں دا وِرد جاری ہائی ـ ” قبرکُوں بَھاء لڳی، ترُٹ مویّا، جُوانی دی آوی ۔ ۔ ۔ وغیرہ، وغیرہ ” –

مؤنڈھے تے لڳیے وٹے دا اثرھائی یا پراݨی دیوانگی دا، ڳالہیں مَندیں دا کَیف ہائی یا کوئی ٻئی تکلیف، کھٹ دے ڈھاندئیں اُوکُوں غَش آڳئی، کوئی خبر ناہیں جو ہوش یا بے ہوشی ئچ او آپݨی جوانی دے خاباں خیالاں دی کھوہ ئچ لہہ ڳئی :

” نیئں تھی سڳدا’ اوندی اَماں آکھیا، ‘سیّد زادی، غیر سیّد کُوں کیوّیں پرنیڄ سڳدی اے ـ پاڳل تھی ڳیئں چھوئیر، سیّد خون کیوٓیں کہیں اُمتی نال مَیلا تھی سڳدے، تیݙے پیّو کُوں پتہ لڳ ڳیا تاں مار گھتیسی آ” ۔ ۔ ۔ غرض ٻہوں ہتھ پیر ماریٓے اُوں، پَر اوندی ماء ناں منیّا، ناں پیّو تک ڳالی پُڄی ـ اوندے ݙاج دے زیور، کپڑے، تھاں سِتر تے نِک سُک، ناں آوݨ آلے کہیں محبوب دے وِچھوڑے ئچ بے سَینکے تھی ڳئے ۔”

"اُوندے ماء پیُوء بضد ہَن جو مٓاسوائے سیَد زادے دے اُوندا نکاح کتھائیں ٻئی جاہ نئیں تھی سڳدا ۔ لہزا او کہیں ناں مراد دا سوچݨ وی ترک کرچھوڑے ۔ جبکہ اوندا آپݨا دل دماغ کہیں اُمتی دے عشق ئچ لڳ لوّیڑ ہائی ، ہِیں ضدم ضدی ئچ نہ اُمتی رہیا نہ سیّد، ویڑھے ئچ کوئی سوتر، مُلیر، مَسات نہ میل دا ہائی تیں نہ کوئی اَن ڃاݨ سیّد اوندی درسال ٹَپیّا” ۔

ٻس کوئی حرام دا تُخم ناہر وانگوں اَماوس ئچ اَن پیاء تے سیّد زادی دی چادر مَیلی تھی ڳئی ـ "

"چار ݙینہہ رنج مُصیبت، ݙکھ ھمدردی دے بعد چھوئیر مزاق بݨ ڳئی ـ "ٹھواں ڑی تے کالا کالا” دے نعرے لڳ پپئے، ڳال ودھدئیں ودھدئیں اے تک پہنچی جواو چڑاک زنانی بݨ ڳلی محلے ئچ چھوہریں دی کھیڈ بݨ ڳئی ـ ہِک کنوں بعد ٻئی ٹولی نوَیں نویں طنز کڈھیندی بݨیدی رہ ڳئی، انت او نصیب دی پِٹی، بے سَیت شہزادی، کلہی اَن تھئی ـ "

خاب خیلا مُکیے تے اوندے بُت ئچو طاڳت وی جواٻ ݙیوݨ لگ پئی ـ اَڄ دی رات اُوندے اُتے ݙاݙھی باری ھائی، نُور اِسور ویلے اوں پاسا اُپترایا تاں اوکُوں خون دی الٹی آڳئی ۔ وّل سِدھی ناں تھئی ـ ݙوپاہر چڑھیے کہیں عذر نال ڳلی محلے آلئین کوں پتا لڳیا ـ ترائے خُدا ترس عورتاں ٹر آیاں، ثواب سَوّب کلمہ بھر، غُسل ݙے اوکوں پاک صاف کر چِٹا کھمبوُر کافوری کفن پوّا چھوڑیونیں ـ

اتے چار محلے دار اُوکوں پاک مِٹی دے حواے کر آئے ۔