ظہور دھریجہ
۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔
سرائیکی لیکچررز سانگے تقریب پذیرائی کیوں؟ ہر بندہ میں توں ایہو سوال کریندے ، میں آکھداں جو ’’میں وانگ لگٖی تاں کل پووی ، میڈٖے سولاں دی سُدھ وَل پووی، ایہو پتھر ہاں وی ڈَٖل پووی ‘‘۔ میں نی پڑھ سگٖیا پر میکوں پتہ ہے جو ما ء بٖولی اچ تعلیم دی کتنی اہمیت اے، اپنْے وسیب دی بے وسی کوں ڈٖیکھداں تاں میڈٖا دل کریندے جو وسیب اچ جاہ جاہ تے سرائیکی یونیورسٹیاں تے سرائیکی تعلیمی ادارے ہوون، دھریجہ نگر دی تعلیمی کانفرنس وچ سچ آکھیا گٖیا جو اساڈٖے سردار ، تمندار تے جاگیر دار جیکر سیانْے ہوون ہا تاں احٖ اساکوں اے ڈٖینھ نہ ڈٖیکھنْے پوون ہا، وسیب دے وڈٖیں دا نینگر آسرا نہ کرن، اپنْے بٖانہیں آپ تَرنْ سکھن، بٖیڑی بُٖوڑ مہانْے کڈٖاہیں پار نی پُجٖیندے، نینگریں کوں آکھساں جو اعلیٰ تعلیم حاصل کرو ، پر سب توں پہلے سرائیکی ، کیونجو او تُساں اساں سانگے اعلیٰ توں وی اعلیٰ ہے تے آونْ آلا وقت سرائیکی تے سرائیکی وسیب دے لوکیں دا ہے، اُشاک تے سجٖاک تھیوو۔
ڈینھ وار جھوک سرائیکی اَتے سرائیکی کالج اساتذہ فورم دے زیر اہتمام نویں تعینات تھیونْ آلے میل ، فی میل سرائیکی لیکچررز دے اعزاز اچ تقریب پذیرائی دا اہتمام کیتا ویندا پے، ایں تقریب اچ یونیورسٹیاں تے کالجاں دے استاداں دے نال نال ایم ے ، ایم فل تے پی ایچ ڈی (سرائیکی )طلبہ و طالبات شریک تھیسن۔ جھوک سرائیکی دی طرفوں ہر سال نویں تعینات تھیونْ آلے لیکچررز دے اعزاز اچ تقریب دا اہتمام کیتا ویندے، ایں واری تقریب تھوڑی لیٹ تھی گٖئی اے کیونجو ہک تاں لیکچررز دے اپائنٹمنٹ آرڈر دیر نال ملین ، ڈٖوجھا جھوک دے دفتر دا مین گیٹ آلا رستہ تے ڈھیر ساری جاہ مالکیں ویچ ڈٖتی اے ، کئی مہینے توں اساں ڈٖاڈھے اوکھ اچ ہئیں کیونجو ہمیشہ جھوک دے دفتر فنکشن تھیندے رہ ویندے ہن، پَر ہُنْ جاہ سوڑی تھی گٖئی اے ، اساں کوشش کیتی جو ٹی ہائوس یا ای لائبریری اچ جاہ ملے پَر بکنگ نہ مل سگٖی۔ پچھلے ڈٖیہاڑے پروفیسر ڈاکٹر اختر بخاری صہیب سارا ڈٖینھ جھوک دے دفتر رہ گٖئے تے میڈٖے نال صلاح مشورے ئِ چ رَلیے رہ گٖئے، اساں فیصلہ کیتا جو جھوک اچ ای پروگرام تھیوے۔
استاد قوم دا معمار ہوندے، قوم دی تعمیر استاد دے ہتھوں تھیندی اے ، قومیں دی تعمیر تے ترقی اچ استاد دا بٖہوں وڈٖا کردار اے ، اساں پَرے نہ ونجٖوں اساں سندھی استادیں دے کردار کوں ڈٖیکھوں تاں بٖہوں وڈٖی حیرانی تھیندی اے جو سندھی استاد سندھ دے بٖچے بٖچے کوں سندھی زبان اچ تعلیم دے نال نال سندھ دے چپے چپے دی سنجٖانْ وی کرائی اے تے سندھ ماء دھرتی نال محبت دا سبق وی ڈٖتے ۔ ایں آس کوں سامھے رکھ تے اساں ہر سال سرائیکی استادیں دا آدر کریندوں۔ تقریب پذیرائی دا ہک فائدہ اے وی ہے جو ہر سال سرائیکی دے لیکچرر تاں گھٹ تعینات تھیندن ، اردو اَتے انگریزی دے سینکڑاں تے ہزاراں ہوندن پَر انہاں دے اعزاز اچ کوئی تقریب منعقد نی تھیندی، سرائیکی لیکچرر خوش قسمت ہن جو انہاں دے اعزاز دے وچ تقریباں تے تعریفاں تھیندن تے انہاں کوں پھُلیں دے ہار پوائے ویندن۔
ایں ویلھے وسیب اچ ہک سو دے توں ودھ لیکچرر تے پروفیسر وسیب دی یونیورسٹیاں تے کالجاں اچ سرائیکی پڑھیندے پن، سرائیکی حوالے نال اسلامیہ یونیورسٹی بہاولپور دا کم سب توں ودھ ہے، اُتھاں سرائیکی وچ پی ایچ ڈی وی تھیندی پئی اے ، بہاء الدین زکریا یونیورسٹی ملتان وچ ایم فل تھیندی پئی اے ، امید ہے کہ پی ایچ ڈی جلدی شروع تھی ویسے۔ غازی یونیورسٹی دیرہ غازی خان تے گومل یونیورسٹی دیرہ اسماعیل خان اچ سرائیکی تعلیم شروع تھی گٖئی اے ۔ علامہ اقبال اوپن یونیورسٹی اسلام آباد دے پاکستانی زبانے دے شعبے وچ سرائیکی وی شامل ہے، علامہ اقبال اوپن یونیورسٹی وچ سرائیکی پروفیسر دی آسامی خالی ہے، اساں وائس چانسلر کوں آکھسوں جو سرائیکی آسامی فوری فِل کیتی ونجٖے۔ وسیب دے نال سارے مُلخ اچ پرائیویٹ کالج تے یونیورسٹیاں موجود ہن پر انہاں پاکستانی زباناں واسطے اپنْے دروازے نی کھولیئے ، سرائیکی نال تاں انویں اے سارے مترائی ماء آلا سلوک کریندن ، ہک ویلہا آئوسے جو وسیب دے نوجوان وسیب دے پرائیویٹ تعلیمی اداریاں کوں آکھسے جو اِتھاں سرائیکی پڑھائو ، یا وَل اِتھوں اپنْا مڈٖی بستراگول کرو۔ اے وی ہے جو سرائیکی وسیب اچ پنجاب کالج دا ناں تاں ہے ،وسیب ، سرائیکی یا سرائیکستان دے ناں تے کہیں تعلیمی ادارے دا ناں کیوں کائنی۔
سرائیکی تعلیم دا کم مُنڈھ دی بجائے پاند توں شروع کیتا گٖئے، سرائیکی تعلیم کچی کلاس توں شروع تھیوے ہا پَر اساڈٖے حکمرانیں ایویں نی تھیونْ ڈٖتا، ہُنْ وی ضرورت ایں گاٖلھ دی ہے جو پہلی جماعت توں گھن تے ایم اے تئیں سرائیکی پڑھائی ونجٖے۔ مَر مَر تے یارہویں تے بٖارہویں دا نصاب منظور کیتا گٖیاپَر اجٖاں تئیں ٹیکسٹ بک بورڈ نصاب دیاں سرائیکی کتاباں نی چھاپیاں، اے سرائیکی نال بٖہوں وڈٖی وانجھ ہے، حکومت فوری طور تے سرائیکی کتاباں چھاپے ۔
پنجابی دے وچ نانویں تے ڈٖاہویں مُدت تے پڑھائی ویندی پئی اے ، اساں دھاڑ پِٹ کیتی ، عدالت اچ جڈٖاں میں یونیورسٹی اچ سرائیکی ڈیپارٹمنٹ دے قیام دا کیس کیتا تاں اوں فیصلے دے وچ اے لکھیا ہویا ہا جو ایم اے ، بی اے ، فرسٹ ائیر تے میٹرک دی سطح تے سرائیکی پڑھائی ونجٖے۔ فیصلہ تاں آ گٖیا پر حکومت سرائیکیاں نال وانجھ جاری رکھی ۔ وڈٖی جدوجہد دے بعد ناویں تے ڈٖاہویں واسطے منظوری تھئی ، نصاب بنڑ گٖیا ، سرائیکی وسیب دے ثانوی تعلیمی بورڈز دی طرفوں نانویں ، ڈٖاہویں دے اشتہار وی آونْ پئے گٖئے پَر نہ کتاباں چھاپیاں گٖیاں تے نہ وَت سرائیکی ٹیچر بھرتی کیتے گٖئے۔ اساڈٖا پرزور مطالبہ ہے جو سکولاں واسطے سرائیکی ٹیچر بھرتی کیتے ونجٖن تے نانویں ، ڈٖاہویں دیاں کتاباں وی چھاپیاں ونجٖن ۔ اساں اے وی آکھسوں جو پہلی توں گھن تے ڈٖاہویں تک نصاب سازی دا عمل مکمل کیتا ونجٖے۔
اسلامیہ یونیورسٹی بہاولپور دی طرح بہاء الدین زکریا یونیورسٹی وی اپنْے تمام بی ایس پروگراماں وچ سرائیکی پیپر شامل کرے، ہک مسئلہ فیس دا وی ہے، بہاء الدین زکریا یونیورسٹی تے اسلامیہ یونیورسٹی دی فیس بٖہوں زیادہ ہے، البتہ غازی یونیورسٹی دی فیس ڈٖو حصے گھٹ ہے پَر سب توں وڈٖا کم گومل یونیورسٹی دیرہ اسماعیل خان کیتے جو سرائیکی پڑھنْ آلے طالب علماں دی فیس معاف کر ڈٖتی اے ، وسیب دیاں ساریاں یونیورسٹیاں گومل یونیورسٹی دی رِیس کرن۔
اسلامیہ یونیورسٹی بہاولپور دی سینڈیکیٹ چولستان اینڈ سرائیکی ایریا سٹڈی سنٹر دے قیام دی منظوری ڈٖتی اے اَتے اے فیصلہ کیتا گٖیا ہئی جو چولستان اینڈ سرائیکی ایریا سٹڈی سنٹر دی سٹیٹ آف دی آرٹ عالی شان بلڈنگ بنْائی ویسے تے ایں سنٹر دے وچ تحقیق تے ریسرچ دے ذیلی ادارے بنْائے ویسن۔ اساڈٖا مطالبہ ہے جو فوری طور تے چولستان اینڈ سرائیکی ایریا سٹڈی سنٹر کوں فنکشنل کیتا ونجٖے ۔ ہک گاٖلھ اے وی ہے جو جڈٖاں اساں بہاء الدین زکریا یونیورسٹی ملتان اچ سرائیکی شعبے دے قیام دا فیصلہ کرایا تے عدالتی فیصلے دے ذریعے یونیورسٹی گرانٹ کمیشن توں بلڈنگ واسطے چار کروڑ روپے دے فنڈ وی حاصل کیتے تاں اوں ویلھے سرائیکی ایریا سٹڈی سنٹر دے جیرھے ذیلی تحقیقی شعبے منظور کیتے گٖئے ہن ، او احٖ تئیں فنکشنل نی تھی، حالانکہ ہر سال یونیورسٹی دے بجٹ اچ انہاں شعبیں واسطے فنڈ شو تھیندن پر کم نی تھیندا، اساڈٖا مطالبہ ہے جو خواجہ فرید چیئرسمیت تمام شعبے فعال کیتے ونجٖن تے آسامیاں فل کیتیاں ونجٖن۔
لوک میں کنوں پُچھدن جو ہر آئے ڈٖینھ کوئی نہ کوئی تقریب رکھی کھڑے ہوندو، تہاکوں اپنْے بُٖڈھیپے تے اپنْی بیماری دا وی احساس کائنی، تُساں آپ ڈٖسو جو کیا تُساڈٖی انہاں کوششاں نال سرائیکی قوم کو انہاں دا صوبہ مل ویسے؟۔ جیرھے لوک میں توں سوال کریندن میں ولدا انہاں کوں سوال کرینداں جو چُپ کر تے بٖہہ تھیونْ یا نندر کرنْ نال حق ملدے؟، جیکر ایندا جواب نفی وچ ہے تاں ول الاونْ ، بٖولنْ ، کٹھے تھیونْ تے کٹھ میل کرنْ ضروری اے کیونجو غلامی دی ہزار سالہ زندگی توں آزادی دا ہک پَل بہتر ہے، ایہو احٖ دے کٹھ دے مقصد وی ہے تے پیغام وی۔
ڈینھ وار جھوک سرائیکی اَتے سرائیکی کالج اساتذہ فورم دے زیر اہتمام نویں تعینات تھیونْ آلے میل ، فی میل سرائیکی لیکچررز دے اعزاز اچ تقریب پذیرائی دا اہتمام کیتا ویندا پے، ایں تقریب اچ یونیورسٹیاں تے کالجاں دے استاداں دے نال نال ایم ے ، ایم فل تے پی ایچ ڈی (سرائیکی )طلبہ و طالبات شریک تھیسن۔ جھوک سرائیکی دی طرفوں ہر سال نویں تعینات تھیونْ آلے لیکچررز دے اعزاز اچ تقریب دا اہتمام کیتا ویندے، ایں واری تقریب تھوڑی لیٹ تھی گٖئی اے کیونجو ہک تاں لیکچررز دے اپائنٹمنٹ آرڈر دیر نال ملین ، ڈٖوجھا جھوک دے دفتر دا مین گیٹ آلا رستہ تے ڈھیر ساری جاہ مالکیں ویچ ڈٖتی اے ، کئی مہینے توں اساں ڈٖاڈھے اوکھ اچ ہئیں کیونجو ہمیشہ جھوک دے دفتر فنکشن تھیندے رہ ویندے ہن، پَر ہُنْ جاہ سوڑی تھی گٖئی اے ، اساں کوشش کیتی جو ٹی ہائوس یا ای لائبریری اچ جاہ ملے پَر بکنگ نہ مل سگٖی۔ پچھلے ڈٖیہاڑے پروفیسر ڈاکٹر اختر بخاری صہیب سارا ڈٖینھ جھوک دے دفتر رہ گٖئے تے میڈٖے نال صلاح مشورے ئِ چ رَلیے رہ گٖئے، اساں فیصلہ کیتا جو جھوک اچ ای پروگرام تھیوے۔
استاد قوم دا معمار ہوندے، قوم دی تعمیر استاد دے ہتھوں تھیندی اے ، قومیں دی تعمیر تے ترقی اچ استاد دا بٖہوں وڈٖا کردار اے ، اساں پَرے نہ ونجٖوں اساں سندھی استادیں دے کردار کوں ڈٖیکھوں تاں بٖہوں وڈٖی حیرانی تھیندی اے جو سندھی استاد سندھ دے بٖچے بٖچے کوں سندھی زبان اچ تعلیم دے نال نال سندھ دے چپے چپے دی سنجٖانْ وی کرائی اے تے سندھ ماء دھرتی نال محبت دا سبق وی ڈٖتے ۔ ایں آس کوں سامھے رکھ تے اساں ہر سال سرائیکی استادیں دا آدر کریندوں۔ تقریب پذیرائی دا ہک فائدہ اے وی ہے جو ہر سال سرائیکی دے لیکچرر تاں گھٹ تعینات تھیندن ، اردو اَتے انگریزی دے سینکڑاں تے ہزاراں ہوندن پَر انہاں دے اعزاز اچ کوئی تقریب منعقد نی تھیندی، سرائیکی لیکچرر خوش قسمت ہن جو انہاں دے اعزاز دے وچ تقریباں تے تعریفاں تھیندن تے انہاں کوں پھُلیں دے ہار پوائے ویندن۔
ایں ویلھے وسیب اچ ہک سو دے توں ودھ لیکچرر تے پروفیسر وسیب دی یونیورسٹیاں تے کالجاں اچ سرائیکی پڑھیندے پن، سرائیکی حوالے نال اسلامیہ یونیورسٹی بہاولپور دا کم سب توں ودھ ہے، اُتھاں سرائیکی وچ پی ایچ ڈی وی تھیندی پئی اے ، بہاء الدین زکریا یونیورسٹی ملتان وچ ایم فل تھیندی پئی اے ، امید ہے کہ پی ایچ ڈی جلدی شروع تھی ویسے۔ غازی یونیورسٹی دیرہ غازی خان تے گومل یونیورسٹی دیرہ اسماعیل خان اچ سرائیکی تعلیم شروع تھی گٖئی اے ۔ علامہ اقبال اوپن یونیورسٹی اسلام آباد دے پاکستانی زبانے دے شعبے وچ سرائیکی وی شامل ہے، علامہ اقبال اوپن یونیورسٹی وچ سرائیکی پروفیسر دی آسامی خالی ہے، اساں وائس چانسلر کوں آکھسوں جو سرائیکی آسامی فوری فِل کیتی ونجٖے۔ وسیب دے نال سارے مُلخ اچ پرائیویٹ کالج تے یونیورسٹیاں موجود ہن پر انہاں پاکستانی زباناں واسطے اپنْے دروازے نی کھولیئے ، سرائیکی نال تاں انویں اے سارے مترائی ماء آلا سلوک کریندن ، ہک ویلہا آئوسے جو وسیب دے نوجوان وسیب دے پرائیویٹ تعلیمی اداریاں کوں آکھسے جو اِتھاں سرائیکی پڑھائو ، یا وَل اِتھوں اپنْا مڈٖی بستراگول کرو۔ اے وی ہے جو سرائیکی وسیب اچ پنجاب کالج دا ناں تاں ہے ،وسیب ، سرائیکی یا سرائیکستان دے ناں تے کہیں تعلیمی ادارے دا ناں کیوں کائنی۔
سرائیکی تعلیم دا کم مُنڈھ دی بجائے پاند توں شروع کیتا گٖئے، سرائیکی تعلیم کچی کلاس توں شروع تھیوے ہا پَر اساڈٖے حکمرانیں ایویں نی تھیونْ ڈٖتا، ہُنْ وی ضرورت ایں گاٖلھ دی ہے جو پہلی جماعت توں گھن تے ایم اے تئیں سرائیکی پڑھائی ونجٖے۔ مَر مَر تے یارہویں تے بٖارہویں دا نصاب منظور کیتا گٖیاپَر اجٖاں تئیں ٹیکسٹ بک بورڈ نصاب دیاں سرائیکی کتاباں نی چھاپیاں، اے سرائیکی نال بٖہوں وڈٖی وانجھ ہے، حکومت فوری طور تے سرائیکی کتاباں چھاپے ۔
پنجابی دے وچ نانویں تے ڈٖاہویں مُدت تے پڑھائی ویندی پئی اے ، اساں دھاڑ پِٹ کیتی ، عدالت اچ جڈٖاں میں یونیورسٹی اچ سرائیکی ڈیپارٹمنٹ دے قیام دا کیس کیتا تاں اوں فیصلے دے وچ اے لکھیا ہویا ہا جو ایم اے ، بی اے ، فرسٹ ائیر تے میٹرک دی سطح تے سرائیکی پڑھائی ونجٖے۔ فیصلہ تاں آ گٖیا پر حکومت سرائیکیاں نال وانجھ جاری رکھی ۔ وڈٖی جدوجہد دے بعد ناویں تے ڈٖاہویں واسطے منظوری تھئی ، نصاب بنڑ گٖیا ، سرائیکی وسیب دے ثانوی تعلیمی بورڈز دی طرفوں نانویں ، ڈٖاہویں دے اشتہار وی آونْ پئے گٖئے پَر نہ کتاباں چھاپیاں گٖیاں تے نہ وَت سرائیکی ٹیچر بھرتی کیتے گٖئے۔ اساڈٖا پرزور مطالبہ ہے جو سکولاں واسطے سرائیکی ٹیچر بھرتی کیتے ونجٖن تے نانویں ، ڈٖاہویں دیاں کتاباں وی چھاپیاں ونجٖن ۔ اساں اے وی آکھسوں جو پہلی توں گھن تے ڈٖاہویں تک نصاب سازی دا عمل مکمل کیتا ونجٖے۔
اسلامیہ یونیورسٹی بہاولپور دی طرح بہاء الدین زکریا یونیورسٹی وی اپنْے تمام بی ایس پروگراماں وچ سرائیکی پیپر شامل کرے، ہک مسئلہ فیس دا وی ہے، بہاء الدین زکریا یونیورسٹی تے اسلامیہ یونیورسٹی دی فیس بٖہوں زیادہ ہے، البتہ غازی یونیورسٹی دی فیس ڈٖو حصے گھٹ ہے پَر سب توں وڈٖا کم گومل یونیورسٹی دیرہ اسماعیل خان کیتے جو سرائیکی پڑھنْ آلے طالب علماں دی فیس معاف کر ڈٖتی اے ، وسیب دیاں ساریاں یونیورسٹیاں گومل یونیورسٹی دی رِیس کرن۔
اسلامیہ یونیورسٹی بہاولپور دی سینڈیکیٹ چولستان اینڈ سرائیکی ایریا سٹڈی سنٹر دے قیام دی منظوری ڈٖتی اے اَتے اے فیصلہ کیتا گٖیا ہئی جو چولستان اینڈ سرائیکی ایریا سٹڈی سنٹر دی سٹیٹ آف دی آرٹ عالی شان بلڈنگ بنْائی ویسے تے ایں سنٹر دے وچ تحقیق تے ریسرچ دے ذیلی ادارے بنْائے ویسن۔ اساڈٖا مطالبہ ہے جو فوری طور تے چولستان اینڈ سرائیکی ایریا سٹڈی سنٹر کوں فنکشنل کیتا ونجٖے ۔ ہک گاٖلھ اے وی ہے جو جڈٖاں اساں بہاء الدین زکریا یونیورسٹی ملتان اچ سرائیکی شعبے دے قیام دا فیصلہ کرایا تے عدالتی فیصلے دے ذریعے یونیورسٹی گرانٹ کمیشن توں بلڈنگ واسطے چار کروڑ روپے دے فنڈ وی حاصل کیتے تاں اوں ویلھے سرائیکی ایریا سٹڈی سنٹر دے جیرھے ذیلی تحقیقی شعبے منظور کیتے گٖئے ہن ، او احٖ تئیں فنکشنل نی تھی، حالانکہ ہر سال یونیورسٹی دے بجٹ اچ انہاں شعبیں واسطے فنڈ شو تھیندن پر کم نی تھیندا، اساڈٖا مطالبہ ہے جو خواجہ فرید چیئرسمیت تمام شعبے فعال کیتے ونجٖن تے آسامیاں فل کیتیاں ونجٖن۔
لوک میں کنوں پُچھدن جو ہر آئے ڈٖینھ کوئی نہ کوئی تقریب رکھی کھڑے ہوندو، تہاکوں اپنْے بُٖڈھیپے تے اپنْی بیماری دا وی احساس کائنی، تُساں آپ ڈٖسو جو کیا تُساڈٖی انہاں کوششاں نال سرائیکی قوم کو انہاں دا صوبہ مل ویسے؟۔ جیرھے لوک میں توں سوال کریندن میں ولدا انہاں کوں سوال کرینداں جو چُپ کر تے بٖہہ تھیونْ یا نندر کرنْ نال حق ملدے؟، جیکر ایندا جواب نفی وچ ہے تاں ول الاونْ ، بٖولنْ ، کٹھے تھیونْ تے کٹھ میل کرنْ ضروری اے کیونجو غلامی دی ہزار سالہ زندگی توں آزادی دا ہک پَل بہتر ہے، ایہو احٖ دے کٹھ دے مقصد وی ہے تے پیغام وی۔