گرجا کمار سئیں جھوک لݙا ڳئین|| مشتاق گاڈی

گِرجا کُمار سئیں او لکھاری ہَن جنہیں اپݨی کتاب The Indus People: Siraiki Saga and Sufi-Sant Reniassance وچ ساکوں "مَہا بھارٹ” دی اَیپک تے اِتہاس کوں سرائیکی وسیب تے سندھ وادی دے پرسپیکٹو نال پڑھݨ سمجھݨ دی دِید ݙِتی۔ اُنہیں ساکوں ڄاݨ وَندی ݙتی جو ہمیش دے ہارݨ ہار "کُورویں” دا ساݙے سرائیکی وسیب تے وادی سندھ نال کیا سانگا ہے؟ کرشن بھگوان دے دُود پلال دی کہاݨی کھولی۔ ایں ہار پچھوں اوں ساݙے کیتے "ہیرو ویلن” کوں اُپترایا سَٹیا تے آدی واس تریمت دی دِھرتا اَہمسا تے سرت سنڄاݨ کوں نشابر کیتا۔اوں ساکوں سندھ ہند دے تاریخی جغرافیہ نال سُنڄاپوں کیتا، رگ وید، سندھو تے دریا پنتھیں دے سانگے ڳانڈھے سمجھائے۔ سَتارہویں اٹھارہویں صدی دے صوفی۔سنت کلچر دیاں ڳنڈھیاں کھولیاں۔ کراڑ تھی کنیں کراڑ شَبد نال جُڑے اَرتھ ݙسے۔ اے سمجھایا جو کیویں اروڑ کنیں نکھتے کھشتری "اروڑے” بݨ کراڑ سَݙویجے۔

سبھ کنیں چَسولی لکھت انہیں دیاں دیرے غازی خان دیاں یاداں ہن۔ انہیں سانگے ݙو دیرے ہئین۔ ہک دیرہ پُھلاں دا سہرا جیڑھا سندھو دی مݨ تے آباد ہئی تے ماݨکا نہر نال اوندے باغ باغیچے آباد تھیندے ہئین۔ کجھیں تے اَنبیں دے گھیرے وچ وَسدا شاہر۔ ݙوجھا ڈھاہ دے پچھوں کالونئیل دیرہ جِتھاں ساری ستریج پچھوں وی جیوݨ اݨ سِتری وہیند وچ چَلدے۔ اے کوہ سلیمان دی چھتر چھاں وچ وسݨ آلا دیرہ ہے۔ کالونئیل پیریڈ دی فارورڈ پالیسی نال ستریا ہویا دیرہ جیندے وچ ہتو رام تے رابرٹ سَنڈے مین اڄ وی ساہ گھندے پئین۔ قلات، قبائل تے بلوچستان کوں کالونئیل سٹیٹ ہیٹھوں رکھݨ دی جاہ دیرہ۔

اپݨی جنم بھومی نال انہیں دا پریم ایں کتاب دے ایں اڳونہے پیراگراف وچ لَسکدے جَھلکدے۔

” ساݙے پریوار کیتے ویلھا 1945 وچ تھاہر ڳیا، سندھ ہند دی ونڈ کنیں ݙو سال پیلھوں۔ اَساں اپݨے وَسدے ویہڑے چھوڑے، ایں ڄاݨ مُتوں اساں اتھاں وَل نئیں آوݨا۔ اے ہک سنڄ بر جاہ ہئی تے ریت اݙدی ہوئی ساݙے مونہہ پوندی تے شریر دے پور پور وچ وڑدی ہئی۔ ایں سبھ نال ساکوں پیار ہئی۔”

ایں لکھت وچ ٻُہوں کجھ اے۔ سرائیکیت رکھݨ آلے ہر بندے کیتے اے کتاب پڑھن لازم اے۔

گرجا کمار سئیں داڄم پل دیرے غازی خان تھیا۔ 1925 انہیں دا ڄم تھیا۔ ونڈ ویلھے او 22 وریہیں دے ہک گٻھرو جوان ہئین۔ لہور پڑھدے ہئین۔ وت انڈیا ونڄ جواہر لال نہرو یونیورسٹی دے لائبریرن تے چیف لائبریرین لڳے۔ 1955 وچ "سیپرو ہاؤس لائبریری” دے ناں نال بݨن آلی جڳ مشہور "انڈیا ورلڈ افئیرز لائبریری” دے موہری ریہن۔ او لائبریری جیندا افتتاح جواہر لال نہرو وݙی وݙائی نال کیتا۔

گرجا کمار بلا دے پڑھاکو تے آپ وی ہک لکھاری ہئین۔ دلچسپ ڳالھ اے جو انہیں دی پیلھی کتاب Brahmacharya Gandhi and His Women Associates ہئی۔ اے کتاب وت ہک ننویں ایڈیشن وچ ننویں ٹائٹل نال چھپی۔ نئیں ڄاݨ گرجا کمار دی گاندھی دے برہمچاری ہووݨ تے تریمتیں نال سنگت دے سبجیکٹ وچ کیویں دلچسپی بݨی۔ وَدھ گمان ایہو اے جو سیپرو لائبریری ہاؤس وچ سنبھال رکھئے گاندھی دے برہم چاریہ سانگے چٹھیں پتریں کوں پڑھدیں دلچسپی بݨی ہوسی۔ ایندے وچ سرلا دیوی چوہدراݨی تے گاندھی دے ٻنہیں سنگتاݨیں کوں لکھیاں چٹھیاں چپاٹھیاں ہن۔ ایں ساری کہاݨی وچ گرجا کمار کستورہ بائی کوں نئیں وسریا۔

ریٹائرمنٹ پچھوں انہیں دا مَن اپݨی جنم بھومی پاسیوں پِھریا تے انہیں اپݨی کتاب The Indus Peoples لکھی۔ انہیں دی اِچھا ای ریہی جو او چھیکڑی عمرانہہ دیرے دا چکر لاون۔ݙوجھی پاسیوں ساݙے جہیں دی اے سِک سَدھر جو انہیں نال کٹھے رَل ٻہہ مَہا بھارت، سندھو، رگ وید، اروڑ تے اروڑیں، لال جی تے کیول رام، مول راج، لالہ ہتو تے رابرٹ سنڈے مین دیاں ڳالھیں سݨوں تے کروں۔

اساں جہیں نراشیں تے ناستکیں کیتے تاں اڳلے جنم دی وی آس نئیں۔