نومبر 21, 2024

ڈیلی سویل۔۔ زمیں زاد کی خبر

Daily Swail-Native News Narrative

اوستا۔۔۔فارسی سنسکرت۔۔۔۔سرائیکی||احسن واگھا

ویسے جے تائیں لوک سانجھ دے "صوبہ تحریک" دو ونڄݨ دی ڳالھ ہئی تاں اے سانجھی ڳالھ ہئی۔ ایندے وچ تساں اڄاں کجھ "پُش" کرݨ آلے ہاوے۔ "تبدیلی ہکا ۔۔ سرائیکی صوبہ" دا نعرہ وی تساں ای ساکوں گھڑ کنیں ݙتا ہئی۔

احسن واگھا

۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔

اوستا۔۔۔فارسی
سنسکرت۔۔۔۔سرائیکی
۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔
چلدڑ اتیں قائم تھیوری اے ہے جو:
جیرھلے سنٹرل ایشیا کنوں ترٹھے آریہ ݙو ٹولیاں تھئین تاں جیرھے ایران آلے پاسے ڳئین, اونھیں (ژند وغیرہ) نال رل کیں اوستا > پہلوی > فارسی بݨائی ئے۔
جیرھے ہلمند کنوں سندھ وادی وڑیئن,
اونھیں دی زبان, نیٹیوژ دئیں زبانیں (دراوڑی وغیرہ) نال رل کیں سنسکرت, پرکرتاں اتیں ساݙیاں اڄوکیاں زباناں بݨی ئے۔
جیرھے نیٹیو لسانی فیچرز, آریہ دی زبان (سنسکرت/پرکرتاں وغیرہ) فارم کیتی ئے,
او اے ہن:
1۔ فونیم:
الف: ریٹروفلیکس: ٭ٹ,ڈ, ڑ, ئݨ,٭
ب: سیمینٹیک ویلیو (مانئی۔وٹاند) آلے ایسپریٹیڈ فونیم مثلا:
٭بھ, پھ, تھ, جھ, چھ, دھ, ڈھ, ڑھ, کھ, گھ, لھ٭ (اتیں جھنگی, سرائیکی, سندھی دے امپلوسیوز: ٻ, ڄ, ڊ, ݙ, ڳ)
ج: گلائیڈنگ یانی امالہ وغیرہ y > j یانی ی>ج; اے فیچر, سنسکرت دی ورب فارمیشن وچ بیسک ہے۔ y دی انسرشن انٹرانزیٹیو ورب کوں ٹرانزیٹیو ورب بݨیندی ئے۔
یانی اے y > j فونولویکل وٹاند سنٹیکٹک وٹاند بݨ وئیندی ئے۔ جیویں:
/مارءتی/ دا مانئی ٭مءردے٭, /مارایتی/ دا مانئی ٭مریندے٭۔
نصابی فالسہوڈ کنوں جان چھٹے تاں سکالر شپ دے بھوڳ مکین۔
پر جے توڑی کوئی ݙو چار استاد ایں فورسڈ نصابی جہالت کوں مکاوݨ کیتے اڳوہیں نہ تھیسین,
ایجیوکیشن اتیں لٹرجی تو اے اندھاری رات نہ مکسی۔
ایں نکتے تیں حتا جو لوک سانجھ وی اڳو تیں نئیں آئی۔
کلھے تڑپھیئے ہیں,
کلھئیں چس چاتی سے
کلھے پڳ ویسوں۔
(ہک نصابی پوسٹ پڑھ کیں)
نوٹ: احسن واگھا سئیں دی فیس بُک پوسٹ ہیٹھ آون والے کمنٹس تلے ڈتے ویند ے پئین
Mushtaq Gaadi

ایجوکیشن دا معاملہ سروں ہتھوں نکلدا ویندے۔ ہݨ تاں ڳالھ "ہکو سنویں” نصاب تائیں لڳٰی ڳئی ہے۔ جہالت تے تعصب ودھاوݨ دا زور ہے۔
یونیورسٹیں دے سرائیکی ڈیپارٹمنٹس کنیں جے کوئی آس امید ہئی تاں او وی ٻس ہک سرکاری بیوروکریسی ثابت تھئین۔
ہک واری ول کوشش کر ݙکھیجے۔ کجھ تیاری کر کنیں سرائیکی وسیب تے ایجوکیشن نال رلدے ملدے سبجیکٹ تے کوئی کٹھ ۔ کانفرنس ستریجے۔
Ahsan Wagha

ساݙا تاں اڄکلھ کہانی۔کاری دا موڈ ہے۔
جیرھی ڳالھ شئید تساں آکھݨ چاہندے ائو چلو میں آکھ ݙینداں:
لوک سانجھ دی سنگت دا ٭کھلا تاضاد٭ اے ہے جو اساں بݨدے ٭ایڈیو۔لاگ٭/ایجیوکیشنسٹ/پولیٹیکل۔ایجیوکیشنسٹ ہئیں,
کم سیاسی پارٹی والا کریندے ہیں۔۔۔
ایکشن, کٹھ, مارچ۔
ایندے وچ پچھیں اساں۔تساں جھئیں پشتکی, ودیارتھی۔سوچائت پاسے تیں تھی ونڄین,
لوک سانجھ درکݨ والئیں دے سر تیں چھوڑ ݙیوین۔
پی۔پی۔پی وی جلسے کرے,
ن۔لیگ وی جلسے کرے,
جماعت اسلامی وی جلسئیں دے پوسٹر لاوے,
لوک سانجھ وی جلسے کرے۔
ٹھیک ئے, وت سیاسی پارٹی تاں بݨو,
اول تاں ڈیپ دا کوئی گریڈ۔16 دا ملازم ملاقات کر چکا ہوسی,
نئیں تھئی تاں تیار رہوں۔
ممکن نہیں جو کوئی سڑکاں بلاک کرݨ والے ایکشن کرے, اتیں
٭ڈیپ۔سٹیٹ٭ دے پریم/پریت کنوں بچ ونڄے۔
کہیں حیلے۔بھنڄ نال, ڈیپ دی ٭لڳ۔لویڑ٭ متوں جیوݨ گژار آئے ہاسے,
ایتھاں آپݨی گزری۔ویہاݨی شیئر کرینداں:
شئید 1989 دا ورئینہہ ہا۔
اسلام اباد دے, اسلام اباد ہوٹل وچ,
٭شاہ شمس سرائکی کانفرینس٭ رکھی ہاسے۔ۖ
کانفرینس کنوں ہک ݙینہہ پیلھو, میݙے
جی۔نائن۔ون آلے کرائے دے مکان تیں ہک لمبا۔تڑنگا بندہ ۔/3500 ݙیوݨ آ ڳیا, اکھیں:
‘فلانے میجر صائب کانفرینس کیتے ݙتین,
او تہاݙے دوست ئن’ (میں وت سنڄاݨدا ئی نہم)’
عجب اتفاق ہا جو ٭اسلام۔اباد ہوٹل٭ دے کانفرینس ہال دا کرایہ خرچہ وی تقریبا” ایھو جیتلا ہا۔
ہݨ اڳلا سوال اے ہے جو آیا احسن واگھے اے
3500/-
گدھے یا نہ گدھے !?
ایندا میں جیرھا وی جواب ݙیساں, اتبار نہ کریسو۔
ایں سٹوری دا مورال اے ہے جو:
طے کرںجیئے جو آیا لوک سانجھ ہک ٭ایڈیولاگ٭ ہووے, یا
ہک پولیٹیکل پارٹی ہووے, یا
ایویں معمہ ہووے پئی
تیں لوک ساݙے اوتیں, اتیں اساں ہک ٻئے تیں شک کریندے رہوں۔
ساݙا ایمبیشس ایکٹیوزم, لوک سانجھ کوں
٭لڳ۔لویڑ٭ دے ٹوبھے دی کندھی تائیں گھن آئے وے۔
آوݨ آلے سالیں, ساݙی ریاست دا رویہ کولا ہوے, یا کوراڑا تیں ناکام ہووے,
پر اے نہ ہوسی جیرھا اڄ ہے۔
Mushtaq Gaadi

سئیں! تساں کہاݨی کار تاں ہاؤ۔ اے مننیدے ہئیں۔ کہاݨی دی ہک کلا آکھݨ نہ آکھݨ، ݙسݨ نہ ݙسݨ ہوندی اے۔ کہاݨی دی چھیکڑ وچ وݙی لبھت سسپینس ہوندے۔ تساں ایں اپݨی اُتلی
کہاݨی وچ چھیکڑ سسپینس رکھ ای ڳئے ہاؤ۔ 😊
اینجھاں رلدیاں ملدیاں کہاݨیاں ٻہوں ہن ۔ کئی دوستیں کنیں سݨیاں وی ہن۔ ساݙے نال
سولہویں گریڈ دے شخص نال میل ملاقات دی اینجھی کئی آتم کہاݨی نئیں تھئی۔ مسئلہ اوھو یقین دا ہے، آوے یا نہ آوے۔
لوک سانجھ دی سمسیا وی ہک کہاݨی وانگ ای ہے جیڑھی مُڑ مُنڈھو کنیں چلدی پئی ہے۔ اے کوئی پیلھی واری تساں نئیں آکھیا جو اینکوں پچھیں پولیٹیکل پارٹی چا بݨاؤ۔ جݙاں دی اے بݨی ہے، اے سوال اتم ریہہ ڳئے جو اے کیہڑی بلا دا ناں ہے؟ پولیٹیکل پارٹی ہے؟ تھنک ٹینک ہے؟ ادبی ثقافتی سلہاڑ ہے؟ تساکوں اے بحثاں یاد ہوون یا نہ پر میݙے چیتے وچ نشابر ہن۔
جݙاں 1987 وچ سرائیکی شاگرد سانجھ بݨدی ودی ہئی تاں ایہو اعتراض تھیا۔ خدشات وی کجھ اینویں رلدے ملدے ہئین۔ کجھ دا خیال ہئی جو انہیں شاگردیں دی پالیٹکس ہوٹھوں ساکوں انت تھاݨے کچہری دے چکر لاوݨے پوسن۔ ریسرچ کروں، کتاباں تے رسالے چھاپوں۔
کجھ ٻئی سنگت دا خیال ہئی جو اے کتاباں رسالے جے پڑھݨ آلے نہ ہوسن، انہیں بحث مباحثے کوں سمجھݨ آؒلے نہ ہوسن تاں اے کیا کھٹیا وٹیا؟ مطلب جے سرائیکی تحریک اڳونہی نہ تھیسی، ایندے وچ ننویں لوک نہ رلسن، اے کھڑے پاݨی وانگ تھی ونڄے تاں کیا ریسرچ، کیا نالج، کیا کتاباں تے رسالے۔ مطلب او کینجھا ایڈو۔لاگ جیڑھا پریکٹیکل پالیٹکس کنیں ٻہوں پروبھرا رہوے۔ خیر اے پراݨے سٹائل دی ڳالھ ہے۔😊
ایں سمسیا دا ہک حل یا درمیانہ رستہ "پولیٹکل کلچر” دی ٹرم نال کڈھݨ دا ترلا تھیا۔ لوک سانجھ پروگریسو تے نیشنل ڈیموکریٹک کلچر دے ننویں قدریں دے ودھارے کیتے کم کریسی۔ ݙوجھے لفظیں وچ اے نہ معروف معنی وچ پولیٹیکل پارٹی ہوسی تے نہ کوئی تھنک ٹینک یا ثقافتی ادبی سلہاڑ۔
سمسیا اڄاں تائیں چلدی پئی ہے۔ میکوں تاں اے "پروڈیکٹو پرابلم” لڳدے۔
ویسے جے تائیں لوک سانجھ دے "صوبہ تحریک” دو ونڄݨ دی ڳالھ ہئی تاں اے سانجھی ڳالھ ہئی۔ ایندے وچ تساں اڄاں کجھ "پُش” کرݨ آلے ہاوے۔ "تبدیلی ہکا ۔۔ سرائیکی صوبہ” دا نعرہ وی تساں ای ساکوں گھڑ کنیں ݙتا ہئی۔ اے تساݙا کریڈٹ ہے۔ حسب دستور تساں جے اپݨے کریڈت کوں ڈس۔ کریڈٹ بݨاؤ تاں اے وی بہترین ہے۔ کریٹیکل ہووݨ دی نشانی ہے۔ 😊
ویلھا وٹیندا ریہہ ویندے۔ ٻہوں کجھ وٹیج وی ڳئے۔ نروار کیتے کتوبر وچ سنگت دا کوئی کٹھ کریجے۔ ایں سمسیا کنیں گھن ٻئے سبھے ایشوز تے ڳالھ تھیوے۔
ایں جھوک فنا وچ ابدیت دی چھڑی ہکا شکل ہے تے او قصہ کہاݨی ہے۔ کہاݨی چلدی رہوے، بݨدی رہوے، وٹیندی رہوے۔ ارشاد تونسوی سئیں دے شبدیں وچ:
اساں نہ ہوسوں تاں ساݙے قصے ہوسن
ویسے ای نظم تساݙے نانویں ای منسوب ہے۔ 😊

اے وی پڑھو:

احسن واگھا دیاں لکھتاں پڑھو

About The Author