نومبر 6, 2024

ڈیلی سویل۔۔ زمیں زاد کی خبر

Daily Swail-Native News Narrative

ڈیرہ اسماعیل خان تے ٹانک دا مردم شماری دا لینگوئیج ݙیٹا||مشتاق گاڈی

غیر سرائیکی ضلعی انتظامیہ تے سیاسی لیڈراں دی ملی بھگت نال بنڑںڑ آلے جعلی ڈومیسائل تے شناختی کارڈاں وی ڈیٹے کوں اپ ڈاؤن کرنڑ اچ وڈا کم ڈکھائے

مشتاق گاڈی

۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔

ڈیرہ اسماعیل خان تے ٹانک دا مردم شماری دا لینگوئیج ݙیٹا

[ نوٹ: ہیٹھوں ڈیرہ اسماعیل خان تے ٹانک ڈسٹرکٹ دے 2017 تے 1998 دی مردم شماری دے سرکاری رزلٹ ہن۔ اے رزلٹ پریشان کن ہن۔ کیتلے غلط یا درست ہن، ایندی ݙَس دیرہ اسماعیل خان تے ٹانک دی سنگت ای ݙے سڳدی ہے۔ جے غلط ہن تاں اینکوں کیویں نشابر کیتا ونڄے تے کیا مہم چلائی ونڄے اے وی سوچݨ دی ڳالھ ہے۔ اینکوں جانچݨ دا ہک میتھڈ یا طریقہ اے تھی سڳدے جو یونین کونسل لیول دا ݙیٹا نکلوا کنیں کجھ چوݨوویں یونین کونسلیں دی جانچ پڑتال کیتی ونڄے)۔

اتھاں مقصد سنگت کوں سرکاری لینگوئیج ڈیٹا نال ڄاݨوں کرݨ تے اوندے اتیں ڳالھ مہاڑ کرݨ ہے۔ ]

ڈیرہ اماعیل خان 2017

سرائیکی 64.2 % ; پشتو 33 %; دیگر 2.8 %

ڈیرہ اسماعیل خان 1998

سرائیکی 72.5 % ; پشتو 22 %; دیگر5.4 %

ٹانک 2017

سرائیکی 16.1 % ; پشتو 81.9 %; دیگر 3 %

ٹانک 1998

سرائیکی 18.5 % ; پشتو 80.3 %; دیگر 1.2 %

نوٹ فیس بک تے مشتاق گاڈی دی ایں لکھت تے کجھ کمنٹ وی آئین جیڑھے ہیٹھ ڈتے ویندے پئین:

Zaffar Durrani

دیرہ اسماعیل خان اچ مردم شماری دے سرکاری ڈیٹا تے عقل دی دید بھنوائی ونجے تاں ڈھگ سارے گالھیں نشابر تھیسن ۔۔.
1998دی مردم شماری ھووے یا 2017 دی اے حقیقت ھے کہ سرکاری عملے دا بہئوں وڈا کردار ھوندے
سرائیکی اھلکار شعوری تے نظریاتی بنیاداں تے کم نئیں پیا کریندا ھوندا ,,( ماسوائے چند ھک دے) بھلا پشتون تے اردو بولنڑ آلا اھلکار بائی برتھ اینڈ بائی نیچر رضاکارانہ مشنری جذبے نال کم کریندا پیا ھوندے ۔۔۔
وت ریاست دے بھینڑ یہکیاں کول وی اکھ نوٹی نئیں کیتی ونج سگدی ۔۔
دیرہ اسماعیل خان اچ کھیڈی ونجنڑ آلی خون دی ھولی دے نتجے اچ وڈے پیمانے تے تھیونڑ آلی نقل مکانی وی ھک بہئوں وڈا شاخسانے ۔۔۔
ساڈے پچھلے پہر دے رجے لیڈراں دے تھگڑ گھیل فلسفے وی چنگا کم ڈکھائے ۔۔۔
اڈھائی اڈھائی انچ دے سرائیکی قوم پرستاں دے مسیتاں دا کرم فضل وی شامل ھے بھانویں جو ساراں دا سرائیکی کاز تے سرائیکی صوبہ اچ دیرے تے ٹانک کوں شامل کرنڑ تے اتفاق ھے
وڈیاں سیاسی جماعتاں دی محبت تے نفرت دی وجہ کر کے پاتیاں گیاں ڈلیکاں وی آپڑاں کم ڈکھائے۔
غیر سرائیکی ضلعی انتظامیہ تے سیاسی لیڈراں دی ملی بھگت نال بنڑںڑ آلے جعلی ڈومیسائل تے شناختی کارڈاں وی ڈیٹے کوں اپ ڈاؤن کرنڑ اچ وڈا کم ڈکھائے
بھلا خیر خیر ھووے سرائیکیاں دی جنہاں ڈٹ کے فارم اچ اپڑیں ٹبر کوں سرائیکی لکھوائے
انہاں سارے ھتھکنڈاں دے باوجود اے سرکاری ڈیٹا ساڈی حوصلہ شکنی دا باعث نئیں بھلا کینہہ شعوری کوشش تے مشترکہ لائحہ عمل دا متقاضی ضرور ھے
جے تئیں گالھ اے ٹانک دی تاں اللہ لگی گالھ اے دیرے کول ٹانک دی سرائیکی تحریک بہئوں مضبوط تے سرائیکی سنگت بہئوں تکڑی ھے ٹانک دے سرکاری ڈیٹے تے ڈیٹا ترتیب ڈیونڑ آلے عملے دے بندہ وات اچ مترے بےغیرت دے بچاں ڈینہہ کوں رات کر ڈکھلائے
Mushtaq Gaadi

جی سئیں! دیرہ دی سنگت کوں سلام جو انہیں مردم شماری وچ ہر طرانح دی دود تے ݙڈھپ دا سامہݨا کیتے۔
جے تائیں ٹانک دی ڳالھ ہے تاں ساکوں ایں ڈسٹرکٹ دی تفصیلی سینسس رپورٹ گھن کنیں اوندی چوݨویں یونین کونسلز وچ پرکھ کرݨی چاہیدی ہے۔ ایں طرانح نال سرکاری کوڑ تے دود کوں پکڑا ونڄ سڳدے۔ ایندے علاوہ ٹانک دی سنگت کوں اڳلی مردم شماری وچ ایکٹو کمپئین چلاوݨی چاہیدی ہے جو غلط ݙیٹا انٹری نہ تھیوے تے رزلٹ کجھ ٻئے ہوون۔ایں سانگے وت سنگت کوئی کمپئین چلاوے۔ کوئی احتجاج ریکارڈ کراوے۔ اڳلی مردم شماری کیتے کوئی سٹریٹجی ہووے۔

 ۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔

جے مردم شماری 2017 دے لینگوئیج ڈیٹا کوں درست من کنیں اوندی پرکھ کیتی ونڄے تاں شئید پنجاب وچ سرائیکی صوبہ دے لسانی جغرافیہ دا سوال کجھ وَدھیک سوجھل تھی سڳدے (اتھاں میں تاریخی دعویں دی ڳالھ نئیں کریندا پیا۔ او تاں پختون قوم پرستیں دا اٹک تے میانوالی جہیں ضلعیں تے وی چلدا ریہہ ویندے) ۔ ایں لینگوئیج ڈیٹا موجب کجھ تاں سدھے سدھے سرائیکی ٻولی دے اکثریتی ضلعے ہن۔ انہیں ضلعیں دی تفصیل کجھ ایں ہے:

1. میانوالی

سرائیکی 76.1 % ؛ پنجابی 9.3 % ، دیگر 14.6%

2. بکھر

سرائیکی 80 % , پنجابی 10.2 % , دیگر 9.8 %

3. لیہ

سرائیکی 66.7 %, پنجابی 27.8 % , دیگر 5.5 %

4.مظفر گڑھ

سرائیکی 88.2 % , پنجابی 5.7%, دیگر 6.1 %

5. ڈیرہ غازی خان

سرائیکی 81 %, پنجابی 0.7 %, دیگر 18.3 % ( شئید ایندے وچ بلوچی تے ہریانوی ٻولیاں ہن)

6۔ راجن پور

سرائیکی 74.6 %, پنجابی 2,7 %, دیگر 22.7 % ( شئید ایندے وچ بلوچی تے ہریانوی رلیا ہوئیاں ہن)

7. رحیم یار خان

سرائیکی 64.9 %, پنجابی 24 % , دیگر 10.2 %

8. بہاولپور

سرائیکی 67.1 %, پنجابی 25.1, دیگر 7.8 %

9. بہاولنگر

سرائیکی 2 %, پنجابی 95.1 % , دیگر 2.9 %

10. لودھراں

سرائیکی 74.2 %, پنجابی 15.6 %, دیگر 10.1 %

11. ملتان

سرائیکی 64.4 % , پنجابی 17.8 %, دیگر 17.8 %

12. وہاڑی

سرائیکی 19.2 % , پنجابی 74.7 %, دیگر 6.1 %

13. خانیوال

سرائیکی 18.6 %, 73.4 %, دیگر 8 %

جے تائیں اوکاڑہ، پاکپتݨ، ٹوبہ ٹیک سنگھ، خوشاب، چنیوٹ، جھنگ دی ڳالھ ہے تاں سرائیکی ٻولݨ آلیں دی تعداد 1 % کنیں گھٹ ہے۔

ایں لینگوئیج ڈیٹا دے سوجھلے وچ ݙٹھا ونڄے تاں پیپلز پارٹی دی پاسیوں تجویز شدہ پنجاب دے 13 ضلعیں دی ونڈ آلا صوبہ گراؤنڈ سچوئیشن دے ودھیک کولہوں نظردے۔ جے تصویر دی ݙوجھا پاسا ݙ یکھوں تاں اے وی نُشابر تھی ویندے جو 95 فیصد کنیں ودھ پنجابی آبادی رکھݨ آلے اوکاڑہ، ٹوبہ ٹیک سنگھ، چنیوٹ، خوشاب تے جھنگ کوں سرائیکی صوبہ وچ شامل کرݨ دا مطلب ہے ہک سرائیکی اقلیت دا صوبہ۔

کوئی اے آکھ سڳدے جو انہیں ضلعیں خاص کر خوشاب تے جھنگ وچ جے کم کیتا ونڄے تاں اتھاں سرائیکی ٻولی دی سنڄاݨ وَدھ سڳدی ہے۔ اے ہک تجربہ دی ڳالھ ہے۔ کریجے تاں ڄاݨ تھیسی۔ ودھیک امکان اے لڳدے جو بارڈر ریجن ہووݨ، سڑکیں تے مارکیٹ دے نیٹ ورک جہیں فیکٹرز پاروں ایں کم دی راہ وچ ودھ سوبھ نئیں تھی سڳدا۔

میں پنجاب وچ سرائیکی لسانی جغرافیہ دا جائزہ گھنݨ دی کوشش کیتی ہے جو ایندا لینگوئیج ڈیٹا میݙے کولہوں ہئی۔ کوشش کریندا پیاں جو ڈیرہ اسماعیل خان تے ٹانک دا لینگوئیج ڈیٹا وی ہتھیکا تھیوے۔ ملدے تاں لازمی شئیر کرینداں۔
ڈیرہ تے ٹانک سرائیکی وسیب دا حصہ ہن۔دمان دا حصہ ہن۔ تساں جݙاں آکھسو اساں آئینی پارلیمانی سیاسی کم سانگے تساݙے نال سانجھ کریسوں۔
پیپلز پارٹی وی ایں کم وچ ٻانہہ ٻیل تھی سڳدی ہے۔ ہک مثال احمد خان کنڈی دی پاسیوں سرائیکی ٻولی کوں پختونخواہ اسمبلی دی پارلیمانی زبان بݨاوݨ دی قرارداد ہے۔ اے این پی وی نیشلسٹ پارٹی ہے تے سرائیکی سنڄاݨ کوں منیندی ہے۔

اے وی پڑھو:

مشتاق گاڈی دیاں بیاں لکھتاں پڑھو

About The Author