معلوم تے نا معلوم دا تقابلی تجزیہ ||مالک اُشتر

معلوم تے نا معلوم دا تقابلی تجزیہ :-

"شئیں دا انھیں دے اصل روپ وچ مشاہدہ مقصد_تنقید ہوندے، تے انھیں دے اصل روپ کوں ڈیکھنڑ دا مطلب ، انھیں دے بارے وچ اپنے تاثرات دا اظہار ہے۔”

معروف مغربی نقاد والٹر پیٹر Walter Pater (1894_1839) جمال پرستی تے حسن شناسی وچ مشہور ہا۔اوندی تنقید دی کتاب Appreciations” 1889 وچ تنقید دی اچیچی کتاب ثابت تھئی۔ انھیں دا اتلا مقولہ ساکوں "معلوم تے نا معلوم دے تقابلی تجزیے ” دا منڈھ بدھنڑ لو ساڈی مدد کریندا پئے۔

پاکستان وچ ایویں سمجھو معلوم تے نا معلوم ڈو طبقے ہن، جیرھے سماجی سیاسی زندگی دے اتلے ہیٹھلے مہرے ہن، تے ہک ڈوجھے تے اثر انداز تھیندے رہ ویندن۔

5 جولائی 77 دے بعد ایں ملک دا سیاسی سٹرکچر بھن تروڑ دے عمل وچ آندا پئے۔ تے ملک دی اکثریت ابادی دے سامنے شئیں دی اصل شکل وگاڑ تے پیش کیتا ویندا پئے۔ عجیب گالھ اے ایندے پچھوں اوں نامعلوم دا ہتھ اے ، جیرھا اکثریت ابادی کوں معلوم ہے۔

پنج جولائی ستتر تائیں ہر کوئی جانڑدے پاکستان پیپلزپارٹی اجاں مسئیں اٹھ ڈاہ سال دی عمراں دے مشوم بال جیڈی ہئی۔ تے ساڈھے چار سال اوکھیں سوکھیں بھٹو حکومت چلی۔ ایں مختصر عرصے وچ اوندی جفا کشی، سخت کوشی، لگا تار محنت، وچار کرتا، سجاک چیتے، سیاسی اپروچ، کرشماتی شخصیت اتلے کم کر سٹئے جیرھے اج تائیں ولا نئیں تھی سگئے ۔ انھیں کمیں دی تندیر گنڑاونڑ کیتے علیحدہ کالم دی ضرورت ہے،بلکہ ہنڑ اے ضرورت وی نئیں رہ گئی جو ایندے اتے سینکڑاں کالم، مضامین، آرٹیکل، ایڈیشن، کتاباں تے رسالے چھپ چکئین۔

جمہوریت، متفقہ آئین، اسلامی سربراہی کانفرنس، وفاقی ڈھانچہ، صوبائی حقوق، سٹیل مل،ایٹم بم، یونیورسٹیاں، ادب،کلچر،فلم،صنعت، سیاحت، تعلیم، صحت، تمدن، بلدیاتی سماجی دیہی علاقائی سیاسی شعور تے کامیاب خارجہ پالیسی دے حامل عوامی ورکر تے عظیم رہنما دے انجام توں ہر دوست دشمن آگاہ ہے۔اے سب کیتی کرتی اوں نامعلوم دی ہے، جیکوں او دنیا وچ Brave &Famous بناون چاہندا ہا، لیکن ۔۔۔۔۔

بھٹو سمیت تاریخی شخصیات کوئی فرشتہ یا دیوتا تاں نئیں ہوندے ، سیاسی فیصلے وقت دے نال پرکھیندے تے بدلیندے رہ ویندن، لیکن انھیں دی زندگی دا بہوں وڈا حصہ پازیٹیو سرگرمیں تے عوامی خدمت کیتے ہوندے۔ تہوں لوکیں دی اکھ دے سٹار بنڑ ویندن۔

بھٹو دی قید تے پھاسی کوں جوں جوں وقت گزردا ویندے، لوکیں دے دل وچ اے واقعہ تے المیہ تازہ تھیندا ویندے،

ایہو جھیڑھا ہے معلوم تے نامعلوم دا ۔۔۔۔۔۔

بھٹو کوں کال کوٹھڑی وچ سٹیا، پھاسی تے لٹکایا، جیالیں دی پکڑ دھکڑ ، قید، سر_عام کوڑے، گولیاں، بندوقاں، ٹرک، ٹینک سڑکاں تے بھجائے، شاہراں وچ وڑائے، دروازے بھنے، کندھاں ٹپئے، سرکاری عمارتیں ،اسمبلیاں، ریڈیو، ٹی وی ، اخبار دفتر، سکولیں،کالجیں، یونیورسٹیاں، بیراج ، چوراہے ناکے ای ناکے، خوف دا عالم، بندے بھوئیں کھا گئی ہووے جیویں؟

نامعلوم دی اغاز توں ہکا ضد، پورے ملک دی ہکا قومی زبان اردو ، ہکا قوم پاکستانی، ہک مذہب اسلام، ہک لباس ۔۔۔۔۔ ہک پاک ادارہ ۔۔۔۔

لوکیں دی اجتماعی زندگی وچ کئی اتار چڑھاؤ، انتشار، گھاٹے وادھے تے اضطراب آندین، وادی سندھ(موجودہ پاکستان ) دے مقامی لوک ایں جھکڑ جھولے توں پیدائشی واقف ہوندن۔ اکثریت دیہاتی ابادی وچ اوں ویلھے بجلی وی کئے نہ ہئی۔ انھیں کنیں بھٹو دی محبت کیویں پج گئی؟

نا معلوم اپنے ستر فیصد بجٹ کھانونڑ وچ اے حق وی ادا کرنا ہوندے جو لوکیں دے دل وچوں بھٹو کوں کڈھیا ونجے۔ لوکیں دے سامنے شئیں دی اصلیت کوں چھپایا ونجے، تے اپنی من پسند تے فائدہ مند شئے دا روپ ڈکھایا ونجے۔

لیکن ۔۔۔۔ پاکستان دے معروضی حالات ہر کہیں دے سامنے ہن، کوئی مموں مچلا بن کیں بیٹھا راہوے تاں بی گالھ اے۔

نہ پورے ملک وچ ہک زبان رائج تھئی اے، نہ ہک قوم تسلیم کیتی گئی اے، نہ ہک لباس پاتا ویندے، نہ ہک مذہب قائم تھی سگئے، نہ بھٹو عوام دے دل وچوں نکل سگئے۔۔۔۔ اتلے وڈے زوریں نال ، خوف نال، دولت دی فراوانی نال، مذہب دی آڑ نال، وکاو ادب تے نصاب دی مدد نال، میڈیا تے چینلز دے بھر پور پروپیگنڈے نال ۔۔۔۔۔کیا نہیں کیتا گیا؟

ول وی بھٹو لیاری توں چترال تائیں اتل کثیر مقامی ابادی دے دل وچ وسدے۔۔۔۔آخر کیوں؟

سرائیکی وسیب، سندھ وادی دا دل ۔۔۔۔ جیندی اجتماعی سماجی زندگی وچ اوندی محبت روح وانگوں جاگدی ہے۔انھیں دے کلچرل شعور دا حصہ ہے ۔سندھ دریا نال گڑھی خدا بخش دو ویندے قافلے کون روک سگئے۔

او تاں سولی چڑھ گیا۔۔۔۔۔

ایندے بعد دی کالی رات دا خمیازہ جیرھا نسلاں بھگیندیاں پئین، او ہر بندے دی ذاتی زندگی دا تکلیف دہ عرصہ ہے۔

نامعلوم دے ظلم توں براہ_راست متاثر تھونڑ والے ہزاراں گھر بار ولا نہ وس سگئے۔اکثریتی ووٹیں نال منتخب تھیونڑ والے وزیراعظم دی زوجہ، خاتون_اول محترمہ نصرت بھٹو کوں سرعام سڑکیں تے لاٹھیاں تے کوڑے مارئے گئے، پابند_سلاسل کیتا گیا، بالیں سمیت جلاوطن کیتا گیا، ڈوہیں نوجوان پتریں کوں ماریا گیا، پورے خاندان دی ذاتی تے سیاسی زندگی کوں کچلیا گیا۔ گھٹیا ہتھکنڈے استعمال کیتے گئے، عسکری تے مذہبی انتہا پسندی کوں پروموٹ کر تے ملک دا بیڑا غرق کر ڈتا گیا، علم تے دلیل دے بدلے جہالت تے ڈڈھپ کوں رواج ڈتا گیا، امن تے رواداری دے بدلے فساد تے فرقہ واریت تے زور ڈتا گیا، سائینس دے بدلے رجعت پسندی کوں پڑھایا گیا، کئی نام نہاد مذہبی تحریکاں سیاست وچ گھسیڑیاں گیاں، الائنس جوڑئے گئے، ملائیت تے جہادی جراثیم ہر گلی محلے تک پھیلائے گئے، کشمیر تے قبلہ اول دے ناں تے لوکیں دی برین واشنگ کیتی گئی، اسلام دے ناں تے چلنڑ والی جماعت کوں اینٹی بھٹو، اینٹی پی پی تے عوامی جمہوری رائے دے خلاف زبردست طریقے نال استعمال کیتا گیا، غریب ملک کوں کشمیر دے چندے تے مدرسے مسیتیں دے چندے نال لٹیا گیا، جہادی لٹریچر نامعلوم دے ٹھپے نال ونڈیا گیا، پشاور تے کراچی کوں کلاشنکوف نال بھر ڈتا گیا، اقلیتیں دی زندگی اجیرن کر ڈتی گئی، سیاسی کلچر تے عوامی سماجی سٹرکچر تباہ کر ڈتا گیا، طلبہ یونینز تے پابندی لا ڈتی گئی، اعلی تعلیمی اداریں وچ مذہبی تشدد کوں رواج ڈتا گیا، سول سوسائٹی تے پڑھے لکھے لبرل طبقے کوں پس_دیوار کر ڈتا گیا، جمہوریت ، سیاست، سیکولرازم، قومیت، سوشلزم، تے کلچرل شعورکوں اجتماعی قبراں وچ دفنا ڈتا گیا۔ اے ضیاع الحقی دا سنہری دور ہا۔۔۔۔۔

86 وچ محترمہ وطن واپس آئی، لہور سیاسی جلسہ کیتا، عوام مخالف،اینٹی بھٹو ہنڑ وی نیٹ تے ڈیکھ سگدن جو اے جیڈا عوامی کٹھ ،پیپلزپارٹی دا جلسہ، مارشل لا دے خوفناک دہ دے سامنے ،او وی لہور وچ ، جیندا ریکارڈ اج تائیں نئیں ترٹا۔۔۔۔۔۔ عوام دے اپنے فیصلے ہوندن، جیرھی شئے ختم کریندے ودے ہن، او ول ول پھپھڑ آندی ہے،

آخر ظالم نا معلوم دا ہاں نئیں رجیا، وت بی بی کوں شہید کیتے نیں، لکھاں لوکیں دی روشن امید کھسی نیں، نویں نسلیں دا مستقبل کھسئے نیں ۔۔۔۔۔۔

رجعت پرست ہر شئے جانڑن دے باوجود کڈاں منیندن!

وقت بدل گئے، نتیجے سامنے آ گئین، نتارا تھی گئے،

کئیں کتنی حکومت کیتی اے، کئیں ملک تے جمہوریت بارے قربانیاں ڈتئین، مخالف پروپیگنڈے نال ملک وچ کیرھا چہرہ اجاگر تھئے، نا معلوم کیرھا کیرھا ٹارگٹ پورا کیتے،

سرائیکی سمیت تمام نیٹوز جانڑدن جو انھیں کیتے نرم گوشہ کیرھی وڈی پارٹی وچ ہے۔

پاکستان پیپلز پارٹی شروع توں ہک سیاسی تربیت گاہ ہے، بلکہ وقت دے نال مزید میچور تھئی اے، کون نئیں جانڑدا جو اے بنھیں دے مقابلے وچ زیادہ جمہوری، سیاسی تے عوامی پارٹی ہے، پڑھے لکھے، دانشوریں، شاعریں، لکھاریں، وکیلیں، صحافیں، کارکنیں تے انسان دوست لوکیں دی پارٹی ہے، ایندے وچ ترقی پسند، روشن خیال، پروگریسو، قوم پرست، سفیر، بینکار ، ماہر معاشیات،آرٹسٹ، سائنٹسٹ ، فنکار، ڈرامہ نگار ، ماہر تعلیم، تے منجھے ہوئے سیاستدان شامل ہن۔

ایں ہمیشاں غیر جمہوری ہتھکنڈیں دا ڈٹ کے مقابلہ کیتے، عوام دی طاقت تے انحصار کیتے، پارلیمانی نظام تے بھروسہ کیتے،سیاسی عمل،تربیت،تہذیب تے تسلسل تے یقین رکھئے، صاف ستھری، مہذب تے شائستہ زبان ورتائی اے، گالم گلوچ، بد تمیزی، مندے گالھیں،گھٹیا ہوٹنگ،دھکے دھوڑے، تے غیر شائستہ روئیں توں اجتناب کیتے۔

آرٹ،ادب،ثقافت تے انسان دوستی کوں ودھارا بخشے ۔

صوبائی، قومی، علاقائی، مذہبی تے اقلیتی ونڈ وچ سیاسی حقوق پورے کرنڑ دی کوشش کیتی اے۔

ہمیشہ مزدور، کسان، غریب، مستحق، طلباء، تاجر، لیبرز، یوتھ، تریمت، مقامی ابادی تے ورکرز دی آواز ، دلاسا،تے امید بنڑی ہے۔

حالانکہ شروع توں اج تائیں ایندے بارے مقابلے دی پارٹیں، مذہبی جماعتیں، تے ٹاک شوز تے اینکرز دا رویہ،لہجہ تے الزام تراشیاں ڈیکھ گھنو، ول وی ایندے کہیں ذمہ دار کارکن یا رہنما سیاسی شعور، تحمل؛ برداشت، دلیل تے بہتر گفتگو دے بغیر گالھ نئیں کیتی۔ ایں پارٹی دا زاویہ نظر ڈوجھیں دی نسبت وسیع تے کھلے دماغ تے مبنی ہے، کڈاہیں تنگ نظری، بے تولی تے متعصب گفتگو نئیں ہوندی،

فیض،فراز، جالب، تنویر سپرا، اسلم گورداسپوری، منو بھائی ، حنیف رامے سمیت کئی سوجھوان تے لکھاری ایندے کارکن رہ گئین۔اے کئی درجناں کتابیں وچ لوکیں دی کہانی بن تے ناول،افسانہ،ڈرامہ تے شاعری دی شکل وچ لکھیج چکی ہے، اے قومیں،ثقافتیں تے زبانیں کوں اتفاق رائے نال جوڑنڑ تے یقین رکھدی ہے،ایندے وچ سندھی،سرائیکی، پنجابی، بلوچ،پٹھان، کشمیری، بلتی، ہندکو، اردو سب اپنے حقوق دے جائز مطالبے کر سگدن،ایندی تاریخ گواہ ہے۔ ایندے وچ چھوٹیاں قوماں تے مقامی ابادیاں محفوظ رہ سگدن۔اے باضابطہ منشور تے چلنڑ والی پارٹی ہے۔ سرائیکی صوبے دی آواز ایندے تھرو اسمبلیں وچ پہنچی تے ودھی ہے، شیشہ سامنے ہے،تاریخ سامنے ہے،کردار سامنے ہن،

وقت ویندا پئے۔۔۔۔۔۔۔۔

(اے محض اورل ہسٹری ہے،تے ہک ذاتی تجزیہ ہے، جیرھا ہر روز عام لوک گھر،ہماچے، ہوٹل،ویگن تے وساخ تے کریندے رہ ویندن، کوئی نظریہ نئیں جو ٹھوسیا ونجے،اتفاق کرنڑ ضروری نئیں۔۔