خان محمد نتکانی پرانڑیں شاہر منگروٹھے دا پرانڑاں بندہ ہا۔ 1902 وچ نور محمد خان بلھی نتکانی دے گھر جمیا، تے 8 اگست 1988 وچ تقریبن 86 سال دی عمراں وچ فوت تھی گیا۔اے چھی بھرا ہن۔ منگڑوٹھے دی کال کریہہ مشہور ہئی، سنگھڑ دے وہیریں نال اتھاں سال وچ ہک ادھ فصل جوار یا چنے دی تھی پوندی ہئی ۔او وی وڈے زمینداریں دے لیکھ اچ ہوندی ہئی ، خان مند بلھی دھرتی زاد ہا ، غربت دی وجہ کنیں پڑھ نہ سگیا لیکن لوک دناوت اوندے اندر بھری پئی ہئی تے او اینجھے اچپ جھکپ کوں چنگی طراں سمجھدا ہا۔
اوندیاں گالھیں، چٹکلے،لطیفے، بجھارتاں تے کھل بٹ پورے علاقے وچ مشہور تھی گئی۔ جٹ ہا پر کچاری بزار دا بندہ ہا۔ اوندے کول ہک ریڈو ہا جتھوں خبراں باقاعدگی نال سنڑدا ہا۔ سماجی حالات تے معاملات دا تنقیدی ویورا خوب کر گھندا ہا۔
جڈاں ڈوجھی عالمی جنگ شروع تھئی تاں برٹش فوجی ہندوستان دے چپے چپے وچ پھرئے تے ہندوستانیں کوں دھڑا دھڑ آرمی وچ بھرتی کیتا۔ ایں حوالے نال او تونسہ تے آس پاس دے علاقے وچ وی آئے۔ خان مند کوں پتہ لگا تاں بکھ دا تتا او وی گھرو نکھتا تے تونسے فوجی پڑاو وچ قطار لگ گیا۔ ان پڑھ ہا پر اپنے سنڑپ تے وزبر ہونون پاروں بھرتی تھی گیا۔ جنگ وچ حصہ گھدا، ایں دوران برٹش آرمی دے ہک دستے نال پیرس تے لندن وی گیا۔ جڈاں گھر ولیا تاں لوکیں پچھیا، اتھاں کیا ڈٹھی؟
خان مند اکھیا "میں پیرس ڈیکھ تے حیران رہ گیاں، اوکوں آکھئم: توں ساری دنیا کنیں بہوں سوہنا ہویں لیکن منگڑوٹھے دی اروڑی نال وی نویں رلدا” اوندی اے گالھ اج تک زبان زد عام ہے۔
انگریز افسر اوندے کم تے دانائی دی وجہ کنیں اوکوں فوجی دستے دا انچارج بنایا تے مسٹر دا خطاب ڈتا۔ ہن او آن تک مسٹر خان محمد نتکانی سڈیندے۔ ملازمت دے دوران ہک دفعہ انھیں کوں عراق وی بھیجا گیا۔اتھاں ہندو مسلم سپاہی کٹھے ہکے کیمپ وچ راہندے ہن۔
سویلے سویلے ہندو سپاہی سورج دی پوجا کریندے ہن تے پانی دے بک بھر بھر سجھ دے پاسے اسمان تیں سٹیندے ہن۔ہک مسلم سپاہی مسٹر خان مند کوں آکھئے یار خان محمد ! توں سیانڑاں بندہ ہویں ہندو سارا پانی خرچ کر ویندن، ساڈا وضو تے پیونڑ دا پانی نئیں بچدا۔کجھ حل کڈھیں ہا۔
خان مند ڈوجھے ڈینہہ سویل نال ٹینکر تے ڈرمیں دیاں ٹوٹیاں کھول کھڑائیاں تے سارا پانی ضائع تھی گیا۔ ہندو ڈیکھن تاں ڈرم تے ٹینکر خالی! شکایت انگریز افسر کنیں پج گئی۔اوں خان مند کوں سڈوا تے پچھیا ایویں کیوں کیتی؟ ہن پنش ملسی! خان مند آکھئے سر ! ساڈے علاقے دیرہ غازی خان وچ پانی دی شدید قلت ہے ، اکرس تے کریہہ ہے، اے پانی اتھائیں چھوڑئم ۔ انگریز کاوڑ نال آکھیا! اے کیا مذاق ہے کیا اے پانی اتھاں پہنچ سگدے؟
خان مند آکھئے سر کیا پانی سورج تک پہنچ سگدے؟ تاں دیرے وی پج ویسی۔۔۔ ایہو جھیاں ڈھیر گالھیں ہن جیرھیاں لوک انھیں دیاں یاد کیتی ودن۔۔۔
ریٹائرڈ تھیونڑ دے بعد آرمی دی طرفوں انھیں کوں ڈو منزلہ پکا مکان الاٹ تھیا۔ اے ماڑی تے چبارے والا گھر فکر تونسوی دے غریبویں گھر دے بالکل سامنے ہوندا ہا۔جیندا ذکر انھیں اپنی ہک تحریر وچ وی کیتے۔ونڈارے توں پہلے اے سیٹھ بھگوانے چودھری دا ہوندا ہا۔ ایندے نال ہک دھرمشالہ وی ہوندا ہئی جتھاں ہنڑ خالی پلاٹ پئے۔
مسٹر خان محمد خان نتکانی دے ڈو پتر محمد علی خان تے ممتاز علی خان حیات ہن، جیرھے پیئو نال سرو نئیں رلدے۔ بہوں سادہ لوح تے فقیرویں مزاج دے ہن۔ تلے مسٹر دے فوٹو نال انھیں دی زال عائشہ بی بی دا فوٹو وی ہے۔
وصیت نامہ پڑھو تاں خان مند خاں دی سمجھ بوجھ تے حالات تے ڈونگھی نگاہ دا اندازہ تھیندے۔ پنشن بک تے تھوڑی جھئیں زمین دے کاغذات دے عکس وی سنبھولے کیتے سے۔
ہمیشاں جنت جاہیں ہونونس ۔۔۔
دعاگو : مالک اشتر ۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔(اپنے شاہر دی اورل ہسٹری وچوں ہک پنا )
About The Author
اے وی پڑھو
اشولال: دل سے نکل کر دلوں میں بسنے کا ملکہ رکھنے والی شاعری کے خالق
ملتان کا بازارِ حسن: ایک بھولا بسرا منظر نامہ||سجاد جہانیہ
اسلم انصاری :ہک ہمہ دان عالم تے شاعر||رانا محبوب اختر