استاد فدا حسین گاڈی نال پریتی حال۔۔۔ زلفی

-صوبہ سرائیکی یا جنوبی پنجاب-
استاد جی کیا حال حے۔
استاد: سائیں میں ٹھیک ہاں تُساں سناو کیا حال حے ؟
میں وی ٹھیک ہاں سائیں
استاد: کوئی نویں تازی؟
سائیں نویاں تازیاں پتا نئیں کیا ہوندن بہر حال کجھ گالہیں تہاڈے نال سانجھ کریندے ہیں
استاد : بسم اللہ سائیں
سایئں مارکا اجکل بھڑے ودن آپت اچ ساکوں تاں سمجھ نئیں آندی اے کیا معمہ حے۔
استاد: کیا آھدن کجھ ڈسو تاں سہی۔
میں تہاڈی خدمت اچ کجھ گلے شکوے من و عن پیش کرینداں تاں جو تہاکوں خبر ہووے کون کیا کیا آھدا ودے۔
شہزاد عرفان: لوک سانجھ بھالپور ءچ انھاں مخصوص بندیاں دا کٹھ رکھ تے وسیب تے اسٹبلشمنٹ کوں میڈیا دے ذریعے شور مچاتے اے تاثر ݙیوݨ چاہندن جو ” اساں سرائیکی تحریک دے مستند مہاندرے ھیں، وسیب سارا ایں گالھ تے راضی ہے جو اساکوں سرائیکی صوبہ نئیں بلکہ جنوبی پنجاب صوبہ چائہیدا ء”۔۔۔ تاکہ کل کوں انہاں دی ایں خدمت دے بدلے پی پی پی انہاں دے بالاں کوں کوئی چنگی نوکری تے عہدہ چا ݙیوے ۔۔ وسیب دے خلاف ایں سازش کوں سرانجام ݙیوݨ کیتے انہاں ٻہوں پہلے توں اپنے مخصوص ایجنڈے تے اپنی لابنگ پی پی پی، پی ٹی آئی، جماعت اسلامی، ق لیگ، ن لیگ، بہاولپور صوبہ محاذ تے باقی اسٹبلشمنٹ دے گماشتیاں نال مکمل کرگدی ء۔ لوک سانجھ تے اوندے حمایت کار سرائیکی وسیب، سرائیکی عوام دے قومی مجرم قرار ݙتے ویسن جیکر انہاں وسیب، سرائیکی تحریک، سرائیکی صوبے دی جدوجہد دے خلاف جنوبی پنجابی صوبی دی کوئی وی قرارداد پاس کیتی یا کروائی۔ماضی ءچ ایہے لوک سانجھ دے نام نہاد دانشور سرائیکی زبان کوں سینیٹ ءچ پیپلزپارٹی دے ہتھوں سرائیکی زبان دے خلاف ہک وڈی سازش کامیاب کر ئین جیندے ءچ سب توں پہلے ریاست دا قانونی تے اساݙا جمہوری عالمی حق ” ماء ٻولی دا حق” کوں تلف کرݨ ءچ کوئی کر نئیں رکھی!
استاد: کاکا اے گالہیں عبداللہ عرفان دا بچڑا عرفان شہزاد آھدا ودے۔
جی ہا سائیں
استاد: اچھا کاکا اے ڈس ایں جھیڑے اچ بیا کون کون شریک حے؟
بیا نذیر لغاری دا ناں بہوں اہم حے
استاد: او کیا آھدےکاکا؟
نذیر لغاری:ا ساں ہک بے کوں اپنا موقف سمجھا نہیں سگدے پئے، میں بہوں بے لیاقت بندہ ہاں، لوک سانجھ یا کوئی بی سرائیکی تنظیم آپو آپ سرائیکی ناں، ڈیرہ اسمعیل خان اتے ٹانک کنوں کیویں ہتھ چا گھنے، جے کرپی پی پی، پی ٹی آئی، ن لیگ ، جماعت اسلامی یا کوئی بی سیاسی تنظیم سرائیکی صوبے جنوبی ہنجاب آکھے تاں پئی آکھے، اساں انھیں دی پنجاب تقسیم دے موقف دی حمایت کریندوں ، جے ساڈاآنھیں نال ناں تے ٹھاہ نہیں تھیندا تاں نہیں ، او جیں رنگ صوبہ بناون تاں پئے اساں کیوں انھیں دی ہا وچ ہا رلاؤں، اساں آصف زرداری صاحب تے یوسف رضا گیلانی صاحب کو سلام کریندوں جو انھیں سب توں پہلے سرائیکیں سانگے انج صوبہ دی گالھ کیتی اے پر جے کہیں مجبوری پاروں او سرائیکی دا ناں نہیں چہندے تاں او انھیں دی مجبوری اے سرائیکی عوام یا سرائیکی لوک سانجھ دی مجبوری تا نہیں۔ اساں آپ ہولے، بے قیمتے تھی تے آپنے ناں اتے ڈو ضلعیں کنوں کیوں ہتھ چا کھڑوں، میں کوں ڈھیر افسوس اے جو میں آپنی گالھ سمجھا نمھی سگدا پیا، میڈے سانگے الاون دی راہ ھے، میں کڈاھاں ضدی تے ہٹھ دھرم نمھی رہ گیا۔
سائیں کھاتا رلا کھڑے جھیڑا لمبا تھی گئے سارے جگ مشہور سرائیکی آپت اچ بھڑے کھڑن۔
استاد: واگھے دا ڈس او ندا کیا موقف حے؟
احسن واگھا: سائیں باقی سنگتئیں دی پاسو اے پاپولسٹ جذباتیئت سمجھ آندی اے۔ حضور ایں آرگومنٹ کوں کیرھی مصلحت دے وسریندے پئے ہئو جو “جنوبی پنجاب” دی اصطلاح کوں
ورتنڑ اتیں مننڑ والے ڈو لیڈر: سید یوسف رضا گیلانی
اتیں تاج محمد خان لنگاہ ہئین۔ تساں اوں ویلھے باخبر صحافی ہاوے، کئی احتجاج ریکارڈ کرایا ہاوے؟ ہنڑ تہاڈے اتیں فرض ہےجو ساکوں اصل گالھ صاف لوظیں وچ
ڈسائو جو اے۔ پی۔ سی۔ سڈنڑ اتیں پارلیمنٹ وچ صوبہ جنوبی پنجاب دے ناں نال تھئے ہوئے کم ختم کراونڑ دی ایں کوشش دے پچھو اصل راز کیا ہے ؟

کیوں جو ایں کن پیلھو وی ہک سنگتی سرائیکی صوبے کوں کھل کیں ‘اسرائیل بنڑاونڑ’ آکھ چکیئن۔ میڈا خیال تساں کئی اندر دا رولا جانڑدے ائو۔ تاں او رولا شیئر کرو۔ اساں محض ہک سال پیلھو ، ایھو جیتلی بحث دے عذاب بھوگ کیں اساں اونھیں کن اے الفاظ واپس کروائے۔ اے عجب کو انسیڈینس ہے جو پیلھو وی ساڈے ہک “ودھیک باخبر” سنگتی صوبے کن منع کیتا ہا۔ ہنڑ وی ہک ودھیک باخبر سنگتی تھئے ہوئے پارلیمانی عمل کوں خراب کرنڑ دا مشورہ ڈیندا پئے۔ ایندے وچ کئی لکی ہوئی کئی مصیبت ہے تاں ساکوں کھل کیں ڈسو۔ ہنڑ میکوں واقعی پریشانی تھیندی پئی ہے جو اے ڈی آئی خان اتیں صوبے دے ناں دے مسئلے تیں
کتھائیں sabotage کتھائیں تحریک کوں ونجا پھیڑ کرنڑ تاں شروع نئیں تھیا کھڑا۔ تھی سگدے ایویں ہووے، تیں تساں فی الحال صوبے دے معاملے پچھوہاں کرنڑ بہتر سمجھدے ہووو۔ تھی سگدے۔ اج کھلی گالھ دا زمانہ ہے۔ جتھ آئی ایس پی آر روز کھلے بیان ڈے سگدے، تساں وی دل دیبگالھ کھلی ڈسو۔ ساڈیطراہنمائی کرو۔ اتیں جیکر کوئی اندر گالھ نئیں بلکہ تساں ناں اتیں ڈی آئینخان دے مسئلئیں کوں مقدم سمجھیندے آئو تاں وت بحث جاری اے۔

ہک موقف اووھو بھٹو سائیں والا ہے جیرھا اونھیں یاسر عرفات کوں سمجھایا ہا، اجو جیجھاں، تیں جیتلا فلسطین ملدے گھن، باقی کیتے سٹرگل جاری رکھ۔ سرائیکی دانشوریں دی اکثریئت وی ایھو موقف رکھیندی ہے جو جیرھے ناں نال وی ملے، پیلھے صوبہ گھنو وت ناں اتیں مزید سرائیکی علاقئیں دا ایشو چیسوں۔ اتیں جیکر تساں صاف لوظیں نیوھے ڈسیندے تاں اساں لوکیں اتیں سنگت دی خدمت کھل کیں ایھو موقف رکھسوں جو ہنڑ پنجاب وچو، اتیں جیرھے ناں نال ملدے صوبہ منگیجے۔ اگو ، یا تاں ریاست پارلیمانی عمل کنوں صاف مکر ونجے اتیں صوبے دے تھیئل
عمل کوں ختم کر ڈیوے، یا صوبہ آئینی طور تیں تشکیل تھی ونجے، ڈوہائیں وچو جیرھی صورت پیلھو تھئی، اساں فورا کے ۔ پی دے سرائیکی اضلاع اتیں صوبے دے ناں دی تحریک پرامن، جمہوری طریقے نال فورا شوروع کرنڑ دے پابند ہوسوں۔ آئو ، تاں جو رل بیہہ کیں ایھو ایگریمنٹ، ایھو مینیفیسٹو منظور کرکیں آونڑ وال ڈینہیں اتیں آونڑ والے نوجوانیں کیتے لکھ سٹوں۔ اے وت ہک تاریخی ڈاکومنٹ ہوسی
استاد: شاکا کیا ودا کریندے کاکا؟
مشتاق گاڈی: ساڈی پڑھی لکھی سنگت ہک اینجھی تاریخ تے تاریخی دعویں بارے ڳالھ کریندی پئی ہے جیندی سُددھ سُرت تے سُنڄاݨ اساں اڄوکے ” پوسٹ کالونئیل ” دور وچ لبھی ہے ۔۔۔ پریں کیوں ونڄوں ۔۔۔چھڑی سرائیکی زبان دے ناں دی ای مثال چا گھنو۔۔۔۔۔۔۔۔ تاریخ دے پوتھیں کتابیں وچ اینکوں ملتانی آکھیا ویندا ہئی۔۔۔۔ اڄ وی افغانستان دے شہر قندھار وچ آباد ہندو آبادی اینکوں ملتانی زبان دا ای ناں ݙیندی ہے۔۔۔ ساݙا ہک وݙا ماہر لسانیات۔۔ سکالر مہر عبدل حق ایندا ناں مُلتانی سݙن دا ایڈوکیٹ ریہہ ڳئے ۔۔۔ مولانا عبید اللہ سندھی جݙاں ایں زبان دا پیلھا قائدہ بݨایا تاں اوں اینکوں ” ریاستی زبان کا قاعدہ” لکھیا ۔۔۔ اے چھڑا ایں تحریک دا ماڈرن ہووݨ ہئی جیندے نال سرائیکی دا ناں سبھ کیتے قابل قبول تھیا ۔۔۔۔ اے چمتکار کہیں تاریخ تے تاریخی دعوے دی تݙ تے گھٹ تے ایندے اڄوکے ماڈرن کیریکٹر دے کارݨ ودھ تھیا ۔۔۔ اپݨی جق مشہور لکھت ” فرانس دی اٹھارہویں ہرومئیر” وچ مارکس جتھاں تاریخ دے پکھنڈ دی ڳالھ کریندے اُتھاں اے وی لکھدے جو ” ” مُردیں دی گُذری وہاݨی، ریت رواج تے کرت کار ساݙے سَریں رکھی ہک باری کھاری وانگ ہوندن”۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔ مُکدی مُکاواں تاں ایہو آکھساں جو اساں آپ خوردی بݨائی تاریخ دے پَکھنڈ دا شکار نئیں تھیوݨا جو ساکوں اڳوں آپݨی تاریخ آپ بݨاوݨی ہے ۔۔۔۔۔۔۔۔۔ جے ڳالھ ایں نئیں سمجھ آندی تاں سچل سرمت دی صوفیانہ مستانہ کافی دے لفظیں وچ چا سمجھاواں ” سوئی کم کریجے جئیں وچ اللہ آپ بݨیجے “۔۔۔۔ جݙاں تائیں لسانی جغرافیہ دی ڳالھ ہے تاں ساکوں نئیں بُھلنڑاں چاہیدا جو برٹش کالونئیلزم دے ویلھے کینال کالونائزیشن، آبادی دی وٹاندرے تے سوشل انجینرنگ دے نتیجے وچ لسانی جغرافیہ وچ کُجھ وٹا پھیر تھئے ۔۔۔ ٻولی دی او ونکی جینکوں اساں سرائیکی آہدے ہئیں او اُبھے کنیں گھٹدی کُجھ لمے دو ول آئی ہے ۔۔۔۔۔۔۔۔ وت لسانی جغرافیہ وچ ہک اصول اوں پاپولیسشن گروپ دی آپݨے آپ دی سُنڄاݨ دا وی ہوندے ۔۔۔۔۔۔۔۔۔ کیا ساہیوال دے لوکیں آپݨی ٻولی کوں سرائیکی آہدن؟ ۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔ میݙے خیال وچ تاں پیپلز پارٹی دے سینیٹ دے آئینی ترمیمی بل وچ جیڑھا پنجاب وچ ننویں صوبہ دا جغرافیہ ݙتا کھڑے ، او دیرہ ٹانک چھوڑ کم و بیش ساݙے لسانی جغرافیہ نال مطابقت رکھدے ۔۔۔۔۔۔ خوشی دی ڳالھ اے ہے جو بکھر تے میانوالی ڈسٹرکٹ اوں آئینی ترمیمی بل دے ݙتے جغرافیہ وچ شامل ہن ۔۔۔۔ جے اساں اوں آئینی ترمیمی بل وچ کیتے سیاسی پارلیمانی اتفاق کنیں دستبردار تھیندے ہئیں تاں میکوں ݙر ہے بکھر تے میانوالی وی ہتھوں ویسی ۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔ باقی میݙی پڑھی لکھی سنگت کنیں درخواست ہے جو نعرے بازی کنیں ہٹ کنیں ساکوں نیشنلزم دے سوشل تھیوریز تے ساؤتھ ایشیا دی نیشلسٹ تحریکیں دا مطالعہ کرݨ نال ودھیک سوجھلا تھیسی۔
استاد: بس کر کاکا سمجھ آ گئی حے؟
کیا سمجھ آئی حے سائیں ساکوں وی سمجھاو۔
استاد: کاکا رسل آھدے ” بہوں سارے محرکات وکھو وکھ لوکیں کوں فلسفی بنن دے شوق دے پاسے گھن آندن۔انہاں محرکات اچو سب توں قابل احترام محرک دُنیا کوں سمجھنڑ حے۔ابتدا اچ سائینس تے فلسفہ ہیکا شے ہن انہاں ڈوہیں کوں ہیک ڈوجھے آو الگ نہ کیتا ونج سگدا ہائی لہٰذا دُنیا کوں سمجھن دا مُحرک ساریں تیں حواس تیں طاری ہائی۔ ایں زمانے اچ فلسفے دو راغب کرن سانگے ہیک بیا محرک وی ہائی جیکوں حواس دی فریب کاری آھدن۔ کیا چیزاں اویں ہوندن جیویں جو او ساکوں سورج دی روشنی اچ نظر آندن۔ایکوں اج دے زمانے اچ ایں آکھیا ونج سگدے جو چیزاں اویں ہوندن جیویں ساکوں اُگھاڑی اکھ نال نظر پیا آندا ہوندن۔ خیر ایں قسم دے گنڑجپ تے اُلجھیڑے دی جاہ ہیک نویں نکور مسئلے گھن گھدی۔
جیویں جو یونانی اولمپس دیوتائیں دے بارے شک و شبہات اچ مُبتلا تھی گئے تے اُنھاں فلسفے اچ روایتی عقیدیں کولو ہٹ کے اُنہاں دا عقلی جایزہ گدھا تے ول متبادل دی تلاش کرن شروع کیتا انہاں ڈوہاں محرکات دے نتیجے اچ فلسفے دی ہیک ڈو رُخی تحریک شروع تھائی۔ ہیک پاسوں ایویں لگدا ہائی جو اساں جیرھی شے روزمرہ زندگی اچ ڈیہدے ہیں او اویں کائینی ہوندی یعنی او حقیقی علم نئیں ہوندا۔تے ڈوجھی طرفوں او اے سوچن دا میلان پیدا کریندی حے کہ کوئی ڈونگھی سچائی موجود حے،جیرھی اکثر دانشوریں دے نزدیک ، ساڈے روزمرہ دے عقائد دے مُقابلے اچ اوں شے دے زیادہ موافق حے جیویں جو ساڈی کائنات کوں ہووڑاں چاہیدا حے۔ کم و بیش تمام فلسفے اچ شک ہیک اہم آلہ کار دے طور تیں کم کریندا رہ گئے۔اتے یقینی طور تیں شک سارے فلسفے دا مطمع نظر ہوندے۔مثلا حواس تین شک کیتا ویندا رہیا، سائینس تین شک تھیندا رہیا تے الہیات تیں وی شک جاری رہیا۔ بعض فلسفی انہاں وچوں کہیں ہیک تیں شک کرن دی ترغیب ڈیندے رہیے تے کُجھ کہیں بئے شک دے زیر اثر رہ گئے لہٰذا انہیں دے درمیان اختلاف برقرار رہ گئے او ساریں دانشوریں کوں مطمئن نہ کر سگے۔نوبت اے تک آ پہنچی جو او ایں امر تیں وی متفق نہ تھی سگے آیا کہ کوئی جوابات ممکن وی ہن یا کائینا۔
بالکل ایہو قضیہ اساں سرائیکیں نال حے۔ اساں بہوں ساریں لوکیں کوں ایں گالھ دا پتا وی ھے جو اصل اچ ساڈے رولے یا جھیڑے کیندے نال ہن تے اساں چاہندے کیا ہیں پر ہیک ڈوجھے تیں شک وی کریندے ہیں۔ حقیقی مسئلے تے نظر آونڑ آلے مسئلے اچ اساں کتھائیں کہیں ذاتی جبر یا ذاتی انا دی تسکین دے پنجرے کولو آزاد وی نسے تھیون چاہندے۔پر کاکا اے پریشانی آلی گالھ کائینی اے ہیک ایہو جئیں ڈونگھی تے کہیں حد تک گُنجلک نفسیاتی وونڑت حے جیکوں تاریخی شعوری تے سماجی ارتقا دی کسوٹی تیں پرکھن دی لوڑھ حے۔
تُساں سارے لوک کہیں ہیک چیز کوں حاصل کرن چاہندے ہاو پر اپنے اپنے ذہن تے سوچ موجب ہیک بئے نال ظاہری طور تیں جھیڑے تے اختلاف وی کریندے ہاو پر انہاں جھیڑیں دے وچ وی ہیک حُسن حے ہیک پیار حے ہیک رشتہ حے جیرھا ظاہری طور تیں شئیت نظر نئیں آندا پر او حقیقی طور تیں تہاڈے جذبات تے دل اچ چُھپا ہویا حے جیرھا صیحیح وقت تیں تہاڈے سامنے ضرور آسی۔
کاکا توں ڈس جو بُکھ تے نا انصافی وی بھلا کہیں کوں بھاندی حے؟ کوئی جان بُجھ کے وی اپنڑے پیر تیں کوہاڑی مریندے؟ میڈی ہیک گالھ یاد رکھائے جو اجوکی سیاست اچ بئے دی کمزوری کوں اپنڑی طاقت بنڑوان دا رواج عام حے تے ایندے کولو ہر او شخص، کنبہ، برادری، تنظیم، پارٹی، قوم تے ریاست فائدہ چیندی حے تے آونڑ آلے وقت اچ وی او تہاڈیں کمزوریں کولو فائدہ چائیسی۔
تُساں اپنڑے اپنڑے مورچیں تیں ڈتے راہوو تے ڈیہدے راہوو جو اشو کیا آھدا ودے، عاشق بُزدار کیرھے رنگ دا چولا پاتی ودے، نظامی کینجھی بٹ کڑاک مریندا ودے، رفعت دی شاعری کیا آھدی کھڑی حے انھاں ساریاں دی مجموعی دانش تے آھر کولو کُجھ سکھو سمجھو ول حقیقت تہادے اُتیں کھُلسی۔
ہیک سچ اے وی حے جو تُساں ایں ویلھے کہیں بد گُمانی اچ پھس گئے ہاو گتےتے ہیک سچ اے وی جو تُساں سارے سرائیکی ہاو تے سرائیکی راہون وی چاہندے ہاو۔
سنگتی آ سچ کوں ہیک وسیع تناظر اچ ڈیکھو تاں شاکا، واگھا، مُخلص، رفعت، عاشق، اشو تے نویں نسل دے سنگتی سارے سرائیکی دے دھاگے نال بدھے ہوئے ہین۔ ایں دھاگے اچ کتھائیں گنڈھ ھے کتھائیں کوئی تند اُکھڑی کھری حے پر تہاڈی بقا ایں تند نال جُری ہوئی حے۔جڈاں اے تند نہ راہسی ول میں پریشان تھیساں ول میکوں تہاڈیں جھیڑیں جھگڑیں دی فکر وی تھیسی۔
میں خوش ہاں تُساں جھیڑے کرو ہیک ڈوجھے کنوں سخت سوال کرو ہیک ڈوجھیں تیں شک کرو پر اپنڑی اپنڑی سمجھ موجب سرائیکی سرائیکی دی راند رسائی رکھو۔ رام بھلی کریسی رب بھلی کریسی۔ ساڈی سویل سانجھی، ساڈی ڈوپہر سانجھی، ساڈی شام سانجھی، ساڈی رات سانجھی تے سنجان سانجھی۔!
میکوں ھن اجازت ڈیوو ول کل گالھ اگاں ٹُریسوں۔ویندیں ویندیں نظامی کوں میڈے سلام آکھیں

About The Author

ویب ڈیسک

See author's posts