جیرھی ڳالھ اشو استاد دی سیاسی بصیرت دے حوالے نال کیتی حے سرائیکی دانشوریں دا ہیک ٻہوں وڈا حصہ اوں سیاسی بصیرت کوں اڃ وی کارگر سمجھیندے۔
انہیں دی سوچ اڃ وی انہاں ترائے نقطیں دے اردگرد پھردی حے یعنی
1۔عدم تشدد یا آہندسہ
2۔ کلچرل یا ثقافتی مزاحمت
3۔سوال چاوݨ یا ایشو کوں عام لوکیں تک گھن ونجݨ(توں ڈس کاکا)
میڈی سمجھ مطابق انہاں ترائے نقطیاں دا اصل نقطہ ہیکو ہی حے باقی ڈو پوائنٹ پہلے نقطے یعنی عدم تشدد دے ذیلی حصے ہن۔
ہݨ سوال اے پیدا تھیندے جو ایں کاپوریٹ تے گلوبلائزڈ سماج اچ اے حکمت عملی کارگر تھی سگدی حے؟؟
ایں حوالے نال میں استاد فدا حسین گاڈی دے ہیک مضمون دا حوالہ ڈیساں جیرھا سنہ اسی آلے ڈھاکے اچ سنجان میگزین اچ چھپا ہائی۔استاد ایں مضمون اچ لکھدن جو
” ہر دور دی عملی سیاست دے اپݨے تقاضے ہوندن، قبائلی دور دی سیاست، فیوڈل دور دی سیاست اتے انڈسٹریل دور دی سیاست”.
اگاں استاد انہاں دور دیں تقاضیں کوں بیان کریندے تے آھدن جو فیوڈل دور اچ طاقت تے اسلحے دا استعمال ضروری ہوندے تے ایندا سماجی نیوکلئس ہیک افراد یا چند افراد دا متہاج ہوندے۔ تے استاد صاحب اگوں ونڃ کے لکھدے جو ” انڈسٹریل دور دی سیاست زیادہ مجرد ہوندی حے لہذا ایندے اچ اقتدار دا نیو کلئیس فرد دی بجائے سیاسی پارٹی ہوندی حے”
ہݨ ہیک بنیادی جیہاں سوال ابھر کے سامݨے آندے جو اساں جیرھے زمان و مکان اچ جیندے ہیں او آیا اڃ وی قبائلی سماج حے، فیوڈل سماج حے ،انڈسٹریل سماج حے یا کارپوریٹ سماج حے؟؟
ایں سوال دا اگر ساکوں مناسب تجزئے دے بعد کوئی جواب مل ویندے تاں ول اساں اوں سماج دیں تقاضیں کوں مد نظر رکھ کے تاریخ دے سبق دے تناظر اچ اپݨی عملی سیاست دا کوئی مناسب راہ رستا کڈھ سگدے ہیں۔نہ تاں ساڈی عملی سیاست پاݨی دی مدھاݨی دے سوا کجھ وی ناں ہوسی۔
استاد ہوریں دا اسی دی دہائی اچ وی ایہو تجزیہ ہا جو ” اڃ سرائیکی قومی مسئلے وچ ایتلی جان کائینی جو اساں ایں مسئلے دے سہارے کوئی الیکشن جیت سڳوں، تھی سڳدے جو ساڈی ضمانت وی ضبط تھی ونڃے، پر ایں مسئلے اچ ایتلی جان ضرور حے جو ایں مسئلے دے حوالے نال لوک ساڈی گالھ سݨݨ، ایں مسئلے دے حوالے نال اساں کجھ ننویاں قدراں پیدا کر سگوں”.
لڳ بھڳ چالہیہ سال بعد وی اساں کوئی ننواں قدراں پیدا نئیں کیتیاں تے ساڈا سیاسی سفر اتھائیں دا اتھائیں کھڑے۔اوہا آہندسہ، اوہا ثقافتی مزاحمت تے اوہا ہیک ڈوجھے تیں توقع تے امید جو ” توں ڈس کاکا”.
چاہیدا تاں اے ہا جو جیرھے لوک ایں تحریک دے اگواݨ ہن تے جنہاں ایں تحریک کولو ٻہوں کجھ سکھے او کوئی نویں اٹکل کوئی حکمت عملی بݨاون ہا تے نویں قدریں دی ترویج واسطے اپݨے سیاسی پندھ دے تجربے دے تناظر اچ نویں نسل کوں کوئی چنڳاں راہ رستہ لاون ہا پر انھاں تاں فیوڈل سماج دی ذہنیت مطابق اپݨی اپݨی ڈو گز دی میست بنا کے اپݨے آپ کوں کہیں مسلک یا فرقے آلی کار بند کر ڈتے۔
مرکزیت پسندی دی ایں اپروچ نے ساڈے وسیب کوں مزید تقسیم تے کنفیوژن دا شکار کیتے۔ہیک مرکز اسلامابادی دے ناں نال مشہور حے، ٻیا کروڑوی مسلک دا پیروکار حے، ٻیا مہرے آلے مرکز کوں اپݨا سیاسی قبلہ سمجھیندے،
ہیک ملتانیں دا مرکز وی حے جیرھا ٻئے دے مونڈھے تیں بندوخ رکھ کے شکار کرݨ کوں ترجیح ڈیندے، ہیک مرکز بہاولپور دا حے جیندے اچ باہروں دے گھس ٻیٹھئے سرائیکی سرائیکی کھیڈ کے اپݨے الو سدھے کریندن۔
ایویں لمے دیرے آلے بلوچ تے سرائیکی مسئلے کوں مزید پیچیدہ بنا کے اپݨے مرکز کوں مزید تکڑا کریندن۔ونڃ نہ ونڃ ایں وسوں اچ ہیکے ابھے دیرے آلے جوان ہن جیرھے کہیں حد تک گریز مرکز آلی حکمت عملی دے پیروکار ہن۔
میں ابھے دیرے آلی سنگت دی سرائیکی تحریک دے حوالے نال کم کوں بہوں عزت ڈیندا تے ٻنہیں دوستیں کوں انھاں کولو کجھ سکھݨ دا مشورہ ڈینداں۔
جڈاں جو سرائیکی لوک پارٹی بݨدی پائی ہائی تے ایندا پہلا اجلاس اشو سائیں دے گھر تھیا تاں اتھاں وی سوائے ابھے دیریں آلیں دے باقی درج بالا تمام مرکزیت پسند گروپاں نے ایندی واہ واہ نہ کیتی ہائی۔
ایویں بے دلی نال ایکوں قبول کیتا ہانیں۔جیندی وجہ کولو اے پارٹی جوان تھیوݨ کولو پہلے سازشیں دا شکار تھی کے مر ستی تے اڃ بھالے تے کہاڑے آلے ایں سپیس کوں بھریندے پائین جنہیں دا مرکز جی ایچ کیو حے۔
ونکو ونک دیاں روز نویاں سرائیکی پارٹیاں بندا پائین تے انہاں کوں جتھوں فنڈنگ تھیندی حے اوندی وی سدھ ٻدھ ساریں سرائیکی دانشوریں کوں حے پائی پر کہیں وی انھاں کوں ڈک نئیں ڈتی بلکہ اکثر تاں انہاں کوں سپورٹ کریندن۔
کوئی کینیڈا اچ بہہ کے ساکوں بھاشݨ ڈیسی ، کوئی درانی ساڈی تحریک تیں قابض تھی کے ساڈا حق ساکوں ڈیوݨ دا ذمہ چا چائیسی، کوئی سرائیکی صوبہ محاذ دے ناں نال پوری وسوں کوں پاڳلئں دے ذمے لا کے ایکوں مزید پچھواں کر ڈیسی تے کوئی پلاک دے در تیں ونڃ کے سرائیکی مقدمے دیاں پاڑاں پٹ آوسی۔
ایں ساری سازش دا اصل ذمہ وار کون حے، آخر اساں پچھلے چالہی پنجاہ سال کولو کھو دے ڈاند آلی کار ہیکی جاہ تیں چکر کیوں مریندے کھڑے ہیں۔ایں سوال دا جواب کوئی جرات آلا بندہ ڈے سگدے۔
کائیں کیا کیتے ایں نقطے کوں سمجھے بغیر ساڈی سنڃان دی تحریک ٻس سنڃان دے دائرے اچ ہی مقید راہسی ایکوں کہیں سیاسی مزاحمت دے حوالے نال جآݨݨ ساڈی کم عقلی ہی حے۔
میڈے دل اچ ایں حوالے نال ٻہوں ساریاں گالہیں وی ہن غصہ وی حے تے آکھݨ دا حوصلہ وی حے تے میں سمجھیندا انہاں کوں پوائنٹ آؤٹ کرݨ ضروری وی حے کوئی نراض تھیوے بھاویں راضی ہر کہیں دا محاسبہ ضروری حے۔
کوئی دیوتا رسدے رس ونڃے کوئی ہیرو نراض تھیندے تھی ونڃے، کہیں مہان دی مہانتا تیں حرف آندے آ ونڃے پر اے آپریشن بہوں ضروری تھی ڳئے۔۔
اے وی پڑھو:سائیں دا مونہہ حے (پنجواں حصہ) ۔۔۔ زلفی
ول ملسوں۔۔
About The Author
اے وی پڑھو
ملتان کا بازارِ حسن: ایک بھولا بسرا منظر نامہ||سجاد جہانیہ
اسلم انصاری :ہک ہمہ دان عالم تے شاعر||رانا محبوب اختر
موہری سرائیکی تحریک دی کہاݨی…||ڈاکٹر احسن واگھا