کہیں زمین تے وسوں تے دھرتی تے جڈاں وی اوپرے آئن کالونیل ازم تے جبر دے زور نال وسوں کوں کھاونڑ تے ثقافت کوں مکاونڑ دی کوشش کیتی گئی اے تے ہر جاہ اپنڑے طریقے مزاحمت تھئی.
کتھائیں تل وطنی نے ہتھیار چاتے مقابلہ کیتا، گوریلا لڑائیاں تھئیاں، کتھائیں عوامی جدوجہد تے انقلاب نال اے جنگ مکی. کتھائیں تل وطنی ہینڑے تھئے تے کالونیل مائنڈ سیٹ نے پوری بربادی پھیر ڈتی.
سرائیکی خطہ تے سندھو دی سوہنڑی وادی وی ہک وڈے زمانے کنے
حملہ آوریں دے جبر دا شکار اے. یونانی، عربی، ایرانی، افغانی اتے سکھ نے ہی دھرتی تے ہیندی سونے وانگ مٹی اتے ہیرے کولوں قیمتی پانڑیاں تے قبضے دی کوشش کیتی. مزاحمت ہر حال جاری رہی.
انوی سو ستالی دی ونڈ دے بعد حملہ آور نے ویس وٹا گھدا. ڈو قومی نظریہ جتھاں تمام علاقے دی تہذیبیں دی نفی کیتی تے انھاں کوں اسلام دے ناں تے ہک اینجھی شے نال بدھل کرنڑ دی کوشش کیتی جیرھی مقامیت تے تل وطنی سوچ کوں مکا چھوڑے جیندے بعد اگو اے ریاست تے ہیندے اتے قابض مفاد پرست ٹولہ وسوں دے وسائل رج کھاوے. چولستان ، تھل اتے وسوں دی ڈھیر ساری زمین تے ترقی دے ناں تے غیرمقامیاں کوں آباد کیتا گیا تے سندھو دے پانڑی تے ڈاکے مارے گئے.
ہیں جبر نال تل وطنی دی ،مقامی دی زندگی دوزخ بنڑی جیرھا جبر اساں مختلف سرائیکی شعرا اتے دانشوراں دے مزاحمتی ادب اچ ڈیکھ سگدے ہیں. لیکن سرائیکی وسوں نے ہک اینجھا ہیرا، ہک اینجھا سجاگ انسان اپنڑی مٹی وچوں تخلیق کیتا جئیں کالونیل ازم اتے غیر مقامی دے جبر کوں ہک بئے زاویے نال ݙٹھے۔
تل وطنی اتے مقامی بندے دے درد کوں لکھنڑ دے علاوہ اوں بندے نے ہیں مٹی نال جوڑ کیتے، پانڑی نال محبت کیتی ، ہنساں دا مقدمہ لڑیے، کونجاں کیتے آواز چاتس، بیڑی کیتے بولیے. اتے سندھ دیوتا دے درد کوں لکھیس۔
وسوں دا او سجاک پتر، دانشور اتے شاعر اشو لال فقیر اے. اشو لال میڈے واسطے ہک شاعر دانشور کولوں ودھ میڈا مرشد اتے میڈا استاد اے. جیندے اتے لکھنڑ شئیت میڈا حق نہی بنڑدا کیوں جو میں تے ہالی اشو سئیں دی ہنس کتھا دی گہرائی تک وی نہی پج سگیا.
لیکن جتھاں تک میں اشو سئیں کوں سمجھیے ،سئیں نے اپنڑے لوظاں نال ڈسایا جو غیرمقامی دے ہتھوں چھڑا ساڈا تل وطنی نہی لٹیا بلکہ ساڈی تہذیب لٹی اے ، ساڈی مہمان کونج قتل تھئی اے، اللہ سئیں دی سواری ہنس مارا گئے، سندھ دریا دی بلہنڑ تے جبر تھئے. سندھ دریا دی بیڑی تے ظلم وسایا گئے.
ساڈی تہذیب اتے سندھو دے وارث کیہل موہانڑے کوں لٹیا گئے. اتے ساڈی وسوں دا ما پیو سندھو سئیں وی انھاں دی لٹ مار کنوں نہی بچ سگیا.
اشو لال دی شاعری کوئی عام شاعری نہیں. اپنڑے جذبات اپنڑے احساسات ہک پاسے رکھ تے صرف اپنڑی وسوں اتھو دے پکھی اتھو دے ونڑ اتھو دے دریا دی گالھ کرنڑ او وی جوانی توں گھن بڈھیپے تک اے ہک بہوں وڈا کم اے. ساری حیاتی سندھو دے نانویں دان کرنڑ.
اشو انھاں دی ترجمانی کیتی جیندی ترجمانی پہلو کڈاہیں ناں تھئی ہوسی. اشو سئیں ہنساں دا درد سنڑایا ، کونجاں دی گالھ پجائی ، ہرن دے زخم گنڑوائے، بلہنڑ کیتے آواز چاتی. ول کشمیر دی گالھ اینجھے سوہنڑے انداز اچ کیتی جیرھی پہلو ناں تھئی ہوسی.
پنجابی اشرافیہ اپنڑی ما راوی کوں آپ ویچیا اتے اشو سک موئی راوی دی کتھا وی کیتی. اتے ایویں کیتی جیویں شئیت پنجابی آپ وی نا کرسگسن.
نور محل دا قصہ ہووے ستلج دا درد ہووے. اشو سرمایہ دار اتے غیر مقامی تہذیب دشمن ریاست دے دروہ اتے ظلم اگو انھاں دی ترجمانی کریندا کھڑے. تے اے وی سئیں دا ہک سوہنڑا کم اے جو سئیں نے گوتم کوں ہزاراں سالاں بعد وسوں نال سرائیکی نال جوڑ کھڑائے۔
ول نظریات تے اینجھا کھرا جو اج تک تل وطنی دے آخری دفاعی مورچے پیپلزپارٹی اچ بیٹھے. اتے سندھ دے شہید وارثیں کوں اج روندا بیٹھے .
اشو جئیں دانشور ،سوہنڑے لوظاں اتے وسوں دے نوحیں دا تخلیق کار جے چاہوے ہا تے اردو اچ ریاستی ادب لکھ تے اج اسلام آباد، لہور دے سرکاری محفلیں دی رونق ہووے ہا، روایتی شعر ردیف قافیے گنڈھ تے مشاعرے تے واہ واہ وصول کرے ہا. ڈاکٹری دی پریکٹس لاہور اسلام آباد کرتے اج بحریہ ٹاؤن، ڈیفنس اچ بنگلیں دا مالک ہووے ہا.
پر اشو نے وسیب دا پتر بنڑن پسند کیتے. ساری حیاتی اپنڑی وستی تل وطنیاں دی مسیحائی اتے دھرتی دی نبض تے ہتھ رکھدیں لنگھا چھوڑی.
اج ویہلا اے جو اساں اشو کوں پڑھوں، مقامیت سمجھوں، کالونیل ازم اتے غیر مقامی دا ساڈی تہذیب اتے سندھ دے پکھی بلہنڑ کونج ہنس نال کیتے گئے ظلم دا حساب گھنوں.
دھرتی دا درد سمجھنڑ کیتے اشو لال کوں سمجھنڑا پوسی اتے ول مقامی بندا ہیں جوگا تھیسی جو غیر مقامی دے دروہ کوں سمجھے تے ہیں جبر دے اگو ں مزاحمت کرے. بے شک اشو دا لوظ لوظ مزاحمت اتے دھرتی دے زخماں اچو وہندی رت نال لکھیا گئے.
About The Author
اے وی پڑھو
ملتان کا بازارِ حسن: ایک بھولا بسرا منظر نامہ||سجاد جہانیہ
اسلم انصاری :ہک ہمہ دان عالم تے شاعر||رانا محبوب اختر
موہری سرائیکی تحریک دی کہاݨی…||ڈاکٹر احسن واگھا