[سرائیکی تحریک سانگے سئیں عامر حسینی دی ہک پوسٹ دا ولدا|| مشتاق گاڈی

ہک افریقی آکھاݨ ہے ” جے تائیں ٻِگھار اپݨی کہاݨی ݙسݨ جوڳا نیں تھیندا، کہاݨی شکاری دی ای چلدی رَہسی”۔ سرائیکیں کوں اپݨی کہاݨی ݙسݨ جوڳا تھیوݨا پوسی۔ ایہا اپݨی کہاݨی ݙساوݨ تاگت دے وٹا پھیر دا آپ ہک وسیلہ ہے۔

سئیں عامر حسینی اپݨی ہک پوسٹ وچ سرائیکی تحریک دی پرکھ پرچول بہانے طعنے بازی جیہاں ای کجھ کم کیتے۔ کوئی اپݨی ای کہاݨی چلا رکھی ہے۔

ہک تاں سئیں عامر حسینی دی لکھت دا فوکس ای درست نئیں لڳدا۔ سرائیکی تے سندھی قومی تحریک دا کوئی میچ بݨدا نئیں۔ ݙُوھیں دا اپݨا اَنجو اَنج پچھوکڑ تے حال ہے۔ سندھیں دی تݨ مار دی قدر اپݨی جاہ پر کجھ اِتہاس وی اُنہیں تے وَدھ مہربان ریہے۔ سندھ دی بمبئی پریزیڈنسی وچ رَلت کارݨ سندھی ٻولی کوں اوں ویلہے دی برٹش لینگوئیج پالیسی 1837 موجب آپوں آپ سرکاری حیثیت مِل ڳئی۔ ایندے نتیجے وچ سندھی ٻولی سکول، کورٹ تے ایڈمنسٹریشن دی ٻولی بݨی۔ سندھی لٹریچر وَدھیا۔ سبھ کنوں اُتم کم اے تھیا جو سندھی ٻولی دی ایں سرکاری حیثیت ہووݨ پاروں ماڈرن سندھی نیشنلزم دا ڄَم پل تھیا۔

سرائیکی وسیب نال اِتہاس اینجھا مہربان نئیں ریہا۔ ملتان دی برٹش ایسٹ انڈیا کمپنی دے خلاف دریگھی تݨ مار پچھوں ایں وسیب دی گریٹر پنجاب وچ رَلت ہک المیہ ہئی جیڑھا اَڄاں تائیں ساندھو راند چلدا پئے۔ برٹش کالونئیل ایڈمنسٹریشن دا پنجاب کوں اردو دا مرکز بݨاوݨ دی پالیسی دا اے سِٹا نکھتا جو ٻنہیں ٻولیں وانگ سرائیکی وی ماری ڳئی۔ نہ ایندی لینگوئیج پلاننگ تھئی تے نہ اینکوں کوئی سرکاری حیثیت ملی۔ اینویں ای سرائیکی زمیندار اشرافیہ تخت لہور دے سدھے کنٹرول وچ آئی، ودھیک ہیݨی تھئی تے انہیں دے مفادات دی سانجھ بݨی۔

سندھ وچ سندھی لینگوئیج نیشنلزم دے ودھارے نال اُتھوں دی پڑھی لکھی پرت جیڑھی ودھیک ہندو ہئی، اوں "سندھیت” پاسیوں رُخ کیتا تے اوندے ودھاوݨ دا اڳونہاں کم کیتا۔ سرائیکی وسیب وچ وی وَنڈ کنوں پیلھوں پڑھی لکھی پرت (مڈل کلاس) ہندو ای ہئی۔ ایندا المیہ اے تھیا جو پنجاب وچ دین دھرم دے رولے وچ اے مقامیت دی پاسیوں گھٹ آئی۔ برٹش کالونئیل ایڈمنسٹریشن دی چَھتر چھایا وچ پنجاب وچ جیڑھی ” آریہ سماج” دی تحریک چلی، اوں سرائیکی وسیب دی ہندو آبادی کوں ودھیک متاثر کیتا۔ ایں "آریہ سماج” دی تحریک دے اثر ہیٹھوں سرائیکی وسیب دا ہندو لہور تے پنجاب نال ودھیج جُڑیا، اوندے مفادات دی سانجھ تھئی تے اوں سرائیکی ٻولی تے لٹریچر کیتے کوئی خاطر خواہ کم نہ کیتا۔ ایہو سرائیکی وسیب دی پڑھی لکھی مڈل کلاس دا اپݨی ٻولی، وسیب تے کلچر کنیں اُپرپ ہئی جو برٹش کالونئیل دور وچ سرائیکی سنڄاݨ دا سوال نہ اٹھی سڳا تے ایندے اُٹھݨ تے ودھارے وچ اڳلے کئی ݙہاکے لڳ ڳئے۔

سندھ دی انج صوبے دی تحریک وچ وی اِتہاس دیاں کئی مہربانیاں ہن۔ ایں مہربانی دا اندازہ ایں چا کرو جو ہک پاسیوں کانگریس تے مسلم لیگ ݙوھیں سندھ دی بمبئے کنیں انج تھیوݨ دی مانگ نال سَہمت ہئین تاں ٻئی پاسیوں برٹش کالونئیل ایڈمنسٹریش وی اینکوں اپݨے فیدے وچ ݙیہدی ہئی۔ اے کوئی حیرانی دی ڳالھ نئیں جو انڈیا ایکٹ 1935 دے پاس تھیوݨ پچھوں جتھاں تامل، تیلگو، کݨا ٻولیں دے اپݨے جیہیں انج "لسانی صوبیں” دی پاپولر مانگ پوری نہ تھئی، اُتھاں سندھ سُکھا سَولا انج صوبہ بݨ ڳیا۔ آکھݨ دا اے مطلب نئیں جو سندھیں دی انج صوبے دی تݨ مار نہی۔ میݙا نکتہ اے ہے جو "ابجیکٹو کنڈیشنز” ایں مانگ دے حق وچ ٻہوں ہئین تے ایندے کارݨ اے مانگ سوکھی قبول تھئی۔

ایہو اتہاس ہئی جیندے کارݨ سندھ وچ ون یونٹ دی تحریک ودھیک آرگناز ہئی۔ ایہو کجھ بہاولپور دی صورتحال ہئی جتھاں اتہاس وچ انج ریاست، راج تے سنڄاݨ دے کارݨ ون یونٹ دے خلاف ساکوں ودھیک ہل چل ݙسدی ہے۔

جے تائیں سرائیکی تحریک دی لبھت دی ڳالھ ہے تاں لینگوئیج، کلچر تے سنڄاݨ وچ چنڳی بھلی سوبھ ملدی ہے۔ کجھ گھٹ ای اینجھیاں وَسوں ہوندن جیڑھیاں کہیں سرکاری مَدد مُتوں اپݨی "لینگوئیج پلاننگ” کر سڳن تے اپݨا لٹریچر بݨا سڳن۔ سرائیکیں اے کم کر ݙکھائے۔ اینویں سرائیکی اپݨی اَنج سنڄاݨ وی منوائی ہے۔

سرائیکی پولیٹکل نیشنلزم دا ودھارا تے اوندے نال ڳنڈھیل سرائیکی صوبہ دی مانگ اڄ دی ڳالھ ہے۔ اے درست ہے جو سرائیکی صوبہ دا وچار 1970 وچ آ ڳیا ہئی پر اے کݙاھیں سرائیکی تحریک دا مُکھ مہاندرا نہی ریہا۔ ایندا ہک ثبوت اے ہے جو سرائیکی لوک سانجھ جہیں پراݨی سلہاڑ دے اَسی دے ݙہاکے دے ایجنڈے وچ سرائیکی صوبہ دی مانگ شامل نہی۔ ایں سانگے "اعلان بنگلہ کورائی” پڑھ گھنیجے۔ سرائیکی صوبہ محاذ جہیں فورم تاں ہئین پر سرائیکی صوبہ اتھوں دی "الیکٹوریل پالیٹکس” دا حصہ نہی ریہا۔ مانگ اپݨی جاہ پر پارلیمانی تے الیکٹوریل پالیٹکس دے پچھوکڑ وچ اے چھڑی پچھلے ہک ݙڈھ ݙہاکے دی تحریک ہے۔ ایں ہک ادھ ݙہاکے وچ ایں کجھ حد تائیں اپݨا آئینی تے پارلیمانی کیس بݨا گیدھے۔ہولیں ہولیں کئی واری پالیمانی فورمز تائیں پڄی ہے تے اڳوں ودھدی رہسی۔

سرائیکی صوبہ دی مانگ دے دیر نال ابھرݨ دا ہک وݙا کارݨ پاکستان وچ اکثرا پارلیمانی ڈیموکریسی دا نہ ہووݨ ریہہ ڳئے۔ ہک آئینی تے پارلیمانی ڈیمانڈ ہووݨ سانگے ایندے ودھارے تے سوبھ کیتے لازمی ہے جو پاکستان وچ پارلیمانی ڈیموکریسی قائم رہوے تے پارلیمان دی حیثیت اُتم بݨے۔ جے ایں تھیندے تاں سرائیکی صوبہ کوں روکݨ کہیں دے وَس دی ڳالھ نہ ہوسی۔ اڄ کوئی پارلیمانی پارٹی ایں مانگ کنیں اکھ نوٹی تاں کر سڳدی ہے پر ایندی مخالفت دی کہیں وچ جرات نئیں۔ اڳوں دی ݙٹھی ویسی۔

کہیں تحریک دی جے لبھت دی پرکھ پرچول کریندی ہے تاں اوندا مُل وی ݙکھیندے۔ سرائیکیں تے سرائیکی تحریک دی اڄاں تائیں دی لبھت تے سوبھ پچھوں کوئی وݙا مُل نئیں۔ ایندا ہک وݙا کریڈٹ ایندا "اَہمسک” ہووݨ ہے۔ بجائے طعنے ݙیوݨ دے جو سرائیکی کوئی ٻچڑے ٻال نئیں مروائے، ایندے "سِول کیریکٹر” دی سنڄاݨ کریجے، داد ݙویجے۔

سئیں عامر حسینی آہدن جو انہیں دا سرائیکی تحریک دی پرکھ پرچول دا ارادہ ہے۔ نِوڑت ایں ڳالھ وچ ہے جو او سرائیکی تحریک دی ڄاݨ کاری کرن۔ پرکھ پرچول اڳوں دی ڳالھ ہے۔