مشتاق گاڈی
۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔
کیڑھے کیڑھے دود تے دروہ دا پٹوں۔ جے اتہاس دی ڳالھ کروں تاں انگریزی راج سرائیکی وسوں کیتے ہک مہا نربھاڳی دور بݨیا۔ انگریزیں پیلھے ملتان صوبے دی انج انتظامی حیثیت مکائی تے اینکوں پنجاب دے تابع کیتا۔ اڳلا وار ملتان دی اتم معاشی حیثیت کوں مکاوݨ ہئی۔
انگریزی راج دے شروع وچ ملتان اپݨی ایکسپورٹ امپورٹ وچ دلی، لہور تے امرتسر کنیں اڳوں ہئی۔ 1870 وچ نان۔ریلوے ٹریڈ وچ ملتان پیلھے نمبر (22,101,447 روپے)، دلی ݙوجھے نمبر (16,498,403 روپے)، امرتسر تریجھے نمبر (10,605,279 روپے) تے لہور چوتھے نمبر تے ہئی۔ اڳلے چھی سالیں (1876) وچ ریلوے لائن بݨن پچھوں ملتان دی اے ٹوٹل ٹریڈ ادھی کنیں وی گھٹ ریہہ ڳئی۔ سرکاری اعدادشمار موجب 1876 وچ ملتان دی ٹوٹل ٹریڈ 10,121,959 روپے ریہہ ڳئی۔
ملتان دی ایں تجارتی خسارے دے کئی کارݨ ہن۔ انج انتظامی ڈاھانچہ نہ ریہا تے نہ کوئی ریجنل ٹریڈ پالیسی بݨی۔ کراچی پورٹ بݨن پچھوں انگریزی مال خاص کر دھاڳے تے کپڑے ملتان دی ٹیکسٹائل مکا کنیں رکھ ݙتی۔ سندھ نال ملتان دی فائدہ مند تجارت وچ گھاٹا تھیا۔ ملتان دی ہک وݙی منڈی افغانستان تے سنٹرل ایشیا ہئین۔ انگریزی راج دی فرنٹئر پالیسی پاروں ایں افغانستان نال تجارت وی گھاٹے دا شکار تھئی۔ ایندے نال نال لہور وچ سنٹرل ریلوے بݨی، سرکار دربار سجے۔ اڳوں ونڄ اتھاں کینال بلڈنگ تھئی۔
ایندا نتیجہ نکھتا جو 1882 وچ ملتان تجارت دے لحاظ نال چوتھے نمبر تے آڳیا۔ انگریزی راج دی سرائیکی وسوں دشمن پالیسی دے تسلسل نال بھابھݨ بھوں اندھاریاں راتیں ودھدیاں ڳیاں تے سرائیکی وسوں ݙائݨ دے چک وچ آ ڳئی۔
اے وی پڑھو
ملتان کا بازارِ حسن: ایک بھولا بسرا منظر نامہ||سجاد جہانیہ
اسلم انصاری :ہک ہمہ دان عالم تے شاعر||رانا محبوب اختر
موہری سرائیکی تحریک دی کہاݨی…||ڈاکٹر احسن واگھا