تھل جیپ ریلی، کجُھ خدشے، کجُھ سوال!|| اظہر لشاری

پچھلے کجُھ سالاں توُں تھل ئچ منگھر مہینے سال پسالی جیپ ریلی تھیندی کھڑیءِ۔ سرائیکی وسیب ئچ جیپ ریلیاں دا اے رواج روھی توُں شروع تھئے اتے ھُݨ تھل توُں بعد اُبھے دیرے ئچ وی جیپ تھیوݨ شروع تھی ڳئیءِ۔ جیپ ریلی ئچ ملک دے مختلف حِصیاں ئچوں آئے امیر کبیر لوک آپݨیاں بان و بان دیاں وݙیاں وݙیاں، طاقتور، مہانگیاں گاݙیاں آݨ دُھرکیندن اتے آپݨاں امیراواں شوق پوُرا آݨ کریندن۔

تھل جیپ ریلی دی لِیہہ (کچی سڑک) ضلع مظفر ڳڑھ دی تحصیل چؤک مُنڈا توُں شروع تھیندیءِ اتے ضلع لیہ دی تحصیل چوٻارے آݨ مُکدی ءِ۔ چالھی پنڄتالی کلومیٹر لمبی اِیں لِیہہ (جیڑھی بیروُن تھل (گریٹر تھل) ئچءِ) دے نال آسیوں پاسیوں ݙوُترائے ݙینہاں دا ھِک میلہ جیہاں لڳ ویندے۔ آس پاس دے لوک پیراں بھار، موٹر سائیکلاں، ٹریکٹراں اتے کاراں تے چڑھ، اے ریلی ݙیکھݨ لنگھ آندن۔ کجُھ لوک کیمپنگ وی آݨ کریندن اتے اِیں بہانے کجُھ پھیری آلے وݨجارے کھاوݨ پیوݨ دیاں شئیں اتے نِکا سُکا سودا سوُد وی ویچ ویندن۔

ملک ئچ ودھدی ھوئی مذھبی انتہا پسندی اتے گھُٹن دے ماحول ئچ جتھاں میلے ٹھیلے اتے تفریح دے ݙوُجھے ذریعے مُکدے ویندن یا مُکائے ویندے پئین، اُتھاں اے سالانہ جیپ ریلی تھل دے مقامی لوکاں کوُں بظاھر تفریح اتے عارضی معاشی سرگرمی دا ھِک نواں موقع فراھم آݨ کیتے۔ تاں اِیں طرانویں تھل ئچ شروع تھیوݨ آلی اے جیپ ریلی ھِک خوُش آئیند راند (کھیݙ)ءِ۔ پر اِیں نویں راند نال جُڑے کجُھ خدشےااتے سوال وی پیدا تھیندے پئین۔

جیپ ریلی مقامی لوکاں کیتے ھِک اوپری راندءِ۔ اِیں راند ئچ صرف ٻاھروُں دے لوک آپݨیاں گاݙیاں آݨ دُھرکیندن۔ تھل دی اکثریتی مقامی آبادی غریبءِ۔ کوئی ھِک ادھ ٹھیٹھݨ کوُں چھوڑ کے، تھل دے اکثریتی مقامی لوک اِیں ریلی ئچ حصہ گِھنݨ جوڳے ئی نئیں۔ ھُݨ مامے مُراد دی سوزوکی پوٹوھار تاں اِیں ریلی ئچ دھرُکݨ توُں رہی، جیندا ھر مہینے ڳٹے ڳوݙیاں، حصے ا تے انڄݨ دا کم تھیوݨ کار ھوندے۔ اِیں راند ئچ تھلوچڑاں دی حیثیت محض تماشائی دی ھِ۔ اتے ھر سال ھِک ادھ تماشائی بے قابو تھی ونڄݨ آلی کئہیں نہ کئہیں جیپ دا شکار وی بݨدے۔ کجُھ بدمست جیپ ڈرائیور مقامی لوکاں دیاں فصلاں لتاڑ نقصان وی کر ویندن۔ اتے اینجھئیں حادثات اتے نقصان دے ذمے وار بااثر لوک آپݨے دھن دولت اتے سیاسی اثرورسوُخ دی تݙ تے مقامی لوکاں کوُں چُپ وی کروا ݙیندن۔ جیپ ریلی دی جاہ کیا کوئی اینجھئیں راند (جیویں جو "اُٹھ ریلی”) شروع نئیں تھیوݨی چاھیدی جیندے ئچ تھل دے لوک بھرپوُر حصہ گِھن سنڳن؟

جیپ ریلی جتھاں بظاھر ھِک تفریح دا موقع فراھم کریندی پئیءِ اُتھاں امیر کبیر لوکاں دی دھن دولت اتے طاقت دی ننگی نمُائش وی کریندی پئیءِ۔ ٻاھروُں آئیل امیر کبیر لوکاں دیاں لمبیاں لمبیاں، چَمکدیاں لشکدیاں مہانگیاں گاݙیاں کال کرُیہہ دے مارے مقامی تھلوچڑاں دی غریبی دا دھوُڑو دھوُڑ مذاق اݙیندیاں ݙوُترائے ݙینہہ ذوُکدیاں پوُکدیاں راھندن۔ ھر سال اِیں راند ئچ پاݨی ونڳوُں پیسہ وہاوݨ آلے ٻاھرلے دھنوان مقامی لوکاں کوُں نِکوُنہیں ھووݨ (کمتری) دے ݙوُنگھے احساس ئچ پا ویندن۔ سال دے داݨے پوُرے کرݨ دی تراݨ ئچ راھݨ آلے مقامی لوکاں تے جیپ ریلی دی شکل ئچ دھن دولت تے طاقت دی ننگی نمُائش دے کیڑھے نفسیاتی، معاشی اتے سماجی اثرات پووݨے ھِن؟ اِیں راند راھیں تھل ئچ مقامی اتے غیر مقامی لوکاں دے وچالے طاقت دے کینجھئیں نویں تعلقات بݨسن؟

ڈیزرٹ جیپ ریلیاں راھیں ٹوُورازم ودھاوݨ دا اے سلسلہ مڈل ایسٹ دے مُلکاں (دبئی وغیرہ) توُں شروع تھیا ھا۔ روھی، تھل، دمان ئچ وی جیپ ریلیاں راھیں ٹوُرازم ودھݨے۔ منگھر مہینے تھل اوُنویں وی ݙاڈھا سوھݨاں اتے من بھاوݨاں تھی ویندے۔ موسمی شدت وی مُک ویندیءِ۔ ٹھڈھی مِٹھی رُت ئچ آوݨ آلے ٻاھرلے ٹوُرسٹاں کوُں تھل لبُھیندے۔ پَھردے سَردے اِنہاں ٹوُرسٹاں (سیلانی لوکاں) تھل ئچ ٹوٹا زمین دا مُل گھنݨ دا وی ضروُر سوچݨے۔ اُتوُں سونے تے سہاڳا اے جو گھٹ پیداواری صلاحیت ھووݨ پاروُں زمین دا مُل وی سستاءِ۔

مڈل ایسٹ دے مُلکاں ئچ عرب قومپرستی دی اتلی طاقت ھِ پئی جو جیپ ریلیاں راھیں ٹوُورازم ودھݨ دے باوجوُد انہاں ٻاھرلیاں (نان عرب) تے زمین مُل گھنݨ تے ھِک تکڑی پابندی لائی ھوئیءِ۔ تھل جھئیں نِڳو سانویں دھرتی تے جیکر جیپ ریلی دی شکل ئچ ودھدے ٹوُورازم نال رئیل ایسٹیٹ (زمین دا وݨج وپار) ودھدے تاں اِیندے اڳوں کوݨ ٻن ٻدھ سنڳدے؟ ٻاھرلیاں جیکر تھل ئچ دھڑا دھڑ زمین مُل گھنݨ دی نیت گِدھی تاں اُنہاں کوُں کوݨ روک سنڳدے؟ ٹی ڈے کینال اتے وت رکھاں دی الاٹمینٹاں دے نتیجے ئچ پہلے ئی تھلوچڑاں دے پیراں ھیٹھوُں تیزی نال زمین چھکیج چُکیءِ اتے چھکیندی پئیءِ۔ کیا تھل جیپ ریلی راھیں تھل ئچ رئیل ایسٹیٹ دا کاروبار کوُں نہ ودھسی؟ کیا ایندے نال جُڑئے ٹوُورازم دے نتیجے ئچ تھلوچڑاں آپݨی دھرتی توُں مزید بے دخل نئیں تھیوݨا؟

(میݙے اے خدشے، سوال بالکل ئی بے معنی اتے رجعت پسند سوچ دی عکاسی تھی سنڳدن۔ سنگت دے کیا وِچارھِن؟)