وادی سون توں تھل تئیں دا پندھ ||ثقلین قیس

اساں ترائے پیڑھیاں پچھاں تے ونجوں تاں ساڈے اجداد دی جنم بھومی وادی سون ہے۔نئیں پتہ ہجرت دا مقصد کیا ہئی ۔کیا مجبوری ہئی جیندی وجہ توں ساڈے پرکھاں اپنڑاں وطن چھوڑا۔ایں ہجرت کوں مجبوری میں ایں وجہ توں اہدا پیاں جو کوئی شخص وادیاں تے پہاڑ شوق توں نئیں چھوڑیندا۔اور جیرھے زمانے انہاں اے ہجرت کیتی تڈاں تاں ہجرت دا وڈا مقصد ایہو ہوندا ہئی کہ قبیلے ہک مقام توں ڈوجھے مقام تئیں ویندے ہن جتھاں پانڑیں ہووے ہا گھاء ہووے ہا۔لیکن اتھاں معاملہ کجھ بیاء ہی ہئی جیرھے دا اج تئیں پک پیرا نئیں لگا ۔کہانی ایویں ہے جو سون ویلی چوں ساڈے اجداد ترائے بھرا ٹرے۔نہ کوئی ائیڑ نہ کوئی سواری نہ کوئی سمان نہ کھاونڑ پیونڑ دی کئی شئے بس تن تے کپڑے تے پیریں جتی بیا کجھ وی نئیں ۔اوں ویلے تاں ظاہر ہے اتنی آبادی کوئی نہ ہوسی جو اے گھٹو گھٹ اڈھائی صدیاں پہلیں دی گال تاں ہوسی۔راہ جنگل بیابان ہئی ترائے بھراواں چوں ہک کتھائیں راہ تے رل گیا ۔نئیں پتہ اوندے نال کیا تھیا ۔او جیندا ریہا یا نئیں ۔شئیت مرگیا ہووے یا شیت او وی کہیں جاہ تے پناہ گول گھدی ہووے ۔ڈوں بھراواں اپنڑاں پندھ کیتی رکھا انہاں کوں دریائے سندھ ڈک ڈتی تے او دریائے سندھ دے کنارے پپلاں (تحصیل پپلاں ضلع میانوالی) آباد تھی گئے انہاں چوں ہک اتھاں رہ گیا اتھاں پرنیچ پیا تے اوندی نسل اتھائیں ودھنڑ لگ گئی ہالیں تئیں وی او اتھائیں ہے ساڈی ادھی سکوت اتھائیں پپلاں ہے پئی۔لیکن ساڈی نسل جیرھے چوں ٹردی ودی ہے اوں بندا پپلاں سندھ کنارے وی ڈھگ دیر تئیں نہ رہ سگا تے تھل تے آنڑ پناہ گھدیوس ۔فاضل شہر جیرھا ہنڑ بکھر دی تحصیل کلور کوٹ ءچ آندا ہے۔اتھاں ایں بندے دی ہجرت ول میکوں حیران کر ڈیندی ہے جو اے ہجرت کہیں وڈی مجبوری دی وجہ توں نہ تھئی ہئی ۔ایں گال دا اندازہ ایں وجہ توں تھیندے جو سون ءچوں ہجرت دا ساڈے بزرگاں اپنڑیں آونڑ آلی نسل کوں کجھ وی نہ ڈسایا تے نہ کڈانہہ اتھاں ول کے گئے نہ کہیں دے نال پچھاں رابطہ کرنڑ دی کوشش کیتی ۔تے پپلاں آلے سکاں نال ساڈا اج وی تعلق ہے پیا آونج وی ہے پئی رشتہ داریاں وی ہن پیاں۔

بہرحال ساڈی نسل اوں اتھاں آکے ودھائی انہاں دا ناں "خانو” ہئی او اتھاں آئے تے جے تئیں میڈے علم ءچ ہے انہاں کوں نور پور تھل دے علاقے دی کہیں پہوڑ قوم دی تریمت نال عشق تھیاء تے اوندے نال شادی کیتوس ۔کجھ لوک پپلاں چوں ہجرت دا مقصد وی ایہو ڈسیندے ہن لیکن اے گال بے بنیاد ہے ایندی کوئی مستند دلیل کئی نئی ۔کیوں جو کتھ پپلاں تے کتھ نور پور تھل (ضلع خوشاب)اوں زمانے نہ تاں فون ہوندا ہا نہ مواصلات دا کوئی بیاء خاص بندوبست ۔تے جیکر اتھاں آونڑ توں پہلیں انہاں کوں عشق تھیا ہووے ہا تاں او نور پور تھل ہی ونج کے باہندے نہ کے اتھاں ادھ راہ ءچ کلور کوٹ تحصیل ءچ رہ ویندے ۔میکوں تاں ایہا سمجھ آندی ہے کہ اوندے اتھاں آونڑ توں بعد کتھائیں عشق تھی گیا ہوسی۔خیر انہاں اتھاں شادی کیتی نور پور تھل ءچ ہالیں تئیں وی ساڈیاں رشتہ داریاں ہن پئیاں رشتے سانگے وی تھیندے رہندے ہن۔

ہنڑ اساں تریجھی پیڑھی توں اتھائیں تھل دے تھلوچی ہئیں اتھاں ساکوں چس آگئی ہے۔پہاڑ وادیاں دریا دے کنارے تے رہونڑ توں بعد کہیں دا تھلوچی تھی ونجنڑاں واقعی حیرت دی گال ہے.ساڈے کیتے تاں تھل تے راونڑاں کوئی اوکھ کوئی نئیں ۔کیوں جو ساڈی ڈاڈی پرڈاڈی وی تھلوچی ہئی تے ڈاڈا پرڈاڈا وی۔لیکن ڈاڈے پرڈاڈے(خانو)کیتے اے اوکھ ہئی ۔لیکن اگر انہاں کوں اوکھ لگے ہا تاں جتھاں او جنم بھومی چھوڑی کھڑے ہن تاں تھل کوں چھوڑنا وی مسئلہ تاں کئے نہ ہا ۔

شیت انہاں دے اندر وی کتھائیں صحرا دا عشق ہئ پیا جو اعوان قوم وی تاں عرب دے صحرا چوں آئی ہوئی ہے۔۔