محترم نذیر لغاری دے ولدے دا ولدا ||مشتاق گاڈی

سئیں! اے آدر دے رشتے ریہہ ویسن۔ نبھاوݨ دا ݙا آوݨا چاہیدے۔ میکوں امید ہے اَساں تُساں انہیں کوں نبھا سڳدے سے تے ڈائیلاگ وی کر سڳدے ہائیں۔ ایتلا پولیٹیکل تاں ساکوں تھیوݨا ای پوسی۔

جے تائیں پاپولزم دی ڳالھ ہے تاں تساݙی نیت منشا جو وی ہووے پر اے تساݙی "بائی ڈیفالٹ” پوزیشن بݨ ویندی ہے۔ پالیٹکس وچ وت ایہا ہوندی تاں "ڈی۔فالٹ” پوزیشن ای ہے۔ جیویں جی۔ایم۔سید ہک مہا سندھی نیشلسٹ ہئی۔ اوندی نیت منشا کیا ہئی، ایندی کینکوں خبر۔ پر ہک ڳالھ ابجیکٹو طرانح نال تصدیق تھیندی ہے جو اوندی سندھو دیش دی سیاست "بائی ڈیفالٹ پوزیشن” وچ ڈیموکریسی دی موومنٹ دے خلاف ونڄ ٻݨدی ہئی تے اوندا فائدہ ضیاالحق چیندا ریہے۔ میں اینجھاں کئی مثالاں ݙے سڳداں پر ڳالھ لنڈی رکھساں جو تساݙی نیت منشا تے کئی شک نئیں، اوندی قدر ہے پر تساݙی ایں ڈی۔فالٹ پوزیشن نال سرائیکی صوبہ کوئی لسانی صوبہ نہ ریہہ ویسی، اے ہک کثیر اللسانی صوبہ ہوسی جیندے وچ پنجابی نمبرز تے وسائل وچ اساں کنیں انویں تکڑے ہوسن جیویں او اڄ ہن۔ ݙوجھا ایندے نال صوبہ وچ اڑیک آندی ہے، جیڑھی جو اڄ پنجاب دی نیت تے مفاد ہے۔

13 ضلعے بشمول میاں والی تے بکھر تاں اویں وی سینیٹ دے بل کنیں منظور شدہ ہے تے ساݙا ایں ڳالھ نال اتفاق ہے۔ جے تائیں جھنگ دی ڳالھ ہے تاں تساں عابدہ حسین بارے درست ڳالھ کیتی ہے۔ اوندا 1975 دی سرائیکی ادبی کانفرنس وچ چھپیا سَنیہا لاجواب ہے۔ پر جے تائیں اڄوکی ڳالھ ہے تاں اوندی دَھی سابق سینیٹر صغری امام اوں پارلیمانی کمیشن دا حصہ ہئی جئیں جھنگ کوں ٻاہروں کڈھ کھڑایا ہئی۔ممبر دی حیثیت وچ اے سبھ کجھ اوندی مرضی نال ای تھیا ہوسی۔ ایہو حال فیصل صالح حیات دا ہے۔

تساں مشرف دور وچ خوشاب تے ٹواݨہ صاحب دا حوالہ ݙتے تاں او ہک دلچسپ دور ہئی۔ آہدن جو اوں دور وچ مشرف کوں سرائیکی سرائیکی کھیݙݨ دی لوڑھ پئے ڳئی ہئی۔ پونم دا سرائیکی کوں پنجویں قومی اکائی منݨ کنیں گھن اے خوشاب دے ٹواݨے صاحب آلے واقعہ وچ اوں کرشمہ سازی دا کمال لڳدے۔ اوں ویلھے ٻنہیں ضلعیں وچ وی اینجھاں قرارداں پاس تھیاں ہئین۔

میں گریٹر تھل فلڈ کینال دے چکر وچ خوشاب چنڳا بھلا پھردا ریہاں۔ اڄ وی میݙا اتھاں رابطہ ہوندے۔ میݙے مشاہدے وچ آئے جو انہیں وچ سرائیکی سنڄاݨ دا کوئی خاص احساس نہی۔ اکثریت کنیں ٻولی دا جݙاں وی سوال پچھے تاں ٹھک کر کنیں پنجابی آہدے ہئین (میں اتھاں لسانی نئیں سیاسی ڳالھ کریندا پیاں) جے اینویں نئیں تاں میکوں اتھوں دے سرائیکی ایکٹوازم دیاں کئی مثالاں شئیر کرو۔ تھی سڳدے میں اݨ ڄاݨ ہووواں۔

وݙی خوشی دی ڳالھ ہے جو تساں فرانز فینن کوں سرائیکی وچ ترجمہ کیتے۔ "بلیک مین، وائٹ ماسک” میݙی وی پسندیدہ کتاب ہے۔ میکوں نئیں ڄاݨ تساں ایں کتاب کوں کیویں پڑھے ݙٹھے۔ میݙے نزدیک تاں اوں کتاب کوں جے اساں نجھا کنیں پڑھوں تاں ساݙی ایں بحث دی سمسیا کتھائیں حل تھی ویندی ہے۔

ایں کتاب وچ فرانز فینن لکھدے:

The zone of non-being is the “hell”.

تساکوں نئیں لڳدا جو کہیں شمار قطار متوں، کہیں منی منائی ہوند متوں، ریکارڈ تے ایکارڈ کنیں ٻاہروں رہندیں ہوئیں اساں سرائیکی فرانز فینن دے آکھے موجب اصل وچ ہک دوزخ وچ ای رہندے پئے ہئیں۔

اوندے چھیکڑی چیپٹرز وچ کالے بندے دی سنڄاݨ یا ” ری۔کاگنیشن” دی ٻہوں اہم سمسیا ڈسکس تھئی کھڑی ہے۔ بلیک مین ہک مسلسل غلامی تے ݙڈھپ ہیٹھوں رہندیں ہوئیں کیویں وائٹ مین دی اݨ چتی نقالی یا میمکری کریندے۔ اساں ایں سنڄاݨ یا "ری۔کاگنیشن” دی سٹیج کنیں گذر ڳئے ہئیں۔ اساں اے سنڄاݨ آپݨی آپ لدھی ہے۔ ساکوں ہݨ کوئی ہل آکھے یا ککڑ، ساکوں کوئی فرق نئیں پوندا۔ اساں اپݨی ایں سنڄاݨ دے تکڑپ وچ کہیں ٻاہرلے دے ݙتے ناں یا شبد نال نہ چھتے تھیندے ہئین نہ وٻلیندے ہئیں۔ تساکوں ڄاݨ ہے جو سنڄاݨ اوھا جیڑھی اپݨے پورھے، اپݨی کیتی کرت نال ملے۔فرانز فینن وی بلیک پولیٹیکل کمیونٹی کوں ایہو اہدے جو اپݨی سنڄاݨ آپ کرو۔ وائٹ مین دی ݙتی ہوئی سنڄاݨ کہیں مداری دے چمتکار وانگ گم تھی ویسی۔ اساں وی سرائیکی دی سنڄاݨ آپ کروں، پنجابی تے جنوبی پنجابی دی ݙتی سنڄاݨ چھومنتر تھی ویسی۔ تے میکوں یقین ہے اے سنڄاݨ ساݙے ہتھیکے ہے۔ جے ایں نہ ہوندا تاں ایتلا سارا ہنگامہ کیہاں ہوندا۔

اے "جنوبی پنجاب” دا ناں ہک "بوبی ٹریپ ہے۔ شکار دا اصول ہے جو کیموفلاج کرو۔ کیموفلاج کرݨ ہک ایڈوانس آئیڈنٹیٹی یا پولیٹیکل آئیڈینٹی دی نشانی ہوندی ہے۔ ایں "ٻوبی ٹریپ” کوں "کیموفلاج” بݨا مخالف کوں پھساؤ نہ جو آپ پَھس کھڑو۔ اے ہک او وݙا نتیجہ ہئی جیڑھا پوسٹ کالونئیل سکالر "ہومی بھابھا” ایں کتاب "بلیک مین، وائٹ ماسک” پڑھدیں ہوئیں کڈھیا تے وت سکھایا۔

تساݙے ناول دی تانگھ ریہہ ویسی۔ وسدے رہو