سنڌي-سرائيڪي سَڱ دا سوال؟ ۔۔۔ارشاد لغاري

۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔

سرائيڪي سڱ دا سوال انهن موڙ تي پهتا اي جو انهان ڏوهين قومان ڪون اپڻي اپڻي سڃاڻ دي تناظر دي حوالي نال هڪ ٻئي دي سُوران دا سنڌا ڪريندي هڪ ٻئي نال سانجھ هر صورت جوڙڻي ئي پوسي.

سياسي سوال ڪنون ڏون قدم اڳون وڌا اسان سنڌو ماٿري دي تهذيب دي تناظر وچ ڏيکون ته اسان ڪو اي نظرسي جو اي تان صديان تي محيط هڪو روح اي، جنهن وچ سنڌي تي سرائيڪي سوچ فڪر دي هڪو ئي صورت رهندي آئي هي..

انهن دا هڪ ساده مثال مئين اپڻي وستي مريد خان لغاري دا ئي چا ڏيوان، جنهن دي ڳليان وچ کيڏڻ والي اسان ٻالان ڪون اڄ تون چاليھ سال اول اي تان پتا نه هوندا هئي تي قومان ڪيا هوندِن، انهان دي حق ڪيا هوندِن پر وستي دي هر سال والي عيد يا ماهوار چنڊ دي چوڏهين والي محفل جيڪا بندي فقير دي آسڻ تي ٿيندي هئي، تنهن وچ وستي دي لوڪ فنڪاران لطيف، سچل، خوش خير محمد، حمل فقير تي محمد فقير کٽياڻ سميت سنڌ دي ٻيان وي کوڙ ساريان فقيران اتي عُشاقان دا ڪلام ڳاندي انهن وچ خواجه غلام فريد سائين دا ڪلام وي برابر حصي طور شامل ڪريندي سانڪون ڄڻ ته اي بنياد وچ ئي سمجها ڇوڙيا ها ته اسان سنڌي سرائيڪي هڪو هئين.

انهن واسطي اڄوڪي زماني وچ جڏهن جڏهن وي سنڌي – سرائيڪي سانجھ دا سوال ميڏي سامھون بحث هيٺ آيا هي ته مئين اپڻي دوستان دي سامھون سدائين اها ئي ڳالھ رکي هي تي اڄوڪي صورتحال وچ سنڌي – سرائيڪي سانجھ ڪون سهنجا ڪرڻ واسطي اسان ڪون رليج سياسي سوالان ڪنون اول اپڻي ثقافت، ادب تي تهذيب دي جُڙت دي روشني وچ هڪ ٻئي نال نوين سوين جُڙڻ کپيجي. اي ثقافتي تي ادبي، فني جُڙت اسان ڪون اهو سمجهئيسي جو اسان ڪيوين هڪو روح ۽ وجود هئين ۽ اسان ڪون اڄوڪي زماني وچ ڪيوين رليج هڪ ٻئي دي قومي سڃاڻ دي ساک بچاوڻ کپيجي.

مثال چا ڏيوان ته جيوين شاعري اي. سنڌي سرائيڪي شاعري ديان تشبيهان خيال دي جنهن زمين چون ڦُٽنديان پئين اها زمين هڪو اي. اسان ڏي سوچڻ اتي سمجهڻ دا انداز هڪو اي، اساڏي کل ڀوڳ تي چرچي دا لهجا هڪو اي، اساڏي اجرڪ، اساڏي لوئي جُڙي هوئي اي، اساڏي ساز، اساڏي آواز، اساڏي منهن مهانڊي هڪو هن. مطلب ته جي اسان سنڌي سرائيڪي وچ هيڪڙائي ڳُليسون ته هزار حوالي مل پوسن ۽ جي فرق ڳُليسون ته اهو شايد ڪافي محنت نال ڳولڻا پوسي.

سب تون وڏي ڳالهه ته سنڌيان تي سرائيڪيان دا شاھ وي سنڌو درياهه بادشاهه نال هڪو احساس وچ جُڙيا هويا اي. واضح رهي ته انهن حوالي نال ڪافي سال پهلون مئين اشو سئين دي ڪتاب "سنڌ ساگر نال هميشه” تي روزاني سنڌي اخبار عبرت وچ تبصرا لکيندي اي لکيا هئي ته اڄ جيڪڏھن سنڌ دا مهان ڪوي شيخ اياز اي ڪتاب پڙهي ها ته انهڪون اشو سئين نال رِيس ضرور ٿيوي ها ۽ او سوچي ها ته مئين سنڌو بادشاهه نال انهن معني تي وابستگي والي ڪلا ڪيوين وسار ڇوڙي!؟

ٻيا مثال فشر فوڪ فورم والي سائين محمد علي شاھ دي انهن راءِ دا وي گهن سگهدي هئين، جنهن دي درياه واسطي سنڌ وچ هڪ تاريخي جدوجهد رهي اي. او سائين وي اهدي تي اُنهن سنڌو بادشاهه دي معاملي وچ سرائيڪي لوڪين ڪون سب تون وڌيڪ حساس تي محبت ڪرڻ والا ڏٺئي.

مطلب ڳالهه دا اي هي ته اسان اول پهلي مرحلي وچ سنڌي سرائيڪي سانجھ وچ اُنهان چيزان ڪون اڳون رکون، جنهنان تي سب دوست پهلون ئي سهمت هووِن. انهن معاملي وچ ميڏيان ڪجهه تجويزان هن.

1. سنڌي سرائيڪي لوڪ ميلا

انهن ميلي دا هڪ دور سرائيڪي وسيب وچ رکيجي ته ڏوجها سنڌ وچ. ميلي دا ماڳ مڪان دوست ٻهه طئي ڪرن. سنڌ وچ ته اي ميلا ميڏي خيال وچ ڀٽ شاهه وچ ٿيوڻ کپيجي باقي وسيب وچ ڪٿان ٿيوڻ کپيجي؟ او دوست رليج طئي ڪرن.

2. سنڌي-سرائيڪي ادبي ڪميٽي دا بنياد پووڻ کپيجي جيڪا ڏوهين ٻوليان دي ڪلاسڪس ڪون هڪ ٻئي دي ٻولي وچ ترجما ڪري.

3.هڪ سياسي ڪميٽي دا بنياد رکيجي جيڪا انهن ڳالھ دا سنڌا ڪري ته سنڌي سرائيڪي سياسي سوال دي نوين شڪل و صورت ڪٿان ڪٿان هڪو اي تي ڪٿان هڪ ٻئي ڪنون مختلف. جٿان اي صورت هڪو اي انهن صورت ڪون وڌيڪ چِٽا ڪريجي ۽ جيڪڏهن ڪٿان ڪي تضاد لڀ پووِن ته انهان ڪون دوستاڻي سمجھ نال ڪيوين نِبريجي؟ اهو سمجهڻ تي سمجهاوڻ دا ڪم انهن سياسي ڪميٽي دي حوالي ڪريجي.

مئين سمجهدان جي پهلي مرحلي وچ اسان اي ٽائي نقطي سمجھ گِڌي ته اڳون باقي سڀ سڻايان ٿي پوسِن.