کلا، کویتا اتے رَس دَھوَنی ۔۔۔مشتاق گاڈی

کویتا شَبدیں دی کلا ہے۔ قدیم سندھ ہند ریت وچ شَبد برہم دا روپ سمان ہے۔ بھرت

 ہری آہدے، اے شَبد برہم ہے جئیں پورے سنسار کوں پکڑیا جکڑیا ہوئے۔ ویششک فلاسفریں موجب شَبد مُنڈھلے پنجوی گُݨیں وچوں ہک پراتم گُݨ ہے۔ پتݨ جلی آہدے جو شَبد اَمر ہے۔ ہک درست ورتیا شبد ساݙی جیوݨ مُکتی بݨ سڳدے۔ شَبد کوں کاما دھینو وی آکھیا ویندے، یعنی ہک اینجھی مقدس ڳاں جیندے نال ساری کامنائیں تے کلپنائیں دھنڑیج سڳدن۔ یاسک آہدے جو شُبد تے اوندے ارتھ وچالے اوہو سانگا ہے جیڑھا پُھل تے سوگندھ دا آپت وچ ہوندے۔ شبد شکتی روپ ہن۔

کویتا شبدیں دی ہک نویکلی راند ہے۔ بئی کہیں کلا دا ایتلا سدھا سنواں شبدیں نال

 سانگا نئیں جیتلا کویتا دا ہوندے۔ ایں کیتے کویتا کوں بھاشا نال جوڑا ویندے۔ بئی کہیں وی کلا دا بھاشا نال اینجھا سدھا سنواں سانگا نئیں ہوندا جیڑھا کویتا دا ہوندے۔ موسیقی راگ رنگ ہے۔ چترکاری لکیریں رنگیں دی راند ہے۔ سنگ تراشی دی اپݨی کلا ہے۔ انہیں کہیں وچ بھاشا تے شبدیں دا اینجھا ورتارا نئیں جیویں اساں کویتا وچ ݙیہدے سے۔

کویتا دے بھاشا تے شَبدیں نال ایں نویکلے سانگے پاروں ” دَھوَنی” دی ہک پریتی ودیا بݨی۔ دھو ہک اینجھا شُبد ہے جیڑھا کہیں اینجھے اَلا یا آواز کوں آہدن جیڑھا پڑڈو بݨ ساکوں سُݨیجے۔ ایں شَبد دھو کنیں ” دَھوَنی” نکھتا۔ دَھوِنی کویتا وچ کہیں پد (شعر) دے اوں ارتھ (معنی) کوں آکھیا ویندے جیندی سُدھ ٻُدھ ساکوں سدھی سنویں نئیں تھیندی۔ پڑݙو وانڳ ٻس ڄاپدے جو کئی الا ہے۔ عام ٻول چال دی بھاشا وچ شبد تے انہیں دے ارتھ سدھے سنویں ہوندن۔ کہیں وݙی کویتا وچ شبد تے انہیں دا سلہاڑ نال بݨے پَدے (شعر) سدھے سنویں نئیں ہوندے۔ او ݙونگھے ہوندن، ساݙے بھاؤ تے انو بھاؤ دے انجھے پرتیں کوں چھڑیندن جنہیں تائیں ساݙی اپݨی سدھی سنویں پہنچ نئیں ہوندی۔ اے ساکوں ارتھ دا ہک اینجھا رَس ݙیندن جیندے پیوݨ کیتے اندر دیوتا وی اپݨا سبھ کُجھ وار ݙیوݨ کیتے تیار تھی ونڄے۔

دَھوَنی دی ایں سمسکرتی ودیا موجب شَبد اپݨے ارتھ وچ کݙاھیں پورا نئیں ہوندا۔ ایں کیتے پانینی تے پتن جلی سمسکرت بھاشا وچ ہک ٻیا شَبد ورتیندن جیکوں ” سپُھٹ ” آکھیا ویندے۔ جیویں ٻوٹے وݨ پُھٹدے پھلدے ودھدے ویہہ ویندن ایہو کُجھ بھاشا تے اوندے شبدیں دی کہاݨی ہے۔

کشمیری پنڈت آنند وردھن تے ابھینوا گُپتا آہدن جو کویتا دا اَمر سَت ‘ دَھونی ‘ ہے۔ اے ساݙے بھاؤ تے انو بھاؤ کوں اینجھے ارتھ ݙیندی ہے جیڑھے ݙسے تے آکھے نئیں ونڄ سڳدے۔ ایندے کیتے او ہک کتھا وانگ مثال ݙیندن۔ کتھا اے ہے”

[ ہک تریمت تے جوان دے پریمی جوڑے جنگل وچ دراہی رکھی۔ او جنگل وچ ہک ٻاہمݨ دی آند ویند وی ہئی۔ جݙاں او تریمت دراہی آلی جاہ پُجی تاں ٻاہمݨ اُتھاں پھردا ودا ہئی۔ تریمت کوں ڄاݨ ہئی جو اے ٻاہمݨ اوں جنگل وچ پھردے لڳے کُتے کنیں ٻہوں ݙردے۔ او ٻاہمݨ کوں اتھوں بھڄواوݨ چاہندی ہے۔ ایں کیتے اوں ٻاہمݨ کوں آکھیا: ” تُساں نچنت تھی کنیں جنگل وچ آئے کرو۔ جیڑھے کُتے کنیں ݙرے ہاوے، اونکوں کݙاھیں کݙاھیں ایں پاسیوں نکل آوݨ آلا شیر کل چیر پھاڑ کر کنیں کھا ڳئے۔”٘ ]

ایں پوری کہاݨی وچ تریمت کتھائیں وی سدھا اوں ٻاہمݨ کوں اے نئیں آہدی جو تُساں اتھاں جنگل نہ آئے کرو۔ او چھڑا ہک لُکیا چُھپیا ہویا اشارہ ݙیندی ہے۔ ایہو لُک چھپ، ایہو بھید کوں ابھید کرݨ، ایہو ݙسݨ وچ لکاوݨ تے لکاوݨ وچ ݙسݨ کویتا دی کلا دا ست ہے جینکوں سمسکرتی پردھانیں بھاشا تے شُبدیں دی کلا آکھیا۔ اے دھو ہے جیڑھی پریں کنیں سُݨیدی ہے۔ جیڑھی ساݙے بھاؤ تے انا بھاؤ کوں ننویں ارتھ تے انگ ݙیندی ہے۔ ایندے مُتوں کوئی کویتا کویتا نئیں ٻس شبدیں دی سلہاڑ ہے۔

راج نیتی یا پالیٹکس وچ ڳالھ کوں سدھا سنواں سمجھݨا پوندے، سدھا سنواں آکھݨا پوندے۔ ایندے وچ سڄݨ دشمن دی سدھی سنویں سُنڄاݨ کرݨی پوندی ہے، اپݨے پرائے دی ونڈ کرݨی پوندی ہے۔ جݙاں کویتا چھڑی راج نیتی یا پالیٹکس دی سیوا وچ لڳ ویسی تاں او کویتا نہ رہسی۔ کُجھ ڳڑدھال تاں مچیسی پر کویتا نہ ہوسی۔