ساݙی گاݙیں دی وَستی نَئیں بُغلاݨی والی دی کندھی اُتے ہے، بَھل ہئی۔ ٻن دے نال اَتے جُھڳیں کنیں سو گز گھٹ فاصلے دی پاسوں سَرینہیں دے وَݨ ہائن۔ اوں زمانے کھوہ وستی کنیں ݙو ترائے فرلانگ دور ہئی اَتے ہک اَستاوا پاݨی دا بھر کے بندے دَھاندے ہَن۔
آہدن اُوں ویلھے پھوڳ ناں دے بندے ٹانگیاں بھر بھر اِنہیں سَرینہیں کوں پاݨی پلا کنیں وݙا کیتا ہئی۔ اُوں ویلھے اُنہالے دی گرمی وچ اِتھاں وݙا روݨق میلہ ہوندا ہئی۔ کم کار کنیں فارغ تھی، روٹی کھا کے ہر ٻُڈھا جوان اپݨا کھٹڑا چا، اِنہیں سَرینہیں ہیٹھ آ سُمدا ہا ۔
ݙاݙا حسّو، اللہ بخشسس ، الف لیلیٰ یا داستان امیرحمزہ کَچھ وچ پا، کھٹڑا چا کنیں آ ویندا ہا۔ اے قصے سُݨاوے ہا یا ہک ڳالھ دے ثبوت وچ کلیلہ دَمنہ دا کوئی قصہ اپݨی ثقافت دا رنگ چوکھا چڑھا کنیں سݨاوے ہا۔ او بندے جنہیں کوں کھٹڑے سَٹݨ دی جاہ نہی مِلدی او بھیݙیاں کھیݙن ہا یا وت پھیگݨی پُھدک، تݙاں تاس نہی آئی۔
ساوݨ رُت ہئی۔ نَئیں وچوں کُجھ جوان اَجڑ ٹپیندے پئے ہَن۔ پچھوں ڳائیں دی کھیر آندی پئی ہئی ۔ اُتوں وَنو وَن دے جھڑ بَدل دیاں ٹُکڑیاں پرکھاریاں تھی تھی ول ڄم ویندیاں ہَن اَتے ہک چھیڑو ڳاندا پیا ہا۔ اُوندا ہک مصرعہ ایں سارے منظر سُودھا، اپݨے سارے اثر سمیت میکوں یاد ہے۔
اللہ ساݙی ٻنی وَسائےپہلی دَھمک تَندُولے والی
دَرّے اُتے پہاڑ دی کَچھ وچ مُندراݨی شہر کنیں کُجھ اُتوں پتھر چا چا کے ہک ٻن ٻدھیندے ہاسے۔ ٻَن کینکوں آہدن؟ کیویں ٻَدھی ویندی ہئی؟ رحیم داد بابر چپڑاسی کیویں ٻن ٻدھݨ آلیں کوں دیر نال آوݨ اُتے کَن پکڑا کنیں اُنہیں دی کنڈ تے پتھر رکھیندا ہا؟ او ویلھے تݙاں لفظیں وچ قید کیتے ڳئے ہن۔
اَڄ نہ او لفظ ریہن نہ اُوں سَمیں دا جادو۔ کمارے کراوݨ کیتے جتھاں رودکوہی دا چپڑاسی ہوندا ہا، اُتھاں ہر پتی دے پاسوں ہر نمبردار دا چُݨیا آدمی ہوندا ہا جیکوں ”مہمار“ آَہدے ہن۔ اے کمارے کراو ݨ دا ہوکا ݙیندا ہا۔
سکندر ناں دا آدمی بغلاݨیں کنیں آوے ہا۔ اے آدمی ٻہوں دَبنگ اَتے کُراڑی آواز وچ ہُوکا ݙیندا ہا۔ اُوندا ہُوکا اَڄ وی اپݨے تا ثرات سُودھا یاد ہے۔ اے ݙسݨ کیتے جو فجر کوں وَستی کنیں ݙاہ میل چھینل پہاڑ دے بغل وچ کل ٻن ٻدھݨ وَنڄائے، او ہوکا ݙیوݨ کنیں پہلے اے آکھے ہا:
رولے ݙے نہ پاݨی
روندے رݙ تے چولاݨی
اَڄ نہ ساݙی وَستی دا، نہ رݙ اَتے چولاݨی دی آبادیں دا کوئی آدمی اُوں ویلھے دے درد کوں سمجھ سنڳدے۔ لَݙ ڳئیں دے خالی کھولے کجھ نئیں ݙسیندے۔ لفظ باقی ہِن، کیفیتاں باقی نئیں۔ اَڄ تاں اے موضع رݙ اَتے چولاݨی باغ بہار ہِن، اُوں ویلھے تاں گڑکاں اَتے کھݙاں ہوندے ہائن ۔
اے اَزلی تسے، ساݙی عمراہ دے دریا دی مݨ اُتے وَسدے لوک ڄاݨ سنڳدن جو پوہ دی رات کُھوہ دی ڳادھی اُتےٻَہہ، دُھسا پا کنیں رَڑھ راہی کیویں کیتی ویندی ہئی؟ اواندھے کیویں وَلائے ویندے ہن؟ بُھرڄل، ڈھینڈھا، کانڄݨ، چکلی، چکل اَتے ٹھاکݨ چا ہوندی ہئی؟ اَتے اُوں ویلھے تیݙے کُھوہ تے آئیاں دا کیا تاثر ہوندا ہئی ؟ کوئی کیویں کُھوہ تے آندی ہئی؟ وعدے دے کُوڑے کنیں چَھلے کیوں اَ تے کیویں منگئے ویندے ہن؟ یا کوُنجاں دریا دی لام گِھن کنیں کیویں اُݙردیاں ہن؟
میں اے نمہی پیا آہدا جو او چنڳے وقت ہن۔ میݙا اے مطلب وی نئیں جو او گندے وقت ہن۔ میݙا مطلب تاں چھڑا اِتلا ہے جو او ویلھے وی ہئین اَتے ہُݨ ہُݨ نال ہے۔ اُوں وقت دیاں وَرتارے دیاں اپݨیاں شئیں ہن۔ اُوں ویلھے دیاں اپݨیاں کہاݨیاں اتے لوک ڳاوݨ ہَن۔ اَڄ او شئیں نئیں ریہاں۔
او لفظ ہوا وچ رَل کے ہوا تھیندے ویندن۔ اَڄ او ماحول نئیں، اُوں ماحول اَتے آس پاس دے تاثرات اَتے کیفیات نئیں۔ او رَڑھ راہی دا سماج ہا ۔ اُوں سماج دی دُعا ہئی ” اللہ گھوڑے جوڑے ݙیوے“۔ اَڄ نہ گھوڑے اَتے جوڑیے منگئے ویندن، نہ "ݙدھ پُتر والا تھیویں” دی دُعا اُوں کیفیت وچ ݙتی ویندی ہے۔
اَڄ نہ جوڑے ہِن نہ درے ہِن، نہ ہَل ہَن نہ ہَلی وَدھے دی دُعا ہے۔ اے سارا کُجھ تکھیں تکھیں بدلدا پئے اَتے ضرور بدلݨے۔
ایں ساری صورت دا نتیجہ اے تھیندا پئے جو ساݙا سارا ماضی ایں طرانح ختم تھیندا پئے جو ایندا کوئی اَیرا، کوئی نشان باقی نئیں پیا بچدا۔ اَساں ݙور کٹی پتنگ تھیندے ویندے ہئیں۔ وقت لفظیں وچ قید تھی کے گُزریں زمانیں دے اَیرے ݙکھلیندے۔ لفظ لکھت پڑھت وچ آ کے باقی رہندن۔ اے لفظ، اے ماء ٻولی ساݙی تہذیب اَتے ساݙے کلچر دا نوےّ فیصد حصہ ہِن ۔
ساݙا اے نوّے فیصد کلچر ایں واسطے مِٹدا پئے جو اساں پہلے جنمیں وچ کوئی گناہ کیتا ہا۔ اڄ او گناہ نئیں بخشیندا پیا۔ اے گناہ ہئی آزادی دی چاہت دا، اے گناہ ہئی اپݨی دھرتی اُتے ساول ݙیکھݨ دا۔ اے گناہ ہئی اپݨے کلچر کوں پَھلدا پُھلدا اَتے ساول ݙیکھݨ دا۔ آہدن ”ݙائݨ تاں ڳئی، ݙند سٹ ڳئی “۔ سامراجی تاں ڳئین پَر اپݨی بیورو کریسی چھوڑ ڳئین۔ اے ݙند تلوار کنوں تکھے اَتے وال کنوں پتلے ہن۔
About The Author
اے وی پڑھو
اشولال: دل سے نکل کر دلوں میں بسنے کا ملکہ رکھنے والی شاعری کے خالق
ملتان کا بازارِ حسن: ایک بھولا بسرا منظر نامہ||سجاد جہانیہ
اسلم انصاری :ہک ہمہ دان عالم تے شاعر||رانا محبوب اختر