پاکستان وچ منڈھ لا کنوں این ایف سی ایوارڈ متنازعہ رہے کیوں جو اے سوائے پنجاب دے کڈاہیں کہیں ڈوجھے صوبے دے مفاد وچ نئیں ریہا ۔جڈاں بنگال بطور مشرقی پاکستان ساڈے نال ہا،او ابادی دے تناسب نال مغربی پاکستان کنوں وڈا ہا تے اوں ویلھے این ایف سی ایوارڈ دی بنیاد ابادی دے بجائے آمدنی تے زمینی اراضی اتے رکھی گئی ہئی۔ ایہا صورت ہئی جیندے نال پنجاب پورے ملکی وسائل لٹ سگدا ہا ۔ بنگلہ دیش بنڑنڑ دے بعد پنجاب باقی صوبیاں کنیں آبادی وچ ودھ ہا تہوں ہنڑ 1974 دے این ایف سی ایوارڈ دی بنیاد آمدنی تے رقبے دی بجائے آبادی اتے رکھی گئی۔ اے گالھ یاد رکھنڑ دی ہے جو دنیا دے ستاوی وفاقی ملکاں وچ ہک وی اینجھا کئے نیں جیندے وفاق تے صوبیاں دے درمیان مالیاتی ونڈ صرف آبادی دی بنیاد اتے تھیندی ہووے۔ پنجاب دی منافقت تے بالادستی ڈوہیں پاسوں نظر آ گئی ہے۔ کوئی وی حکومت ہووے پنجاب مالیاتی وسائل دا وڈا حصہ گھندا رہ گئے۔(تہوں چھوٹے صوبے ابادی ودھانون دے چکر وچ ہن ،میں مولانا محمد خان شیرانی دی تقریر خود سنڑی ہائی جو زیادہ شادیاں کرو،ابادی ودھسی تاں بلوچستان کوں وفاق توں وسائل ذیادہ ملسی ) ۔ جے این ایف سی ایوارڈ ریوینو دی بنیاد اتے تھیوے تاں پنجاب دا حصہ چھڑا
61۔23 بنڑسی تے سندھ دا 21۔69 فیصد۔ لیکن اتلی ونڈ دے مطابق پنجاب 36۔57 % ، سندھ 71۔23% ، کے پی کے 82۔13% تے بلوچستان 11۔5 % گھندا رہ ۔ اجاں آہدن چھوٹے صوبے رڑدن، کل وسائل انھیں دے کھاندا پنجاب پئے۔گالھ کرن تاں غدار؟
پی پی پی دی حکومت 2009 وچ جڈاں ستویں این ایف سی ایوارڈ دا اعلان کیتا تاں وسائل دی تقسیم وچ صوبیاں کوں پورا نہ سہی اگیں کنیں چوکھا حصہ ڈتا گیا، ہنڑ صوبیاں کوں 45% دی بجائے 56% ملدا پئے تے مرکز کوں 55% دی بجائے 44% ۔ (اصولا” اے شرح 20% مرکز تے 80 % صوبے ہوونی اے جیرھی پنجاب اپنی آبادی دے بہانے کڈاہیں نئیں تھیونڑ ڈیندا )۔
خیر ایں ستویں ایوارڈ دے تحت مجموعی طور تے پنجاب 1۔53%،سندھ 94۔24% ، کے پی کے 88۔14% تے بلوچستان 17۔7% حصہ بنڑیا۔ اتھوں پتہ لگدے جو سندھ پورے ملک دی آمدنی وچ 2۔69% حصہ ڈیندے تے صرف 94۔24% گھندے۔ایویں بلوچستان تے کے پی دی ریشو ہے۔
ایہا وی ایں حکومت کوں نہیں پچدی پئی، اٹھارہویں ترمیم آلی کار وسائل دی ونڈ کوں ولا پچھوں تے کرنڑ چاہندن یا سہولت کار بنڑدے پیئن، جو وی ہووے آپ اندازہ لاو صوبہ کیرھی خیرات اچ ڈیسن؟ پنجاب دی تقسیم یعنی سرائیکی صوبے نال ایندی ابادی گھٹدی اے ولا اے پورے ملک دے وسائل تے قبضے جوگا نہیں راہندا،مرکز وچ کمزور تھیندے تے وفاقی حکومت تے بیوروکریسی دا ہھتیار وی ویندیس۔قومی اسمبلی تے سینٹ وچ ممبران گھٹدےنس ۔ سارے ڈڈھپ ، منافقت تے زورا زوری مکدی اے۔
اے صرف ظاہری وسائل دی گالھ ہے جنھیں کوں کھادی ویندے۔ چھوٹے صوبیاں تے سرائیکی وسیب دی زمیناں تے معدنیات، تیل ،گیس ، کوئلہ وغیرہ دی تفصیل ڈوجھے حصے وچ پڑھائے۔ ثقافت، ادب،تاریخ، کلچر ،زبان تے قومی سیاست اتے پنجاب دا یلغار علیحدہ ہے ،سیاسی نمائیندے تے صحافیں کوں انجھ اپنے ہتھ وچ کیتی کھڑے ۔ عدالتاں ایندے زیر_عتاب ہن۔ فوج وچ چھوٹے صوبئیں دی نمائیدگی زیرو ہے سوائے پنجاب تے کجھ کے پی کے دے۔میڈیا ایندے کنٹرول وچ ہے۔پورے ملک دا نصاب ،چھوٹے تعلیمی ادارے تے یونیورسٹیاں اتے ایندا قبضہ ہے۔ بندرگاہیں تے ایہے دھاڑیل بیٹھن، خاص کر بلوچستان وچ پٹواری کنوں کمشنر تائیں پنجابی سیٹلر ہن۔
موجودہ ملکی سیاسی صورتحال وچ کون ہے جیرھا انھیں نال بھڑدا پئے۔ سرائیکیاں کوں وی ولا ڈیکھ بھال کرنی پوسی۔
آئین دے آرٹیکل (160 ڈی ) دے مطابق مرکز صوبیاں دے درمیان وسائل دی ونڈ وچ مداخلت نہ کریسی۔اے صوبیاں دا حق اے جو او اپنے معاملات آپت وچ جمہوری طریقے نال طے کرن۔مرکز اپنی 20% کٹوتی دے بعد سارے مالیاتی وسائل تے آمدنی متعلقہ صوبے کوں واپس کرے۔خزانے دی ونڈ ابادی دی بجائے جغرافیائی حد بندی وچ حاصل شدہ آمدنی تے غربت و پسماندگی تے رکھی ونجے۔لیکن اتھاں متضاد صورتحال ہے ، مرکز سرائیکی وسیب سمیت سارے صوبیاں دے وسائل آپ گھندے یا پنجاب کوں ملدے۔ باقی بچا کھچا حصہ چھوٹے صوبیاں کوں واپس کریندے۔
سرائیکی سٹوڈنٹس تے نینگر کارکنیں واسطے اے پتہ ہونون ضروری ہے جو عالمی اصولاں دے تحت دنیا وچ زمینی (دھرتی ) یا پانی (سمندری ) وسائل جتھاں وی ہونون یا دریافت تھیون او اتھوں دے مقامی (وسدے ) لوکاں تے قوماں دی ملک ہوندین۔او سب توں پہلے اوکوں استعمال کرنڑ دا حق رکھدن ، وفاق ، ڈوجھے صوبے یا قومیں توں ویچ کے رائلٹی دا وی آئینی حق رکھدن۔ لیکن ما بعد نوآبادیاتی نظام وچ ساڈے ملک دے مقتدر طبقے انھیں قدرتی وسائل تے قبضے کر تے بئی مانی تے دوغلے پن دا ثبوت ڈتے تے حقدار قوماں دی معاشی نسل کشی کیتی اے۔ پاکستان وچ سرائیکی، سندھی تے بلوچ عوام شروع لا توں ایں لٹ مار دا شکار تھیندے آندن ۔ایندی ڈک ٹھل دا پریں پریں تئیں کوئی امکان کئے نیں، سوائے پنجاب دی تقسیم یعنی سرائیکی صوبے دے قیام دے۔
ہنڑ تلے ملک وچ قدرتی وسائل دی ونڈ تے رائلٹی دا حساب ڈیکھو :
صوبہ سندھ:گیس پیداوار 56% ، تیل پیداوار 63۔40%
صوبہ بلوچستان :گیس پیداوار 13%،تیل پیداوار 07۔0%
صوبہ کے پی کے:گیس پیداوار 12%،تیل پیداوار 4۔40%
صوبہ پنجاب :گیس پیداوار 3%، تیل پیداوار 40۔18%
(اے وی سرائیکی وسیب دی پیداوار ہے )
ٹوٹل رائلٹی :وفاق :5۔88%، تمام صوبے:5۔12%
* ہنڑ قومی مالیاتی ایوارڈ 2009 دی صوبیاں وچ ونڈ دے تجویز کردہ فارمولے تے غور کرو :
1۔پنجاب :آبادی 36۔57%
زمین/جغرافیائی چوڑائی :32۔4%
ریوینو کلکشن :04۔23%
غربت /پسماندگی :6۔20%
(ایندے وچ سرائیکی وسیب شامل ہے )۔
2۔سندھ: آبادی :71۔23%
زمینی رقبہ : 18۔7%
ریوینو کلکشن :02۔69%
غربت /پسماندگی : 5۔22%
3۔ بلوچستان :آبادی :11۔5%
زمینی /جغرافیائی احاطہ : 0۔82%
ریوینو کلکشن: 40۔2%
غربت /پسماندگی : 9۔24%
4۔خیبر پختونخواہ : آبادی :82۔13%
زمین/جغرافیائی چوڑائی :5۔6%
ریوینو کلیکشن :54۔5%
غربت /پسماندگی : 0۔32%
*کوئلے دے حوالے نال ڈیکھو جو سندھ سارے صوبیاں توں زیادہ کوئلہ (7۔88 % ) پیدا کریندے ۔ 2010 وچ اٹھارویں ترمیم توں پہلے وفاق صوبیاں دی رائلٹی دا 5۔88% چا گھندا ہا۔صوبیاں کوں چھڑا 51۔11% حصہ ملدا ہا۔
(وفاق دا جھکاؤہمیشاں پنجاب دو رہ گئے جیرھا اوندے ناجائز سیاسی تے معاشی مفادات دا محافظ ہے )۔
ہک غیر ملکی تنظیم دے انسانی ترقی دے حوالے نال 2003 دی رپورٹ دے مطابق صرف سندھ روزانہ 31583 بیرل تیل اتے 2871650000 کیوبک فٹ گیس پیدا کریندے، یعنی ملکی آمدنی دی کل پیداوار وچ 70% حصہ رلیندے لیکن اتھوں دے 70%دیہاتی لوک بے زمین کسان تے بے گھر مزیرے ہن۔ ایہو حال سرائیکی وسیب،بلوچستان تے کے پی کے وچ دیہات دے اصل مقامی لوکاں دا ہے۔جیرھے اپنے قدرتی وسائل توں محروم ہن۔اے تبدیلی اوں ویلھے تئیں نئیں آ سگدی جے تئیں قدرتی وسائل تے مکمل اختیار صوبیاں تے تل وطنی قوماں کوں نہ ڈتے ویسن۔ ایندا اخیری حل انجھ صوبہ ہے۔سرائیکیاں کوں ایندے بارے پارلیمانی سطح تئیں سوچنڑاں پوسی ۔ایویں خالی ہوا وچ چھمکاں مارن نال کجھ نئیں تھیونڑاں۔ اپنے گھر دی کندھ تے دشمن دا ناں لکھ کے روز کھلے ماروں کھڑے،اپنی کاوڑ تاں کجھ مر ویسی دشمن کوں کڈاہیں کجھ نہ تھیسی۔ ۔۔۔۔۔۔
۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔ جاری ہے۔۔۔۔۔۔۔۔
About The Author
اے وی پڑھو
اشولال: دل سے نکل کر دلوں میں بسنے کا ملکہ رکھنے والی شاعری کے خالق
ملتان کا بازارِ حسن: ایک بھولا بسرا منظر نامہ||سجاد جہانیہ
اسلم انصاری :ہک ہمہ دان عالم تے شاعر||رانا محبوب اختر