خطہ سرائیکی وسیب دے مطالعے کو اگو ودھیندے ھیں،
ڈویژن ملتان،
اے ڈویژن قیام پاکستان دے ویلے تقریباً ادھے سرائیکی علاقے تے مشتمل ھا پر ھݨ ایندا رقبہ تے اضلاع گھٹ کر تے چار اضلاع، ملتان، خانیوال، لودھراں، تے ویہاڑی تے کر ݙتا ڳئے، قدم قدم تے اولیا کرام دے مزارات دی سنڄاݨ تے زندہ قدیم شھار ملتان ماضی دے وچ پورے سرائیکی خطے دا مشترکہ ناں وی ھا تے اڄ وی سرائیکی دا ݙوجھا ناں ملتانی ہی آکھیا ویندے،،
ایں ڈویژن دے وچ قومی اسمبلی دے سولھاں (16) حلقے تے صوبائی اسمبلی دے تیتری (33) حلقے شامل ھن.
بنیادی طور زرخیز دریائی تے میدانی علاقہ ھے تے اتھ زراعت اہم ترین شعبہ ھے،،
سرگودھا ڈویژن،،
اے ڈویژن سرگودھا، میانوالی، بھکر تے خوشاب دے چار اضلاع تے مشتمل ھے،، قدرتی معدنیات نال مالا مال ایں ڈویژن وچ جگ مشھور نمک (لوݨ)دی کان کھیوڑا، سون سکیسر دی پرفضا وادی ضلع خوشاب وچ ھے کالا باغ، تے نمل دی خوبصورت پہاڑیاں دا سلسلہ وی میانوالی وچ موجود ھے،،
نمل، اچھالی، تے سکیسر جھیلاں اتھاں خوبصرتی وچ مزید اضافہ کریندیاں ھن، ایندے علاوہ مشھور صحرا تھل دا زیادہ تر علاقہ وی ایں ڈویژن وچ شامل ھے،
اتھاں مجموعی طور قومی اسـمبلی دے ٻارھاں (12) حلقے تے صوبائی اسمبلی دے چھوی (26) حلقے موجود ھن،
ڈیرہ اسماعیلخان،،
سرائیکی وسیب دا اہم ڈویژن ڈو اضلاع ٹانک تے ڈیرہ دے اضلاع تے مشتمـل ھے اے علاقہ پہاڑی، دریائی، تے میدانی ھے سرائیکی وسیب دا اہم دریا گومل تے سرائیکی وسیب دی مشھور برف پوش چوٹی تخت سلیمان ایندی منفرد سنڄاݨ ھے شیخ بدین دا خوبصورت نیشنل پارک پہاڑی سلسلہ ایندا صوبہ پختونخوا نال قدرتی حد ٻناں ھے، ایندا جنوبی حصہ کوہ سلیمان تے مشتمل ھے،
پورے ڈویژن وچ قومی اسـمبلی دے ترے (3) پختونخوا صوبائی اسمبلی دے اٹھ (8) حلقے شامل ھن،،،،
راقم نے سرائیکی وسیب دے مطالع کیتے عاجزانہ کوشش کیتی ھے جیکر کوئی غلطی رہ ڳئ ھووے تاں کومنٹ وچ اصلاح کریسو. تاکہ مزید ایں سلسلے کو بہتر کیتا ونجیں،
سرائیکی وسیب بنیادی طور تے چار(4) جغرافیائی خطیاں دا مجموعہ ھے،
روہ،، روہی،، تھل،، دمان،،
ویسے تاں اے ھک قوم پرست نعرہ وہی ھے تے زیادہ تر لوگ اینکوں نعرہ سمنجھدن، پر اے سرائیکی وسیب دا حقیقی جغرافیہ وی ھے
اڄ اساں کوشش کریسو ایندے جغرافیے تے آبادی بارے کچھ لکھو،
خطہ روہ،،
روہ دا علاقہ وچ وسیب دا مرکزی شھار ملتان تے پورا ڈویژن اوندے آس پاس جھنگ تے پاکپتݨ دے اضلاع شامل ھن، اے علاقہ دریاویں دا سنگم ھے دریائی جنگلات تے زراعت سانگے ٻہوں زرخیز ھے،
پورے ملک دے وچ مرکزی زرعی علاقہ ھے تے کچھ علاقیاں وچ صنعتی ادارے وی قائم ھن، ملتان ڈویژن سمیت بشمول نیڑے دے اضلاع دی آبادی تقریباً ڈھائی کروڑ دے قریب ھے، غالب اکثریت دی زبان سرائیکی ھے، ایندے علاوہ پنجابی، اردو تے کچھ ݙوجھیاں زباناں وی آلایاں ویندن،،
خطہ روہی، (چولستان)
اے خطہ سرائیکی وسیب دا منفرد ثقافتی تے جغرافیائی خطہ ھے جو ضلع بہاولنگر تو شروع تھی بہاولپور، رحیمیار خان، تے ضلع گھوٹکی تک صحرا تے مشتمل ھے، جینکوں آبپاشی دے کئ منصوبیاں نال زراعت دے قابل بݨایا گے، ایندے علاوہ ایندی معیشت وچ لائیو اسٹاک، تے فارمنگ وی شامل ھے
علاقے دی آبادی تقریباً ھک کروڑ ترھی لکھ ھے اکثریتی زبان سرائیکی دے نال نال پنجابی، مارواڑی، اردو تے کچھ موضع جات وچ سندھی وی آلائی ویندی ھے،
ایں خطے وچ مسلمان اکثریت دے نال نال قدیم ہندو مزہب وی کئ علاقیاں وچ وݙی تعداد نال موجود ھے،،
تھل،،
تھل ویسے تے ھک صحرا ھے جو مظفر گڑھ،بھکر، لیہ تے خوشاب دے درمیان ھے پر ایندے سیاسی تے ثقافتی حد وچ میانوالی دا ضلع وی شامل ھے جتھ کچھ کالا باغ تے نمل دا پہاڑی علاقہ شامل ھے،ایں علاقے دی معیشت زراعت تے لائیو اسٹاک تے ھے، ایندی آبادی تقریباً ھک کروڑ ݙھا لکھ دے قریب ھے اکثریتی آبادی دی زبان سرائیکی ھے،
تے کچھ آبادی پنجابی، اردو، تے پشتو زبان وی آلیندی ھے،
خطہ دمان،،(کوہ سلیمان)
دمان دا علاقہ ضلع راجنپور تو شروع تھی کےڈیرہ غازیخان، ڈیرہ اسماعیلخان تے ضلع ٹانک تک کھنڈیا ھوے، ایں علاقے کو ڈیرہ جات وی آکھیا ویندے،زیادہ تر زمین سطح مرتفح تے اوچے پہاڑی سلسلے کوہ سلیمان تے مشتمل ھے، جیندی مشھور پہاڑی چوٹی تخت سلیمان چار ہزار فٹ تو وی بلند ھے. علاقے دی معیشت زراعت، لائیواسٹاک، فارمنگ، کان کنی ھے، ایں خطے دے لوگ کافی تعداد وچ خلیج دے ملخاں وچ وی مقیم ھن، دمان دی مجموعی آبادی تقریباً ھک کروڑ دے لگ بھگ ھے غالب اکثریت دی زبان سرائیکی ھے ایندے علاوہ کچھ قبائل بلوچی، تے پشتو زبان وی ٻولیندن،
(ایں تحریر کو مکمل کرݨ سانگے گوگل، وکیپیڈیا، میڈیا تے ݙوجھے معلومات دے زرائع تو مدد گھدی گئ ھے)
اے وی پڑھو :معلومات سرائیکستان، (پہلا حصہ) ۔۔۔کرن لاشاری
کرن لاشاری صدر سرائیکی عوامی تریمت تحریک ہن۔
About The Author
اے وی پڑھو
اشولال: دل سے نکل کر دلوں میں بسنے کا ملکہ رکھنے والی شاعری کے خالق
ملتان کا بازارِ حسن: ایک بھولا بسرا منظر نامہ||سجاد جہانیہ
اسلم انصاری :ہک ہمہ دان عالم تے شاعر||رانا محبوب اختر