تاریخ تے فلاسفی پڑھݨ دی ہک نویکلی چَس ہے۔ تاریخ پڑھݨ نال اے ڄاݨ تھیندی ہے جو کُجھ وی پورا ننواں نئیں ہوندا۔ اوندے وچ ساݙے پچھوکڑ دا کوئی نہ کوئی پچھاواں ہوندے۔ اے پچھاواں، اے پرتاؤ ساکوں اڄ دی ودھیک ڄاݨ کاری ݙیندے۔ مثال کیتے اے وبا دے ویلھے "کوآرٹین” دی ٹیکنیک ٻہوں پراݨے ویلھے کنیں آندی پئی ہے۔ اڳلے ویلھے آند ویند سمندریں تے دریاویں نال راہیں ودھیک ہوندی ہئی۔ ایں کیتے بندرگاہیں تے پتݨیں اُتیں اینجھے "کوآرٹین” ودھ بݨائے ویندے ہئین۔ اڄوکی "کارونا” وبا وچ ای ایں "کوآرٹین” دا ورتارا کوئی ٻہوں ننواں تے انوکھا نئیں۔ لڳ بھگ سو سال (1918) پیلھوں جݙاں "سپینش فلو” دی وبا کھنڈی تاں اے ” کوآرٹین” کرݨ دا ورتارا کئی گُنا ودھ ڳیا۔ جتھاں اے موثر انداز وچ کیتی ڳئی اُتھاں نقصان گھٹ تھیا۔ جیویں جو نیو یارک شاہر دی مثال ہے۔ جتھاں حکومت ایندا درست تے موثر ورتارا نئیں کر سڳی اُتھاں موت نچدی ریہی۔ ایندی مثال اوں ویلھے دا ایران دا شاہرمَشہد ہئی جتھاں شیعہ مذہبی طبقہ اپݨے مفادات کیتے "کوآرٹین” نہ کرݨ ݙتی تے "سپینش فلو” نال مشہد سُنڄ بر تھی ڳیا۔ اینیویں ای انڈیا وچ جتھاں ودھیک آبادی ہئی تے اتھاں برٹش ایمپائر دی بے حسی ہئی، اوندے نال اتھاں ݙڈھ کروڑ دی آبادی ایں وبا دا شکار تھی مُک سُتی۔ مہاتما گاندھی وی ایندا شکار تھیا تے وت اوں انڈیا وچ کمیونٹی لیول دی صفائی ستھرائی دی مُہم چلائی۔ اوندی کہیں حد تائیں کامیاب ” ستیہ گرہ” دے پچھوں ایں وبا دی ہووݨی وی ہئی۔ ایں سانگے ٻہوں لکھتاں تے لٹریچر ہے جیڑھا پڑھا ونڄ سڳدے۔
فلاسفی دی چَس اے ہے جواو ساکوں کہیں ” مَت ” لیندی ہے یا وت جیویں ہند سندھ ویت موجب اے نویکلا ” درشن” ہوندے۔ مثال کیتے اڄوکی فلاسفی وچ مشال فوکو تے اگیمین ݙو فلاسفر ہن جیڑھے ساکوں اے مَت ݙیندن جو کیویں وبا اپݨے چھیکڑی نتیجے وچ "بائیو پالیٹکس” ونڄ بݨدن۔ بیماری تے وبا ݙوھیں ساݙے شریر نال سانگا رکھدن۔ جݙاں انہیں ݙوھیں دا زور ہووے تاں وت اساں اپݨے شریر دے آپ مالک نئیں ریہہ ویندے۔ خاص کروݙے پیمانے دی وبا دے ویلھے، کمیونٹی دی غیر موجودگی وچ، اڄوکی ریاست۔۔ سٹیٹ کوں ہک ننویں "بائیو گورنمنٹ” بݨاوݨی پوندی ہے جیندے نال شہریں تے ریاست دے آپت دے سانگے وچ وی وٹارا آندے۔ اے "بائیو گورنمنٹ” کیتلی چنڳی یا مندی ہے، اے ہک انج سوال ہے۔ پر اے ڳالھ منی منائی ہے جو وݙے گھیر دی وبا دے ویلھے اے "بائیو گورنمنٹ” ” اڄوکی ریاست۔۔ سٹیٹ دی طاقت دا ہک ننواں پیمانہ بݨ ویندی ہے۔ ایندے وچ ناکامی ریاست دی ناکامی بݨ ویندی ہے تے سیاست کوں ننویں راہ رستے ملدن۔
ݙیکھو! ایں کرونا دی وبا نال کیا آٻال تے وٻال آندن؟
About The Author
اے وی پڑھو
ملتان کا بازارِ حسن: ایک بھولا بسرا منظر نامہ||سجاد جہانیہ
اسلم انصاری :ہک ہمہ دان عالم تے شاعر||رانا محبوب اختر
موہری سرائیکی تحریک دی کہاݨی…||ڈاکٹر احسن واگھا