ثقلین قیس
۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔
بلوچی کہاݨی : تخلیق کار غوث بہار
سرائیکی اُلتھا :ثقلین قیس
ڈوپہراں دا ویلا ہا سجھ سوا نیزے تے کھڑا ہا۔گرمی اتنی ڈھیر ہا جو کیڑیاں پکھڑو توں چا کے چیتے تے ہاتھی وی پریشان کھڑوتے ہن ۔جتھاں جتھاں نظر ویندی ہا دنیا چٹیل میدان لگدی ہا تے بھوئیں ترامے دی ڈسیندی ہا۔
ہک دم پرے کنوں ہک دھوڑ اڈدی ہوئی ڈسیچی ۔ایویں لگدا ہا کوئی جیندی جاگدی شے آندی پئ ہے لیکن اے سمجھ نہ پئی آندی ہا جو اے زناور ہے چھڑا بندہ ہے یا ول کہیں سورای تے چڑا ہویا ہے!
اچی عمارت دے بوہے دے سامنڑیں کھڑے سوہݨی شکل آلے اچے قد کاٹھ دے چٹ پوش جوان دی اکھ اوں دھوڑ تے لگی کھڑی ہا۔جوان اوں دھوڑ کوں نجھا کے ڈیدھا کھڑا ہا جیرھی نیڑے توں نیڑے تھیندی آندی ہا۔
جیرھے ویلے دھوڑ کول اپڑی تاں دھوڑ ءچوں ہک بڈھڑا شخت ظاہر تھیا ۔پاٹی ہوئی پگڑی، سلوار کھلی تے اتے ٹاکیاں لگیاں ہوئیاں۔پاٹی ہوئی گلویݨ تے لیرو لیراں بانہیں آلا چولا گاٹے ءچ گھتا ہویا ہس۔ منہ دھوڑ نال میلا کچیلا تھیا ہویا۔ پیروں راہݨاں بڈھڑا ترکھے ترکھے اچی عمارت دو ٹردا آندا ہا۔جیرھے ویلے او عمارت کول اپڑا او اندر ونجݨاں چاہندا ہا لیکن عمارت دے بوہے تے کھڑے نوجوان چوکیدار اوکوں روک گھدا تے پچھیوس۔۔۔۔۔
"توں پہلیں کتھاں ہانویں؟”
"میں۔۔۔میں۔۔۔۔ستا۔۔۔ہویا۔۔۔ہانمی۔”
"توں ستا ہویا ہائیں۔بھلا کیوں ؟” نوجوان حیرت نال پچھا۔ "کیا تیں صور دی اتنی ڈاڈھی اواز کئے نہ سݨی ہا ؟”
"نئیں میں تاں کئی نئی سݨی ۔۔۔”بڈھڑے ساکدے ساکدے جواب ڈتا۔ "میکوں کوئی علم کئی نئیں۔۔۔”میں پہلیں وی تیکوں ڈسایا ہے کہ میں ستا ہویا ہانمی میکوں تاں تپدے ہوئے سجھ دیاں شعاواں جگایا ہے "
ول ایں بےچینی اندر او نوجوان دی منت ہاڑا کرنڑ لگ گیا ۔۔۔”میکوں ۔۔۔میکوں ایں عمارت اندر ونجݨ ڈے ۔میں ارامیں لگݨاں چاہنداں ۔۔۔۔ہال وو! کیڈی گرمی ہے ۔۔۔”
نوجوان کوں بڈھڑے تے ترس آگیا کہ ایں شودھے کوں کہیں گال دا پتہ کئی نئیں۔ایں واسطے نوجوان بڈھڑے کوں ڈسایا کہ۔
"بابا! اج حشر دا ڈینہہ ہے حشر دا ! سویلے خدا حساب کتاب کیتا ہا۔ اے انہاں لوکاں دی جاہ ہے جیرھاں دنیا تے چنگے کم کار کیتے ہوئے ہن ۔ایکوں جنت اہدے ہن ۔۔۔۔لیکن ۔۔۔لیکن توں تاں ستا ہویا ہئیں ۔تیڈا تاں اجاں حساب کتاب ای کئی نئیں تھیاء تیکوں اتھاں کیں بھیجیا ہے ۔ایں عمارت ءچ ونجݨ دی کیں اجازت ڈتی ہے تیکوں ۔۔۔؟” تھوڑی دیر گزرݨ دے بعد اوں نوجوان آپ آکھیا ۔۔۔۔۔
"تھوڑا صبر کر میں تیڈا ناں جنتیاں آلی کاپی تے ڈیدھاں ۔۔۔شیئت خدا کوں تیڈے تے ترس آگیا ہووے تے تیڈا ناں جنتیاں ءچ لکھ چھوڑا ہو وس۔۔۔۔کوئی شک نئیں او بہوں رحیم تے مہربان ہے ۔۔۔”نوجوان کاپی ءچ اوندا ناں گولݨ پئے گیا۔
نوجوان پچھیا۔”سئیں! تہاڈا ناں کیا ہے ؟”
"میڈا۔۔۔میڈا ناں ۔۔میڈا ناں کلیڈ ہے ۔۔۔۔۔۔”
نوجوان ول پچھیا۔”سئیں تہاڈے بابے ہوراں دا کیا ناں ہے؟”
"میڈے بابے دا۔۔۔۔میڈے بابے دا ناں ٹہلو ہے جی!” بڈھڑے جواب ڈتا۔۔۔
"تساں کتھوں دے رہوݨ آلے ہو؟” نوجوان تریجھا سوال پچھیا۔
بڈھڑا پنگھرو پاݨی تھیا کھڑا ہا۔تتی ریت تے پیر سڑدے ہس ۔ول ول کھریاں چیندا تے ٹکیندا کھڑا ہا نوجوان کوں جواب ڈتوس ۔
"سئیں!…میں پنچیں کرز بلوچستان دا رہونڑ آلا ہاں ۔۔۔میڈی عمر ستر سال ہے ۔۔۔”بڈھڑے بغیر پچھے اپݨی عمر وی ڈس ڈتی ۔
"ہݨ توں حوصلہ رکھ۔۔۔۔ہݨ تیڈا ناں ڈیکھ گھنساں ۔۔۔”نوجوان کاپی اگوں رکھ کے ڈیکھݨ لگ گیا کاپی اتنی وڈی ہئی جو اوندا ٻار چار اٹھاں کولوں وی ڈھیر ملوم تھیندا پیا ہا۔نوجوان حوصلے نال ورقے پھولیندا بیٹھا ہا۔لیکن بڈھڑا گرمی توں تنگ تھیا کھڑا ہا ۔اوندے کولوں صبر نا پیا تھیندا ہا اوں ول جوان کوں آکھیا۔۔۔۔
"میڈی گرمی توں جند نکلدی ہئی۔۔۔میکوں جنت ءچ ونجݨ ڈے۔۔۔”
نوجوان اوکوں کوئی جواب نہ ڈتا تے بہوں ساری دیر ورقے پتراوݨ توں بعد آکھیا۔۔۔۔
"تہاڈا ناں اتھاں کئی نئیں ۔یعنی تہاڈا ناں جنتیاں دی لسٹ ءچ کئی نئیں ۔سئیں تساں جنتی نیہوے ایں وجہ توں اے عمارت تہاڈے کیتے نئیں ۔۔۔۔۔۔”
بڈھڑے دنیا ءچ سݨاں ہویا ہا کہ حشر دے ڈیہاڑے جیرھا جنتی نہ ہوسی ۔او جہنمی ہوسی تے جہنم ءچ ویسی ۔تے جہنم بھاء دے بھڑ بھچاں نال بھری ہوئی ہوسی ۔جیں ویلے بڈھڑے جوان دے مونہہ چوں اپݨیں جنتی نہ ہو وݨ دی خبر سݨی تاں اوندیاں اکھیاں اگوں انھارا تھی گیا۔تے او جوان دا منت ترلا کرݨ لگ گیا۔ کہ میکوں اندر ونجݨ ݙے۔ جوان کوں وی اوندے اتے ترس آگیا۔ ہتھ دا اشارہ کر کے اوکوں آکھیوس۔۔۔
"اوں پاسے ونج ۔۔اگوں کجھ کوٹھے ڈسیسنیں ۔شیئت اتھاں تہاڈا ناں ہو وے! "
بڈھڑا شودھا گرمی دے مارے پنگھرو پاݨی انجاݨ پاسے دو بھج پیا ۔۔۔جیرھے ویلے راہ تے تھک پوندا ہا تاں ساہی کڈھ گھندا ہا۔ول اٹھی کے بھج پوندا ہا ۔بھجدے دھرکدے اوکوں پرے کولوں کجھ کوٹھے ڈسیچݨ پئے گئے ۔او انہاں کوٹھاں کوں ڈیکھ تے تیز تیز بھجݨ لگ گیا تے آخر کار اتھے پج گیا۔۔۔او مٹی تے گارے دے بݨیں ہوئے کوٹھے ہن ۔لیکن انہاں دے آسوں پاسوں دی جاہ سوہݨی ہا۔ انہاں دے چار چدھاروں وڈی حویلی ہووے ۔تے حویلی دے در تے ہک جوان کھڑوتا ہا ۔ایں جوان پچھلے جوان آنگوں سوہݨاں سووڈھا تاں نہ ہا ۔لیکن ول وی گزارا ہس ۔بڈھڑے پہلیں سوچا کے شئیت اے جوان اوں پچھلے دا بھرا ہو وے۔ لیکن ول بڈھڑے اپنڑاں خیال وٹایا۔۔۔۔
"نئیں اے بھرا تاں نئیں تھی سگدے ہا اے ہکےمحکمے دے ہوسن "جیں ویلے او جوان دے نیڑے اپڑا تاں سلام کر کے آکھیوس ۔۔۔
"بچڑا ! میڈے ناں کوں اپݨی کاپی تے ڈیکھ ۔میکوں تیڈے محکمے دے جوان اتھاں بھیجیا ہے ۔۔۔سویلے میں حساب کتاب توں رہ گیا ہم ۔۔۔۔خدا میڈا ناں جنتیاں دی لسٹ ءچ شامل کئی نئی کیتا۔۔۔شیئت میڈا ناں تیڈی کاپی تے لکھا پیا ہووے۔۔۔۔جلدی کر میڈا پتر ! جلدی کر۔۔۔میکوں بہوں ڈاڈھی گرمی لگی کھڑی ہے ۔میں اتنی شدید گرمی بیا برداش نہ کر سگدا میڈا بچڑا”
بڈھڑا الیندا ریہا تے نوجوان حیران تھی کے اوندے منہ دو ڈیدھا ریہا کہ” بھلا اے کون تھی سگدا ہے جیرھا حشر دی ڈیہاڑ وی در بدر رلدا ودا ہے ۔۔۔”نوجوان ایہا گال سوچیندا کھڑا ہئی کہ بڈھڑے اوکوں ول آکھیا۔۔۔
"میڈا ناں کلیڈ ہے ۔۔۔۔میڈے ابے دا ناں ٹہلو ہے۔میڈی عمر ستر سال ہے ۔میں پنچیں کرز بلوچستان دا رہوݨ آلا ہاں ۔میں سم گیا ہم تے حساب کتاب توں رہ گیا ہاں ۔تساں اپݨی کاپی ءچ میڈا ناں تاں ڈیکھو۔۔۔لیکن جلتی کرو میں گرمی توں مرداں ۔”بڈھڑے بغیر پچھے نوجوان کوں اپݨاں سارا حال حویلہ ڈسا ڈتا ۔نوجوان اپݨی کاپی تے اوندا ناں گولݨ پئے گیا لیکن تھوڑی دیر بعد اوں بڈھڑے کولوں پچھیا۔
"کیرھا ناں ڈسایا ہئی تساں اپݨاں ۔۔۔کلیر ! تے پیو دا ناں نصلو!؟ اے ناں اتھاں کئی نئیں۔۔”
بڈھڑے سوچا کہ ایں نوجوان میڈا تے بابے ڈوہاں دا ناں غلط ڈسایا ہے ۔کاپی تے وی غلط ڈٹھے ہوسس ۔ایں وجہ توں بڈھڑے اپݨاں تے اپݨیں پیوء دا ناں ول ڈسایا ۔
"میڈا ناں کلیڈ ہے تے میڈے پیوء دا ناں ٹہلو ہے تساں اے ناں ڈیکھو۔۔”
نوجوان ول کلیر ولد نصلو دے نہ ہو وݨ دا اعلان کیتا ۔بڈھڑے ول کلیڈ ولد ٹہلو ڈیکھݨ دی ارداس کیتی ۔عربی تے بلوچی دے لہجے دے فرق ڈوہاں کوں بہوں پریشان کیتا ۔کلیڈ ولد ٹہلو تے کلیر ولد نصلو دی خچ توں بھیڑا پوء کے نوجوان اوکوں ابھار (ڈبھار) آلے پاسے ہتھ دا اشارہ کیتا تے آکھیوس۔۔۔
"اوں پاسے لگا جل ۔تیکوں ہک بھاء دا بھڑ بھچا ڈسیسی ۔اوں بھاء دے کول تیکوں کلیر ولد نصلو دا ناں لبھسی۔ایں آکھ کے جوان اپݨاں منہ بئے پاسے پھیر گھدا ۔بڈھڑے کوں پتہ لگ گیا کہ جوان میڈے کولوں اختا تھیا بیٹھا ہے ۔ بڈھڑا اتھوں ونجݨ لگا ۔لیکن ول کجھ سوچ کے پچھیوس.
"میکوں اے تاں ڈساؤ ایں جاہ دا ناں کیا ہے ۔اتھاں وی پچھلی جاہ وانگوں میڈا ناں کئی نئیں ۔۔؟”
"بابا ! ایں جاہ کوں’ اعراف ‘ اہدے ہن ” نوجوان کاوڑ نال جواب ڈتا ۔۔۔”اے انہاں لوکاں دی جاہ ہے جیرھے اتھاں کجھ سال گزار کے جنت لگے ویسن ۔۔۔میڈی جان تاں چھوڑ ڈے بابا ! لگا ونج اتھوں ۔۔”
بڈھڑا ابھار آلے پاسے ٹر پیا ۔ بے وسی تے مجبوری توں گرمی دے وچ دھرکدا ریہا۔۔۔ایں امید تے کے شئیت کتھائیں کوئی چھاں لٻھ پو وے ۔۔۔اوں پرے توں ہک بھاء بھڑکدی ڈٹھی ۔بھاء دے بھڑبھچے کہیں ویلے رتے کہیں ویلے ساوے تے کالے تھی ونجن۔کجھ ویلہ گزرݨ دے بعد سجھ دے گرمی دے نال نال بڈھڑا بھاء دے سیک دی وی زد ءچ آگیا ۔لیکن ول وی او ٹردا ریہا۔جیں ویلے بھاء دے کولوں پج گیا تاں ہک بندے بڈھڑے کوں سلام کیتا۔اے بندہ پچھلے ڈوہاں جواناں کولوں نکھیڑ ہووے ۔اے بندہ بہوں کالا تے کوجھا جیاء ہا۔نک ہاتھی دی سونڈھ آنگوں ۔اکھیں متھے تے ۔موٹا سانڈھ آنگوں لگدا ہا تے ہتھیں ہک ڈنڈا ہس جیرھا اگوں سڑا ہویا ہا۔
"تو کوݨ ہیں تے اتھاں کیویں آیا ہیں ؟”کالے بندے بڈھڑے کولوں پچھیا ۔
"ونج میاں اتھوں لگا ونج ۔اے کئی چنگی جاہ نئیں۔۔۔”
"میں سم گیا ہم ۔حساب کتاب توں رہ گیاں ۔جنت تے اعراف ڈوہاں ءچ میڈا ناں کئی نہ ہا۔۔۔ہݨ تساں منت لاؤ تے میڈا ناں اپݨی کاپی ءچ ڈیکھو۔۔۔میڈا ناں ۔۔۔”
"اتھاں کئی کاپی شاپی کئی نئی او بابا !” بڈھڑے دی گال پوری تھیوݨ توں پہلیں کالے بندے اوکوں ڈسایا۔جیرھے بندے دے گناہ ثواب کولوں ودھ ونجن او اتھاں آندا ہے ۔۔۔اتھاں ناں دے نال کوئی نئیں آندا۔۔ لیکن توں اتھاں کیویں آیا ہیں ؟اتھاں تاں ہر کہیں کوں فرشتے نپ گھن آندے ہن تے بھاء دے بھرے ہوئے کھوءآں دے وچ سٹ گھتیندے ہن "
"میں حیران ہاں ۔۔۔۔بڈھڑے آکھیا۔۔۔دنیا ءچ میڈی ایڈی وڈی قوم ہئی لیکن اتھاں میکوں اپݨی قوم دا کوئی بندہ نئیں پیا ڈسیندا۔شئیت او میڈے کولوں پہلیں آئے ہن ۔جیکر میں انہاں کوں ڈیکھ گھناں ہا تاں میکوں اپݨی جاہ دا پتہ لگ ویندا۔تساں منت لاؤ تے میکوں او کھوء ڈکھاؤ جتھاں تساں آکھے کہ فرشتے بنداں کوں سٹ گھتیندے ہن ؟”
جیرھے ویلے او ہک کھوء دے کول پج گئے۔ تاں کالے بندے بڈھڑے کولوں پچھیا ہے
"کیا تیڈے بندے ایہے ہن؟ "
بڈھڑے کھوء دے وچ جھاتی پائی سارے لوک چپ چاپ سڑدے پئے ہن ۔کوئی ہک بندہ وی ہتھ پیر نہ پیا مریندا ہا ۔
"نئیں اے میڈی قوم نئیں ۔۔۔” بڈھڑے جواب ڈتا "میڈی قوم ایڈی آلسی نہ ہا ۔۔”
کالا بندہ بڈھڑے کوں ڈوجھے کھوء تے گھن گیا۔تے اوندے کولوں پچھیوس۔ "کیا اے تیڈی قوم ہے؟”
بڈھڑے ول کھوء ءچ جھاتی پائی ۔ایں کھوء ءچ سارے لوک ہک بئے نال ہمدری کریندے پئے ہن ۔ہر کوئی چاہندا ہا بھانویں او آپ سڑ ونجیں لیکن اوندے نال دے لوکاں کوں کجھ نہ تھیوے۔۔۔
"نئیں ۔۔نئیں ۔۔۔اے قوم میڈی نئیں تھی سگدی ۔میڈی قوم ءچ کڈانہہ وی اینجھا اتفاق کئی نہ ہا۔کہیں معاملے تے کٹھی نہ تھیندی ہا۔۔۔” بڈھڑے ول جواب ڈتا۔
ڈوہئی کٹھے ٹردے ٹردے ہک کھوء کول پج گئے ۔بڈھڑے کالے بندے دے آکھے تے ایں کھوء ءچ ڈٹھا ۔ایندے وچ سارے بندے روندے باکدے پئے ہن ۔۔تے ہک بئے دے تلے وڑ کے بھاء توں لکݨ دے کوشت ءچ ہن ۔۔
"نئیں ۔۔۔جی نئیں ! ” بڈھڑے آکھیا۔اینجھی ڈرپوک قوم میڈی کڈانہہ تے وی نئیں تھی سگدی۔”
ول ڈوہیں ہک وڈے کھوء کول پج گئے ۔اس کھوء دی بھاء کھوء دے منہ تک کھنڈی ہوئی ہا۔
"کیا ایہا تیڈی قوم ہے ؟ کالے بندے بڈھڑے کولوں پچھیا۔
بڈھڑے کھوء دے بنداں کوں ڈٹھا۔ول تھوڑا اگوں تے تھیاء۔ول اپݨیاں اکھیں مل کے نجھا کے ڈٹھوس۔ول تھوڑا اگوں تے تھی کے اکھییں مل کے ڈٹھوس تے اوندی بے وسوں چیک نکل گئی۔
"ایہا ہے ۔۔۔ایہا ہے ۔۔۔میڈی قوم! بغیر کہیں شک دے ایہا ہے "
کالا بندہ حیران تھی کے بڈھڑے کوں ڈیکھݨ لگ گیا۔اوکوں سمجھ نہ پئی آندی ہئی کہ ایں بڈھڑے اپݨی قوم کیویں سنجاتی ہے۔ول اوں پچھیا۔
"آخر تہاڈی قوم دی سنجاݨ کیا ہے ؟..انہاں لوکاں دیاں شکلاں جھلس گیاں ہن۔چمڑی ادھڑ گئی ہے۔ول تیں اپݨی قوم کوں کیویں سنجاݨ گھدا ہے ؟”
"تیڈی گال ٹھیک ہے !” بڈھڑے جواب ڈتا۔”لیکن ہک قوم دی سنجاݨ شکل نال نئی تھیندی کردار نال تھیندی ہے۔۔۔ڈیکھ ہر شخت کھوء چوں باہر نکلݨ دی کوشت ءچ ہے ۔جیرھے ویلے ہک شخت کھوء دے منہ تئیں پج ویندا ہے تے باہر نکلݨ آلا ہوندا ہے ۔تاں ڈوجھے لوک اوندے پیر نپ کے چھکیندے ہن تے ولا اوکوں کھوء دے وچ ڈاھا سٹیندے ہن۔کہ او کھوء چوں نکل نہ ونجیں تے بئے پچھاں نہ رہ ونجن۔اے کردار دنیا ءچ میڈی قوم دے سوا کہیں قوم دا نہ ہا۔اے غیر متحد، بغض تے دشمنی رکھݨ آلی قوم میڈی ہے۔۔۔میکوں ایں قوم کولوں ونجݨ ڈے ایہا میڈی قوم ہے”
یہ بھی پڑھیے
سرائیکی، ہندی اتیں پنجابی۔۔۔امجد نذیر
تانگھ|| ذلفی
نام ور سرائیکی شاعر مشتاق سبقت انتقال کر گئے