میراݨی کون ہئین؟ دیرہ غازی خان وچ بلوچ راج بارے کُجھ مغالطے
دیرہ غازی خان وچ ہک دریگھے ویلھے تائیں میراݨی قوم دا راج ریہے۔ ہک عام خیال (یا مغالطہ) اے ہے جو میراݨی بلوچ ہئین تے انہیں دا راج اصل وچ دیرہ غازی خان وچ بلوچیں دا راج ہئین۔ چارلس فرانسس میسی دی 1890 وچ لکھی کتاب ہک ٻئی کہاݨی ݙسیندی ہے۔ اوندے موجب بلوچیں دے پندرہویں صدی وچ آوݨ کنیں پیلھوں دیرہ غازی خان وچ ” ناہریں” تے ” ستھا سومریں” دا راج ہئی۔ بلوچیں دی ایں علاقے وچ ہجرت نال "ستھا سومریں” تے "بلوچیں” دیاں آپت وچ ملاپ تھیا تے اوں کنیں "دودائی” قوم پیدا تھئی۔ دودائی دا پیو "ستھا سومرہ” تے اماں "بلوچ” ہئی۔ ایں "دودائی” قوم دیاں اڳوں ونڄ کنیں ݙو وݙیاں شاخاں ” میراݨی” تے "گورچاݨی” ہئین۔
مُکدی کوں مکاؤں تاں اے خیال جو دیرہ غازی خان وچ "میراݨی راج” اصل وچ بلوچ راج ہئی، اے ہک مغالطہ ہے۔ اے ڳالھ ٹھیک ہے جو جنگجو ہووݨ دی حیثیت وچ
بلوچ قبیلیں دا کردار ” بادشاہ گر” دا ریہہ ڳئے۔
جݙاں اٹھارہویں صدی وچ میراݨی راج مُکیا تاں وت ڈیرہ غازی خان وچ ” کلہوڑیں” دی حکومت ریہی۔ حاجی پور دے "سرائی” اوں دور دی نشانی ہن۔ کلہوڑیں پچھوں وت ایں علاقے وچ کُجھ ویلھے محمود گُجر حاکم ریہا جیڑھا جو میراݨیں دا وزیر ہئی۔ اڳوں ونڄ کنیں اے علاقہ ساوݨ مل دی عملداری وچ آ ڳیا تے اوندے پُتر "مول راج” کوں انگریزیں شکست ݙے کنیں ایں علاقے کوں پنجاب وچ رلیا ݙتا۔
ہک ٻئی دلچسپ ڳالھ چالس فرانسس میسی اے وی لکھدے جو دیرہ غازی خان وچ اڄ وی وݙے زمیندار "ڄٹ تے راجپوت” ہن۔ اوندے موجب اوں ویلھے دے بندوبست اراضی دے ریکارڈ کنیں ڄاݨ تھیندی جو بلوچ دی کل ملکیت "ویہہ لکھ ایکڑ” بݨدی ہے جݙاں جو ڄٹ تے راجپوت قومیں دی ملکیت پنجاہ لکھ ایکڑ بݨدی ہے۔ اڳوں ونڄ کنیں کہیں حد تائیں انگریزیں بلوچیں کوں جݙاں ودھ نوازا تاں ایں نسبت وچ کُجھ تھولا ٻہوں وٹاندار تھئے۔
دیرہ غازی خان وچ بلوچیں دے سیاسی وݙپ دا ہک کارݨ اُنہیں دا تمنداری نظام ہے جیڑھا ہک سیاسی لشکری سلہاڑ وانگ کم کریندا ہئی تے قبائلی عصبیت دی بݨیاد تے کٹھ کرݨ سوکھا ہئی۔ جݙاں جو راجپوت تے ڄٹ کہیں اینجھی مرکزی سیاسی تنظیم کنیں وانجے ریہہ ڳئین تے ایں کارݨ او تعداد تے زمین وچ ودھ ہووݨ دے باوجود کوئی وݙا سیاسی کردار ادا نئیں کر سڳے۔
دیرہ غازی خان دے راجپوتیں، ڄٹیں تے بلوچیں کوں "سرائیکی سُنڄاݨ” ہک ننواں پلیٹ فارم ݙیندی ہے جیندے نال او ایں وسیب دے سماجی سیاسی ڈھانچے دی ننویں اُساری کر سڳدن تے ٻاہرلے راج کنیں جان چھڑا اپݨی مقامی خودمختیاری بݨا سڳدن۔
یہ بھی پڑھیے
”کوئی خواب میکوں اُدھارا نہ ݙیویں“ (وسیب یاترا :12)||سعید خاور
”بدن دی بھوئیں تے مُونجھ دا متام“ (وسیب یاترا :11)||سعید خاور
””سندھو سکرات وِچ اے“ (وسیب یاترا :10)||سعید خاور