سرائیکی ساگا تے صوفی بھگتیں دا پُنر جنم(3)۔۔۔ ترجمہ زلفی

1. روہیلے بلوچ۔
   تجارت دا ہیک قدیمی رستہ ہا جیرھا نیو دلی کولو کندھار تھیندا ایران، دیپال پور، پاکپتن، مُلتان، ڈیرہ غازی خان تے سخی سرور تئیں ویندا ہائی۔ ایں رستے کوں کابُل دا بادشاہ پچادھی پنجاب آؤ مٹھے کھنڈ امب منگواوݨ واسطے استعمال کریندا ہائی۔ اے امب ناؤں ڈینہواریں اچ ٹھیک ٹھاک حالت اچ کابُل پُڃ ویندے ہن۔دریا سندھ دی پچادھی کندھی تیں آباد ڈیرہ غازی خان جیرھا ہیک قصبے وانگ ہائی اوندا حربی جُغرافیہ ٻہوں اہمیت رکھدا ہائی۔ الیگزینڈر برن شکار پور تے ڈیرہ غازی خان کوں خُراسان دا دروازہ سمجھیندا ہائی۔ڈیرہ غازیخان دے آیرے 1476 عیسوی اچ غازی خان دے ناں دے بندے رکھے ہن ، اے چھوٹا جیہاں قصبہ ٻاہروں آلیں واسطے آند ویند  دا رستہ ہائی جیکوں پتݨ وی آکھ سگدے ہیں۔سنہ 633 عیسوی اچ ایران کولو مُسلمان حملہ آوراں دے قبضے دی شروعات اچ ایکوں ” پتݨ مُقام” وی آکھیا ویندا ہائی۔ ول 1484 تک اے پتݨ ڈیرہ دے ناں نال سُنڃاپوں رہ ڳیا۔ ایرانی زبان اچ ڈیرہ دا مطلب رہائش گاہ حے۔ سنئہ 1884 کولو گھن 1940 عیسوی تائیں ایکوں ” ٹَھیرا ڈیرہ غازی خان” وی آکھیا ویندا ہائی تے بعد اچ اے صرف ڈیرہ غازی خان دے ناں نال جڳ مشہور تھیا۔
   ایں جاہ دی تاریخ اچ ہیک خاص اہمیت تے مقام حے ، کیوں جو ایندے نال محمد بن قاسم، بابر، اکبر تے انہاں ساریاں دے علاوہ رابرٹ سنڈے مین دا "تعلق” جُڑیا ہویا حے۔ ایندیں پاڑیں اچ بلوچاں دی روح وسدی حے۔ تریخ دان ایکوں صوفیا تے تاجریں دی سر زمین وی آھدے ہن۔ اپݨے مُہری ڈیہاں اچ اے سندھ دریا دی وجہ کولو پلدا رہیا، اے دریا چھڑا دریا نہ ہائی بلکہ ہیک حیرت دا جہان ہائی۔ایں دریا کوں ایندے سال بہ سالی تباہی کرݨ پاروں ” ہیبت ناک وڈھیرا” وی آکھیا ویندا ہائی۔

حملہ آور
” پتݨ مُقام ” دا ناں ٻہوں سارے تاریخی واقعات پاروں سُڃاپوں حے۔سنہ 700 عیسوی اچ جڈاں محمد بن قاسم تے اوندے ہواری مُلتان آلے پاسے آئے تاں اوں ویلھے ” وڈھیرا انڈس” دے چرچے ہن۔ بن قاسم کئی سو کشتیاں آپت اچ ٻدھ کے اُنہاں دا پُل بݨا کے ایکوں پار کیتا۔اوں انہیں ٻیڑیں اچ ریت تے پتھر بھر ڈتے تاں جو اے ہلن ناں تے انہاں دی فوج دریا دی ڈوجھی کندھی تیں آرام نال پُڃ ونڃے۔
غازی خان جیرھا ایں علاقے دا ہیک اہم حُکمران ہا او 1486 اچ مر سُتا۔بابُر 1504 اچ انڈیا تیں حملہ آور تھیا تاں اوندی حیثیت ہیک ڈاکو لُٹیرے کولو زیادہ کائینا ہائی۔ اے اصل اچ ڈو ڈہاکے بعد دلی کوں فتح کرݨ دی ابتدا ہائی۔ بابر اپݨے آپ کوں دریا سندھ دی پچادھی کندھی تائیں محدود رکھیا تاں جو بلوچیں دی سر زمین دیرہ جات تیں حملہ کر کے اوکوں اپݨے قبضے اچ گھن سڳے۔بابر دی یاداشتیں اچ (بابر نامہ) اے گالھ درج حے جو جڈاں او ایں علاقے اچ وڑیا تاں اوندے ہوش حواس اُڈ ڳئے۔او آھدے میں اینجھا گرم علاقہ پورے ہندوستان اچ کتھائیں نئیں ڈٹھا۔ اتھاں وڑدیں ہی میں تاں حیرت اچ مُبتلا تھی ڳیاں کیوں جو اتھوں دی گھا، وݨ ، جنگلی جانور، پکھی پرندے، لوکیں دے ورت ورتارے تے پھرندڑ قبیلیں دا مزاج سب کُجھ اُچچا تے وکھرا ہائی۔ میکوں اتھاں ڈھیٹ تے ضدی افغانیں دی مزاحمت دا سامݨا کرݨا پیا ۔انھاں کوں سبق سکھاوݨ تے  اپنا دبدبہ ٻلھاوݨ واسطے ‘میں’ نڈر بلوچیں تے افغانیں دیاں کھوپڑیں دے مینار کھڑے کر ڈتے۔
بابر دریا دی پچادھی کندھی اپنا پندھ جاری رکھیا۔دریا دے نال نال گھا کولو بھریا ہویا او علاقہ جتھاں بلوچ قبائل آباد ہن بابر اُتھاں انہاں کوں مال چراوݨ دی تھوڑی ٻہوں اجازت ڈے ڈتی۔ حالانکہ بابر دی فوج دے کمینے ترین فوجی کڈاہیں کڈاہیں ترائے چار سو ڈاند تے ڳویں ہیکی لنگیں ہکل کے ہڑپ کر ویندے ہن۔بابر انڈیا اچ جونہی اپݨے قدم رکھے تاں اوں سب کولو پہلے دیرہ جات جیرھے اسماعیل خان،فتح خان تے غازی خان قبائلی تُمنداریں ہیک ٻئے کولو سٹھ ، سٹھ میل دے فاصلے تیں قصبے آباد کیتے ہن اُنہاں کوں تباہ و بربات کر ڈتا۔
انہاں دیرہ جات دے قصبیں دے نال نال بہوں وڈے وڈے پتݨ ہن جیندے ذریعے ایران تے افغانستان اچوں ٻیڑیں تے سمندری جہازیں دے ذریعے تجارت تھیندی ہائی۔

جاری ہے۔۔۔۔۔

اے وی پڑھو:سرائیکی ساگا تے صوفی بھگتیں دا پُنر جنم(2)۔۔۔ ترجمہ زلفی

میکوں دوست مشتاق گاڈی دے ذریعے ہیک کتاب دان تھائی جیکوں برصغیر دی تقسیم کولو تھوڑا جیہاں پہلے گرجا کُمار لکھیا ہائی۔کتاب ٻہوں چنڳی ہائی اوکوں پڑھ کے ٻہوں نویاں ڳالہیں سکھݨ کوں ملن۔ ول میڈے دل اچ خیال آئے جو کیوں نہ ایکوں اپݨی ما ٻولی اچ ترجمہ کیتا ونڃے۔ایں سانگے اے حقیر جہیں کوشش حے اُمید حے جو تُساں ایکوں پسند کریسو۔ میں کوئی دانشور یا ٻہوں وڈا لکھاری نئیں، اگر کوئی کمی کوتاہی رہ ونڃے تاں گرجا کُمار کولو تے پڑھݨ آلی سنڳت کولو معذرت کریساں۔ زلفی

ویب ڈیسک

See author's posts